Informatika ta’limi jarayonida innovatsion pedagogik faoliyatni amalga oshirish metodikasi. Informatika ta’limida an’anaviy va noan’anaviy ta’lim texnologiyalari
![Informatika ta’limi jarayonida innovatsion pedagogik faoliyatni amalga
oshirish metodikasi. Informatika ta’limida an’anaviy va noan’anaviy ta’lim
texnologiyalari
Reja:
1. An`anaviy ta`lim texnologiyalari.
2. Noan`anaviy ta`lim texnologiyalari.](/data/documents/6783662d-0f77-4916-ac93-6165679492bf/page_1.png)
![1. An`anaviy ta`lim texnologiyalari. Ko’p yillar o’tkazilgan tadqiqotlar natijasi
shuni ko’rsatadiki, an`anaviy dars o’tish ta`limning samarali modellaridan biri
bo’lib qolmoqda. An`anaviy dars – muayyan muddatga mo’ljallangan. Ta`lim
jarayoni ko’proq o’qituvchi shaxsiga qaratilgan, mavzuga kirish, yoritish,
mustahkamlash va yakunlash bosqichlaridan iborat ta`lim modelidir. O`quv
materiali yangi va ancha murakkab bo’lganda, an`anaviy dars – ko’p hollarda
ta`lim jarayonining birdan – bir metodi bo’lib qolmoqda. Ma`lumki, an`anaviy
darsda ta`lim jarayonining markazida o’qituvchi turadi. Shu bois, ba`zida
an`anaviy darsni markazida o’qituvchi turgan o’qitish usuli deb ham atashadi.
Markazda o’qituvchi bo’lgan o’quv jarayonining, darsning maqsadi va uning ijobiy
jihatlari quyida keltirilgan asoslarga tayanadi:
- o’quvchining o’qishga bo’lgan ishtiyoqini oshirib borish;
- ilgari egallangan bilimlarni ham inobatga olish;
- o’qish jarayoni tezligini muvofiqlashtirish; - o’quvchi tashabbusi va
majburiyatini qo’llab – quvvatlash;
- amaliyot orqali o’rganish;
- ikki tomonlama fikr – mulohazalar bilan ta`minlash;
- o’qish jarayonini to’g’ri yo’lga qo’yish;
- o’qituvchi – o’quvchilar uchun o’quv jarayonini engillashtiruvchi shaxs;
- o’quv jarayonini baholash.
An`anaviy dars o’tish modelida ko’proq ma`ruza, savol – javob, amaliy mashq
kabi metodlardan foydalaniladi. Shu sabab, bu hollarda an`anaviy dars
samaradorligi ancha past bo’lib, o’quvchilar ta`lim jarayonining passiv
ishtirokchilariga aylanib qoladilar. Tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, an`anaviy dars
shaklini saqlab qolgan holda, unga turli tuman o’quvchilar faoliyatini
faollashtiradigan metodlar bilan boyitish o’quvchilarning o’zlashtirish darajasini](/data/documents/6783662d-0f77-4916-ac93-6165679492bf/page_2.png)
![ko’tarilishiga olib kelar ekan. Buning uchun dars jarayoni oqilona tashkil qilinishi,
o’qituvchi tomonidan o’quvchilarning qiziqishini orttirib, ularning ta`lim
jarayonida faolligi muttasil rag’batlantirilib turilishi, o’quv materialini kichik –
kichik bo’laklarga bo’lib, ularning mazmunini ochishda bahs, munozara, kichik
guruhlarda ishlash, interfaol metodlarni qo’llash, turli qiziqtiruvchi misollarning
keltirilishi, o’quvchilarni amaliy mashqlarni mustaqil bajarishga undash, turli
baholash usullaridan foydalanish, ta`lim vositalaridan joyida va vaqtida
foydalanish talab etiladi. An`anaviy dars o’tishning asosiy tarkibiy qismlari
quyidagi bosqichlardan iboratdir.
1. Kirish bosqichi: - o’tgan o’quv materialini takrorlash; - dars maqsadini
tushuntirish, - dars mazmuni va rejasi bilan tanishtirish.
2. Yangi mavzuni yoritish:
- yangi mavzuni kichik – kichik bo’lakchalarga bo’lib berish;
- turli misollarni inkoni boricha ko’rgazmali taqdim qilish;
- mavzudan chetlashmaslik;
- o’quv materialining murakkab tomonlarini qayta tushuntirish;
- o’quvchilarning tushunganlik darajasini tekshirib borish;
- teskari aloqani ta`minlash.
3. Materialni mustahkamlash uchun mashq. Biror topshiriq(masala) echimini
o’quvchilar bilan to’liq tahlil qilish.
