Ta’lim tizimida informatika fanlarining maqsadi, mazmuni, uzviyligi va uzluksizligini ta’minlashga qaratilgan innovasiyalar.
![Ta’lim tizimida informatika fanlarining maqsadi, mazmuni, uzviyligi va
uzluksizligini ta’minlashga qaratilgan innovasiyalar. Informatika fanlarini
o’qitish jarayonida o’quvchilar o’quv-biluv faoliyatini faollashtirishga
qaratilgan pedagogik texnologiyalar
Reja:
1. O`quvchilar o’quv - biluv faoliyatini faollashtirishda o’qitishning
qiziqtiruvchi metodlari.
2. 2. O`qitishning interfaol metodlari.](/data/documents/806a3f94-0e52-4d9f-914e-1fca1971ea60/page_1.png)
![1. O`quvchilar o’quv - biluv faoliyatini faollashtirishda o’qitishning
qiziqtiruvchi metodlari. Bugungi kun talabi ta`limni sifat o’zgarishlariga olib
keluvchi yangicha yondashuvlarni izlashga undamoqda va uni o’rganishdagi
yondashuvlar (metodlar) ham o’zgarmoqda. Ta`limda yangi bilimlarni amalda
qo’llash natijasi innovatsiyalarga asoslangan yangi ta`lim yaratilishiga olib
kelmoqda. Respublikamizda ta`lim tizimini har tamonlama rivojlantirish kadrlar
tayyorlash tizimini tubdan yangilash va isloh qilish davlat ahamiyatidagi eng
ustivor vazifalar qatoriga kiradi. O`quvchi o’zlashtirgan bilimini amaliyotda
qo’llay bilishi uchun uni o’z vaqtida mustahkamlashi, boshqa tushunchalarni
o’rganishda qo’llash bilishi va olingan bilimlarni tizimlashtirish ta`lim
samaradorligini ta`minlashga olib keladi. O`quvchining bilish faoliyati
deganda:
- o’rganilayotgan mavzuga doir barcha axborotlarni to’plash;
- to’plangan axborotlarni qayta ishlash;
- o’rganilgan axborotlarni (ma`lumotlarni) qo’llash kabi uchta bosqichdan
iborat faoliyat tushuniladi.
O`quvchilar o’quv - biluv faoliyatini faollashtirishda o’qitishning qiziqtiruvchi
metodlari: Informatika o’quv predmetining asosiy vazifasi o’quvchilarni
zamonaviy informatikaning ba`zi bir umumiy g’oyalari bilan tanishtirish,
informatikaning amaliyotdagi tadbig’ini va kompyuterlarning zamonaviy
hayotdagi rolini ochib berishdan iborat. Didaktik tamoyillarni hisobga olgan
holda, o’quvchilarga nafaqat faktlarning qat`iy ilmiy bayonini berish, balki
o’qitishning turli qiziqarli metodlarini ham qo’llash lozim. Masalan,
ko’pchilikka ma`lum va ommabob bo’lgan krossvord o’yini o’quvchilarda
qiziqish o’yg’otishi tabiiydir. Qomusiy lug’atda ta`riflanishicha, uning atamasi
inglizcha “kross” – kesishgan, “vord” – so’z degan ma`noni anglatib, ilk bor
XX asr boshlarida kashf etilgan. Vaqt o’tishi bilan uning turlari ko’payib,
chaynvord, chaynkrossvord, krosschaynvord, aylanma krossvord, diagonal](/data/documents/806a3f94-0e52-4d9f-914e-1fca1971ea60/page_2.png)
![krossvordlar o’ylab topildi. Ularning har biri shaklda so’zlarning joylashishi va
bog’lanishi bilan farq qiladi. Krossvord ko’rinishidagi so’rov shakli o’quvchilar
uchun har doim qiziqarli va o’ziga tortadigan metoddir. Mustaqil ijodiy
faoliyatning bunday shaklidan foydalanilganda darsda faqatgina kuchli
o’quvchilargina emas, balki kuchsiz o’quvchilar ham faol ishtirok etadilar.