4. Yo’naltirib turiluvchi mashq. O`quvchilar topshiriq(masala)ni mustaqil
bajarishadi, o’qituvchi esa ularni nazorat qilib, tuzatish kiritib boradi.
5. Mustaqil bajariladigan mashq. O`quvchilar mashqni mustaqil holda o’qituvchi
yordamisiz bajarishadi.
6. O`quvchilarning tushunganlik darajasini tekshirish.](/data/documents/6783662d-0f77-4916-ac93-6165679492bf/page_3.png)
![7. Yakunlash.
An`anaviy(ta`lim jarayoni markazida o’qituvchi bo’lgan) o’qitish metodlari
quyidagi afzalliklarga va kamchiliklarga ega. Afzalliklari:
- ma`lum ko’nikmalarga ega bo’lgan va aniq ma`lam tushunchalarni, fanni
o’rganishda foydali;
- o’qituvchi tomonidan o’qitish jarayonini va o’qitish muhitini yuqori darajada
nazorat qilinishi;
- vaqtdan unumli foydalanish;
- aniq ilmiy bilimlarga tayanadi.
Kamchiliklari:
- o’quvchilar passiy ishtirokchi bo’lib qoladilar;
- o’qituvchining to’la nazorati barcha o’quvchilar uchun motivatsiyani vujudga
keltirmaydi;
- o’quvchilar o’qituvchi bilan bevosita muloqotga kirisha olmaydi;
- eslab qolish darajasi hamma o’quvchilarda bir xil bo’lmaganligi sababli, guruh
bo’yicha o’zlashtirish darajasi past bo’lib qolishi mumkin;
- mustaqil o’rganish va echimlar qabul qilish uchun sharoitlar yaratilmaydi.
2. Noan`anaviy ta`lim texnologiyalari. Hozirgi vaqtda ta`lim muassasalarida
o’qitishning zamonaviy shakl va usullari keng qo’llanilmoqda. O`qitishning
zamonaviy usullarini qo’llash ta`limda yuqori samaradorlikka olib keladi.
An`anaviy o’qitishda asosan o’qituvchiga erkinlik beriladi (sub`ekt-ob`ekt),
noan`anaviy o’qitishda esa o’quvchiga erkinlik beriladi, o’qituvchi-o’quvchi
munosabatlarini demokratlashtirish (sub`ekt-ob`ekt) asosida dars jarayonlari
tashkil etiladi. O`qitishning noan`anaviy usullaridan samarali foydalanish
o’qituvchining kasbiy malakasi hamda mahoratiga bog’liq. Noan`anaviy o’qitish](/data/documents/6783662d-0f77-4916-ac93-6165679492bf/page_4.png)
![jarayonida o’qitishning tashkiliy shakllari(frontal, guruhlarda ishlash, individual
ishlash) yordamida o’qituvchi dars o’tishda quyidagi usullardan foydalanishi
mumkin: Aqliy hujum. Bu usulda o’qituvchi o’quvchilarga topshiriq (savol)
beradi, o’quvchilarning topshiriqlar borasida berilgan fikr-mulohazalari jamlanadi.
O`quvchilar hamkorlikda murakkab muommoni echishga harakat qiladilar. Uni hal
etish uchun o’z shaxsiy g’oyalarini ilgari suradilar. Guruh (juft) bo’lib ishlash.
Darsda ishtirok etayotgan o’quvchilar guruhlarga (4 - 6 o’quvchi) bo’linib yoki juft
- juft bo’lib o’qituvchi bergan topshiriqlarni bajaradi. Bahs. O`quv guruhi ikki
komandaga bo’linadi. Tegishli mavzu bo’yicha bahs, munozara yuritiladi, o’zaro
fikr almashiniladi. Mehmon mashqlari. Bunda dars biron mutaxassis ishtirokida
o’tkaziladi. Mutaxassis taklif etish, kutib olish, dars jarayonini tashkil etib, uni
kuzatib qo’yish kabi barcha tashkiliy ishlarni o’quvchilarning o’zlari bajaradilar.
So’rovnoma o’tkazish. Fanni o’qitish davomida har bir bo’lim, bob
yakunlanganidan so’ng o’qituvchi so’rovnoma o’tkazadi. Og’zaki va yozma
mashqlar. Og’zaki mashqlar ta`lim oluvchilarning nutq madaniyati va mantiqiy
fikrlashini, ularning bilish imkoniyatlarini rivojlantiradi. Yozma mashqlar orqali
esa o’quvchilarda tegishli ko’nikma va malakalar shakillantiriladi,
chuqurlashtiriladi va mustahkamlanadi O`z-o’zini attestatsiya qilish. Har bir ta`lim
beruvchi va ta`lim oluvchi o’z faoliyatini nazorat qilishga qaratilgan usuldir.