Darslarda qiziqtirishdan foydalanishning boshqa shakllaridan, ya`ni rebus va
boshqotirmalardan ham foydalanish yaxshi samara beradi. Ushbu qiziqtiruvchi
metodlardan foydalanganda, o’qituvchi darsni maqsadli tashkil qilishni
rejalashtiradi, ya`ni krossvord, rebus, boshqotirmalarni fanning mazmuniga mos
tayyorlaydi. Darsning maqsadini aniqlaydi va kutilayotgan natijani loyihalaydi.
2. O`qitishning interfaol metodlari.
Interfaol so’zi inglizcha Interakt so’ziga mos kelib, Inter – o’zaro, akt – ish
ko’rmoq, ishlamoq degan ma`nolarni anglatadi. Interfaol o’qitish – muloqotli
o’qitish bo’lib, jarayonning borishida o’qituvchi va o’quvchi orasida o’zaro
ta`sir amalga oshiriladi. Interfaol o’qitishning mohiyati o’quv jarayonini
shunday tashkil etishdan iboratki, unda barcha o’quvchilar bilish jarayoniga jalb
qilingan bo’lib, erkin fikrlash, tahlil qilish va mantiqiy fikr yuritish
imkoniyatlariga ega bo’ladilar. Darslardagi interfaol faoliyat o’zaro
tushunishga, hamkorlikda faoliyat yuritishga, umumiy, lekin har bir ishtirokchi
uchun ahamiyati nazorat topshiriqlarini birgalikda echishga olib keladigan
muloqotli aloqani tashkil etish va rivojlantirishni ko’zda tutadi. Interfaol
metodlardan foydalaniladigan o’quv jarayonida o’quvchilar tanqidiy fikrlashga,
shart-sharoitlarini va tegishli axborotni tahlil qilish asosida murakkab
muammolarni echishga, alternativ fikrlarni chamalab ko’rishga va asosli
ravishda qarorlar qabul qilishga, bahslarda ishtirok etishga, boshqalar bilan
muloqot qilishga o’rganadilar. Buning uchun darslarda individual, juftli va
guruhli ishlar tashkil etiladi, izlanuvchi loyihalar, rolli o’yinlar, ijodiy ishlar
qo’llaniladi, hujjatlar va axborotning turli manbalari bilan ish olib boriladi.
Interfaol o’qitish tashkilotchilari uchun, sof o’quv maqsadlaridan tashqari
quyidagi jihatlar ham muhimdir:](/data/documents/806a3f94-0e52-4d9f-914e-1fca1971ea60/page_3.png)
![- guruhdagi o’quvchilarning o’zaro muloqotlar jarayonida boshqalarning
qadriyatlarini tushunib etishi;
- boshqalar bilan o’zaro muloqotda bo’lish va ularning yordamiga muhtojlik
zaruratining shakllanishi;
- o’quvchilarda musobaqa, raqobatchilik kayfiyatlarini rivojlantirish.
Interfaol usullar bo’yicha o’qitish tashkil etish jarayonida o’qituvchining bergan
topshiriqlari mazmuni o’quvchining tafakkurini rivojlantirish uchun kuchli
vositadir. Ushbu topshiriqlar turli xil murakkablik darajalarida bo’lib,
o’quvchilarni fikr yuritish, o’ylash, tasavvur qilish, yaratish yoki sinchiklab
tahlil etishga undovchi bo’lishi lozim.
Quyida topshiriq savollarini to’g’ri ifoda qilish uchun tavsiyalar keltiramiz:
1. Topshiriq savollarini aniq va tushunarli darajada qo’yish lozim.
2. Topshiriq mavzu bilan bevosita bog’liq bo’lishi kerak.
3. Muayyan predmetlardan umumiyga borishga harakat qiling. Bu holat
o’quvchilarni o’ylashi va savolga javob berishda engillik tug’diradi.
4. Faqatgina “ha” yoki “yo’q”, “to’g’ri” yoki “noto’g’ri” degan javoblar
beriladigan savollarni berishdan saqlaning.
5. O`quvchilarga o’z intellektual qobiliyatlariga tayangan holda javob
beradigan savollarni bering.
6. O`quvchining o’z nuqtai nazarini bildiradigan topshiriqlardan berishga
harakat qiling.
7. Qo’yilgan topshiriqqa javob berilganda o’quvchilardan “Nima uchun
shunday deb o’ylaysiz?” deb so’rab turing.
Quyida bir qator interfaol metodikalarning tavsifi va mohiyatini keltiramiz:
“Aqliy hujum” metodi. “Aqliy hujum” – jamoa bo’lib muhokama qilishning](/data/documents/806a3f94-0e52-4d9f-914e-1fca1971ea60/page_4.png)
![samarali metodidir. Unda biror muammoning echimini topish barcha
ishtirokchilarning fikrini erkin ifodalash orqali amalga oshiriladi. Ushbu metod
tamoyillari bo’yicha o’qituvchi o’quvchilar oldiga masalani qo’yadi va ushbu
topshiriqni echish bo’yicha o’zlarining fikrlarini bayon qilishni so’raydi. Ushbu
bosqichda hech kimning boshqa ishtirokchilarning g’oyalari haqida o’z fikrini
bildirishga yoki unga baho berishga haqqi yo’q. “Aqliy hujum”ning qoidalari
quyidagilardan iborat:
- taklif etilayotgan g’oyalar baholanmaydi va tanqid qilinmaydi;
- ish g’oyalar sonini ko’paytirishga qaratilgan, g’oyalar qancha ko’p bo’lsa,
shuncha yaxshi;
- har qandy g’oyani kengaytirishga, rivojlantirishga harakat qilish mumkin;
- har bir g’oya yozib boriladi;
- aqliy hujum o’tkazish vaqti qat`iy o’rnatiladi va unga rioya qilinadi.
“Aqliy hujum” tugagandan so’ng takliflar tahlil qilinadi va ulardan eng
qimmatlilari keyinchalik ular bilan ishlash uchun tanlab olinadi.
Klasterlar metodi. Klasterlarga ajratish – o’quvchilarga biror mavzu bo’yicha
erkin va ochiq fikr yuritishga yordam beradigan pedagogik strategiyadir. Bu
metod biror mavzuni chuqur o’rganishdan avval o’quvchilarning fikrlash
faoliyatini jadallashtirish hamda kengaytirish uchun xizmat qilishi mumkin.
Shuningdek, o’tilgan mavzuni mustahkamlash, yaxshi o’zlashtirish,
umumlashtirish hamda o’quvchilarni shu mavzu bo’yicha tasavvurlarini chizma
shaklida ifodalashga undaydi. Klasterlarga ajratish metodini qo’llash
quyidagicha amalga oshiriladi:
- tarqatma materialda mavzuga oid ochiq so’z yoziladi;
- o’quvchilar ushbu so’z bilan bog’liq xayollariga kelgan so’z va jumlalarni
uning atrofiga yoza boshlaydilar;](/data/documents/806a3f94-0e52-4d9f-914e-1fca1971ea60/page_5.png)
![- so’zlarni yozish jarayoni o’qituvchi tomonidan belgilangan vaqt tugaguncha
yoki barcha so’z va qoidalar tugaguncha davom etadi.
Klasterga ajratishda bir qator qoidalarga ham rioya qilish zarur. Ular
quyidagilardan iborat:
1. Xayolga kelgan hamma narsani ularning mazmuniga e`tibor bermasdan yozib
borish.
2. Orfografiya va boshqa omillarga e`tibor bermaslik.
3. Vaqt tugaguncha ko’proq bog’lanishlar hosil qilishga harakat qilish.
4. G`oyalar va so’zlar sonini cheklab qo’ymaslik.
Venn diagrammasi. Ushbu metod ikki yoki undan ortiq katta o’lchamdagi
o’zaro kesishuvchi aylanalar asosida tuziladi. Aylanalar kesishganda orasida
yozuv uchun etarli joy qolishi kerak. Bu diagramma asosan g’oyalarni
kontrastlash (bir-biridan ajratish) uchun qo’llaniladi va taqqoslanayotgan
ob`ektlarga xos umumiy va individual xususiyatlarni ko’rsatib beradi.](/data/documents/806a3f94-0e52-4d9f-914e-1fca1971ea60/page_6.png)
![Besh minutdan so’ng sxemaning chap tomonini to’ldirish lozim. Unda besh minut
davomida o’quvchilar mavzuga oid nechta kategoriya o’ylab topishgan bo’lsa,
shuncha kategoriya ko’rsatiladi. Keyingi besh minutda o’quvchilar sxemaning
o’ng tomonini to’ldiradilar. Va nihoyat, yana besh minut mobaynida o’quvchilar
o’zlarining T-sxemalarini boshqa juftlik yoki kichik guruhning T-sxemasi bilan
taqqoslash imkoniga ega bo’ladilar. FSMU texnologiyasi. Ushbu texnologiya
munozarali masalalarni hal etishda, bahs-munozaralar o’tkazishda yoki o’quv-
seminari yakunida (o’quvchilarning o’quv mashg’ulotlari hamda mavzular,
muammolarga nisbatan fikrlarini bilish maqsadida) yoki o’quv rejasi asosida biror-
bir bo’lim o’rganilgach qo’llanilishi mumkin. Bu texnologiya o’quvchilarni o’z
fikrini himoya qilishga, erkin fikrlash va ochiq holda bahslashishga, shu bilan bir
qatorda o’quvchilar tomonidan o’quv 1-ob’yek 2-ob’yek 1-ob’yekning individual
xususiyatlari 2-ob’yekning individual xususiyatlari Umumiy xususiyat jarayonida
egallangan bilimlarini tahlil etishga va aniqlashga, baholashga hamda
tinglovchilarni bahslashish madaniyatiga o’rgatadi. Ushbu texnologiya asosida
mashg’ulotni o’tkazish tartibi quyidagicha bo’ladi:
A) O`qituvchi har bir o’quvchiga FSMU texnologiyasining to’rt bosqichi yozilgan
qog’oz varaqlarini tarqatadi va yakka tartibda ularni tshldirishni taklif qiladi. Bu
erda: F – fikringizni bayon eting. S – fikringiz bayoniga sabab ko’rsating. M –
ko’rsatgan sababingizni asoslovchi misol keltiring. U – fikringizni umumlashtiring.
B) Yakka tartibdagi ish tugagach, o’quvchilar kichik guruhlarga ajratiladi va
o’qituvchi kichik guruhlarga FSMU texnologiyasining to’rt bosqichi yozilgan kata
formatdagi qog’oz varaqlarini tarqatadi.
D) Kichik guruhlarga har bir o’quvchi yozgan qog’ozlardagi fikr va dalillarni
katta formatda umumlashtirgan holda to’rt bosqich bo’yicha yozishlarini taklif
etiladi.
E) O`qituvchi kichik guruhlarning yozgan fikrlarini jamoa o’rtasida himoya
qilishlarini so’raydi.](/data/documents/806a3f94-0e52-4d9f-914e-1fca1971ea60/page_7.png)
![F) Mashg’ulot o’qituvchi tomonidan muammo bo’yicha bildirilgan fikrlarni
umumlashtirish bilan yakunlanadi. “Zinama-zina” texnologiyasi. Bu texnologiya
o’quvchilar bilan yakka holda yoki guruhlarga ajratilgan holda yozma ravishda
o’tkaziladi va taqdimot qilinadi. Ushbu texnologiya barcha dars mashg’ulotlarida
qo’llanilishi mumkin. Ushbu texnologiyalarga asoslangan mashg’ulot quyidagi
tartibda o’tkaziladi:
1. Kichik guruh a`zolari mashg’ulotning maqsadi va uning o’tkazilish tartibi bilan
tanishtiriladi, ularga qog’ozning chap qismida kichik mavzu (yoki turli
murakkablik darajadagi topshiriqlarning biror turi) yozuvi bo’lgan varaqlar
tarqatiladi.
2. O`qituvchi kichik guruh a`zolarini tarqatma materialda yozilgan kichik mavzular
bilan tanishishlarini va shu mavzu asosida bilganlarini qog’ozdagi bo’sh joyiga
jamoasi bilan birgalikda fikrlashib yozib chiqish vazifasini beradi va vaqt
belgilaydi.
3. Tarqatma materiallar to’ldirilgach, guruh a`zolaridan biri taqdimot qiladi.
Taqdimot vaqtida guruhlar tomonidan tayyorlangan material auditoriya doskasiga
mantiqan tagma-tag (zina shaklida) ilinadi.
4. O`qituvchi guruhlar tomonidan tayyorlangan materiallarga izoh berib, ularni
baholaydi va mashg’ulotni yakunlaydi.
O`quv mashg’ulotining bunday tashkil etilishi o’quvchilarni mustaqil fikrlashi,
o’tilgan va o’zlashtirilgan mavzularni eslashga, ularni yozma bayon etishga,
fikrlarni umumlashtirishga o’rgatadi. Tarqatma material quyidagi shaklaga ega:](/data/documents/806a3f94-0e52-4d9f-914e-1fca1971ea60/page_8.png)
![](/data/documents/806a3f94-0e52-4d9f-914e-1fca1971ea60/page_9.png)
![Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Yuldashev U.Yu., Boqiev R.R., Zokirova F.M. Informatika o’qitish
metodikasi. Toshkent, “Talqin”, 2005 y.
2. Saidaxmedov N.S. Yangi pedagogik texnologiyalar T., “Moliya”, 2003y.,
172 b.
4. To’raqulov X.A. Pedagogik tadqiqotlarda axborot tizimlari va
texnologiyalari. T., “Fan”, 2006 y., 240 b.
5. Isoqov I., Qulmamatov S.I. Informatikani o’qitishda innovatsion
texnologiyalar fanidan amaliy mashg’ulotlar ishlanmalari. Guliston, GulDU,
2013 y.
6. Abdukarimov H., Suvonov O. Umumiy pedagogika: Texnologiya va
amaliyot. O`quv-metodik qo’llanma. T., 2012 y., 120 b.
7. Ishmuhamedov R., Abduqodirov A.A., Pardaev A. Ta`limda innovatsion
texnologiyalar (ta`lim muassasalari pedagog-o’qituvchilari uchun amaliy
tavsiyalar). Toshkent 2008 y., 181 b.](/data/documents/806a3f94-0e52-4d9f-914e-1fca1971ea60/page_10.png)
Ta’lim tizimida informatika fanlarining maqsadi, mazmuni, uzviyligi va uzluksizligini ta’minlashga qaratilgan innovasiyalar. Informatika fanlarini o’qitish jarayonida o’quvchilar o’quv-biluv faoliyatini faollashtirishga qaratilgan pedagogik texnologiyalar Reja: 1. O`quvchilar o’quv - biluv faoliyatini faollashtirishda o’qitishning qiziqtiruvchi metodlari. 2. 2. O`qitishning interfaol metodlari.
1. O`quvchilar o’quv - biluv faoliyatini faollashtirishda o’qitishning qiziqtiruvchi metodlari. Bugungi kun talabi ta`limni sifat o’zgarishlariga olib keluvchi yangicha yondashuvlarni izlashga undamoqda va uni o’rganishdagi yondashuvlar (metodlar) ham o’zgarmoqda. Ta`limda yangi bilimlarni amalda qo’llash natijasi innovatsiyalarga asoslangan yangi ta`lim yaratilishiga olib kelmoqda. Respublikamizda ta`lim tizimini har tamonlama rivojlantirish kadrlar tayyorlash tizimini tubdan yangilash va isloh qilish davlat ahamiyatidagi eng ustivor vazifalar qatoriga kiradi. O`quvchi o’zlashtirgan bilimini amaliyotda qo’llay bilishi uchun uni o’z vaqtida mustahkamlashi, boshqa tushunchalarni o’rganishda qo’llash bilishi va olingan bilimlarni tizimlashtirish ta`lim samaradorligini ta`minlashga olib keladi. O`quvchining bilish faoliyati deganda: - o’rganilayotgan mavzuga doir barcha axborotlarni to’plash; - to’plangan axborotlarni qayta ishlash; - o’rganilgan axborotlarni (ma`lumotlarni) qo’llash kabi uchta bosqichdan iborat faoliyat tushuniladi. O`quvchilar o’quv - biluv faoliyatini faollashtirishda o’qitishning qiziqtiruvchi metodlari: Informatika o’quv predmetining asosiy vazifasi o’quvchilarni zamonaviy informatikaning ba`zi bir umumiy g’oyalari bilan tanishtirish, informatikaning amaliyotdagi tadbig’ini va kompyuterlarning zamonaviy hayotdagi rolini ochib berishdan iborat. Didaktik tamoyillarni hisobga olgan holda, o’quvchilarga nafaqat faktlarning qat`iy ilmiy bayonini berish, balki o’qitishning turli qiziqarli metodlarini ham qo’llash lozim. Masalan, ko’pchilikka ma`lum va ommabob bo’lgan krossvord o’yini o’quvchilarda qiziqish o’yg’otishi tabiiydir. Qomusiy lug’atda ta`riflanishicha, uning atamasi inglizcha “kross” – kesishgan, “vord” – so’z degan ma`noni anglatib, ilk bor XX asr boshlarida kashf etilgan. Vaqt o’tishi bilan uning turlari ko’payib, chaynvord, chaynkrossvord, krosschaynvord, aylanma krossvord, diagonal
krossvordlar o’ylab topildi. Ularning har biri shaklda so’zlarning joylashishi va bog’lanishi bilan farq qiladi. Krossvord ko’rinishidagi so’rov shakli o’quvchilar uchun har doim qiziqarli va o’ziga tortadigan metoddir. Mustaqil ijodiy faoliyatning bunday shaklidan foydalanilganda darsda faqatgina kuchli o’quvchilargina emas, balki kuchsiz o’quvchilar ham faol ishtirok etadilar. Darslarda qiziqtirishdan foydalanishning boshqa shakllaridan, ya`ni rebus va boshqotirmalardan ham foydalanish yaxshi samara beradi. Ushbu qiziqtiruvchi metodlardan foydalanganda, o’qituvchi darsni maqsadli tashkil qilishni rejalashtiradi, ya`ni krossvord, rebus, boshqotirmalarni fanning mazmuniga mos tayyorlaydi. Darsning maqsadini aniqlaydi va kutilayotgan natijani loyihalaydi. 2. O`qitishning interfaol metodlari. Interfaol so’zi inglizcha Interakt so’ziga mos kelib, Inter – o’zaro, akt – ish ko’rmoq, ishlamoq degan ma`nolarni anglatadi. Interfaol o’qitish – muloqotli o’qitish bo’lib, jarayonning borishida o’qituvchi va o’quvchi orasida o’zaro ta`sir amalga oshiriladi. Interfaol o’qitishning mohiyati o’quv jarayonini shunday tashkil etishdan iboratki, unda barcha o’quvchilar bilish jarayoniga jalb qilingan bo’lib, erkin fikrlash, tahlil qilish va mantiqiy fikr yuritish imkoniyatlariga ega bo’ladilar. Darslardagi interfaol faoliyat o’zaro tushunishga, hamkorlikda faoliyat yuritishga, umumiy, lekin har bir ishtirokchi uchun ahamiyati nazorat topshiriqlarini birgalikda echishga olib keladigan muloqotli aloqani tashkil etish va rivojlantirishni ko’zda tutadi. Interfaol metodlardan foydalaniladigan o’quv jarayonida o’quvchilar tanqidiy fikrlashga, shart-sharoitlarini va tegishli axborotni tahlil qilish asosida murakkab muammolarni echishga, alternativ fikrlarni chamalab ko’rishga va asosli ravishda qarorlar qabul qilishga, bahslarda ishtirok etishga, boshqalar bilan muloqot qilishga o’rganadilar. Buning uchun darslarda individual, juftli va guruhli ishlar tashkil etiladi, izlanuvchi loyihalar, rolli o’yinlar, ijodiy ishlar qo’llaniladi, hujjatlar va axborotning turli manbalari bilan ish olib boriladi. Interfaol o’qitish tashkilotchilari uchun, sof o’quv maqsadlaridan tashqari quyidagi jihatlar ham muhimdir:
- guruhdagi o’quvchilarning o’zaro muloqotlar jarayonida boshqalarning qadriyatlarini tushunib etishi; - boshqalar bilan o’zaro muloqotda bo’lish va ularning yordamiga muhtojlik zaruratining shakllanishi; - o’quvchilarda musobaqa, raqobatchilik kayfiyatlarini rivojlantirish. Interfaol usullar bo’yicha o’qitish tashkil etish jarayonida o’qituvchining bergan topshiriqlari mazmuni o’quvchining tafakkurini rivojlantirish uchun kuchli vositadir. Ushbu topshiriqlar turli xil murakkablik darajalarida bo’lib, o’quvchilarni fikr yuritish, o’ylash, tasavvur qilish, yaratish yoki sinchiklab tahlil etishga undovchi bo’lishi lozim. Quyida topshiriq savollarini to’g’ri ifoda qilish uchun tavsiyalar keltiramiz: 1. Topshiriq savollarini aniq va tushunarli darajada qo’yish lozim. 2. Topshiriq mavzu bilan bevosita bog’liq bo’lishi kerak. 3. Muayyan predmetlardan umumiyga borishga harakat qiling. Bu holat o’quvchilarni o’ylashi va savolga javob berishda engillik tug’diradi. 4. Faqatgina “ha” yoki “yo’q”, “to’g’ri” yoki “noto’g’ri” degan javoblar beriladigan savollarni berishdan saqlaning. 5. O`quvchilarga o’z intellektual qobiliyatlariga tayangan holda javob beradigan savollarni bering. 6. O`quvchining o’z nuqtai nazarini bildiradigan topshiriqlardan berishga harakat qiling. 7. Qo’yilgan topshiriqqa javob berilganda o’quvchilardan “Nima uchun shunday deb o’ylaysiz?” deb so’rab turing. Quyida bir qator interfaol metodikalarning tavsifi va mohiyatini keltiramiz: “Aqliy hujum” metodi. “Aqliy hujum” – jamoa bo’lib muhokama qilishning
samarali metodidir. Unda biror muammoning echimini topish barcha ishtirokchilarning fikrini erkin ifodalash orqali amalga oshiriladi. Ushbu metod tamoyillari bo’yicha o’qituvchi o’quvchilar oldiga masalani qo’yadi va ushbu topshiriqni echish bo’yicha o’zlarining fikrlarini bayon qilishni so’raydi. Ushbu bosqichda hech kimning boshqa ishtirokchilarning g’oyalari haqida o’z fikrini bildirishga yoki unga baho berishga haqqi yo’q. “Aqliy hujum”ning qoidalari quyidagilardan iborat: - taklif etilayotgan g’oyalar baholanmaydi va tanqid qilinmaydi; - ish g’oyalar sonini ko’paytirishga qaratilgan, g’oyalar qancha ko’p bo’lsa, shuncha yaxshi; - har qandy g’oyani kengaytirishga, rivojlantirishga harakat qilish mumkin; - har bir g’oya yozib boriladi; - aqliy hujum o’tkazish vaqti qat`iy o’rnatiladi va unga rioya qilinadi. “Aqliy hujum” tugagandan so’ng takliflar tahlil qilinadi va ulardan eng qimmatlilari keyinchalik ular bilan ishlash uchun tanlab olinadi. Klasterlar metodi. Klasterlarga ajratish – o’quvchilarga biror mavzu bo’yicha erkin va ochiq fikr yuritishga yordam beradigan pedagogik strategiyadir. Bu metod biror mavzuni chuqur o’rganishdan avval o’quvchilarning fikrlash faoliyatini jadallashtirish hamda kengaytirish uchun xizmat qilishi mumkin. Shuningdek, o’tilgan mavzuni mustahkamlash, yaxshi o’zlashtirish, umumlashtirish hamda o’quvchilarni shu mavzu bo’yicha tasavvurlarini chizma shaklida ifodalashga undaydi. Klasterlarga ajratish metodini qo’llash quyidagicha amalga oshiriladi: - tarqatma materialda mavzuga oid ochiq so’z yoziladi; - o’quvchilar ushbu so’z bilan bog’liq xayollariga kelgan so’z va jumlalarni uning atrofiga yoza boshlaydilar;