Natijalarni tahlil qilish. Ta`lim beruvchi ta`lim oluvchilarga qo’ygan baholar
natijasi va dars-mashg’ulotda qo’yilgan maqsadga qay darajada erishganlik tahlil
etiladi. Video materiallardan foydalanish. Dars jarayonida multimedia tizimidan,
videoyozuvlardan, o’quv televideniesi, axborotni displeyda aks ettiruvchi
kompterlardan foydalanish. Tadqiqot. Ta`lim oluvchilarning ayrim tadqiqot
ishlarini, ya`ni diplom va kurs loyihalari, bitiruv ishlarini ilmiy asoslangan holda
mustaqil bajarishlari, ularni yozish va qo’yilgan maqsad va natijalarni tahlil qilishi.
Improvizatsiya. Dars mashg’ulotlarida o’quvchilarning nostandart vaziyatlarni
mustaqil hal eta olishlari. Kuzatish va ma`lumotlarni etkazish. Ta`lim
oluvchilarning bir-birlarini kuzatishlari va qo’yilgan muammo bo’yicha
ma`lumotlarni etkazishi. O`yinlar. Ishbilarmonlik yoki sahnalashtirilgan o’yinlar –](/data/documents/6783662d-0f77-4916-ac93-6165679492bf/page_5.png)
![muammoli vazifaning bir turi. Bunda matnli material o’rniga o’quvchilar
tomonidan rollar o’ynaladigan hayotiy vaziyat sahnalashtiriladi. Loyihalash ishlari.
Bu bilim va malakalarni tahlil qilish va baholashni nazarda tutuvchi majmuaviy
ta`lim usulidir. Loyiha usulida o’quvchilar rejalashtirishda, tashkil etishda,
tekshirishda, tahlil etishda va bajarilgan ishning natijalarini baholashda ko’proq
ishtirok etadilar. Kitob bilan ishlash. Ushbu usul ta`lim oluvchilarning o’quv
materialini mustaqil o’zlashtirishi, o’z-o’zini tekshirish malakasini oshirishi,
berilgan matnning mazmunini to’liq va ongli ravishda bayon eta bilishi bilan
bog’liq. Individual - amaliy usul. Ta`lim oluvchilar olgan bilimlari asosida amaliy
vazifalarni hal qiladilar, ya`ni nazariy bilimlarini amaliyotga tadbiq etadilar.
Ko’rgazmali materiallar (diagramma, karta, fotografiya, san`at asarlari, plakatlar)
bilan ishlash. Ta`lim oluvchilar mustaqil holda ko’rgazmali materiallar bilan
ishlashadi. Ularning o’zlari ham ko’rgazmali materiallarni tayyorlaydi. Suhbat. Bu
o’qitish va o’qishning muloqot, savol-javob usulidir. Suhbat individual holda yoki
butun guruh bo’yicha o’tkazilishi mumkin. Vaziyatlarni o’rganish. Ta`lim
muassasalarida vujudga keladigan standart vaziyatlar o’rganiladi va ularni hal etish
yo’llari ishlab chiqiladi. Boshqalarni o’qitish. Bu usulda ta`lim oluvchilar
qo’yilgan muammo bo’yicha bir-birlari bilan o’zaro axborot va ma`lumot
almashadilar. Baholash. Bunda ta`lim oluvchilar maqsadga qay darajada
erishganini aniqlaydilar. Ta`lim oluvchilar ta`lim beruvchi orqali yoki o’zaro bir-
birlarini baholashadi. Baholashning quyidagi turlari mavjud: tekshiruv, savol-
javob, har xil savollarni tanlash, to’g’ri va noto’g’ri shakldagi javoblar, o’z-o’zini
baholash, tengdoshining baholashi, ustozlarning fikrlari, harakatlar rejasi, har xil
tavsiyalar, reyting, tadqimot, intervyu, testlar, videokamera yoki inson kuzatishi,
mikrotopshiriqlar, loyihalar orqali baholash va h. k. Yuqorida sanab o’tilgan
noan`anaviy o’qitish usullari shubhasiz, ta`lim muassasalarida ta`lim
samaradorligini oshirishga xizmat qiladi.
O`qitishning no’ananaviy modellarini shartli ravishda uchta turga ajratish
mumkin:](/data/documents/6783662d-0f77-4916-ac93-6165679492bf/page_6.png)
![- modellashtirish;
- hamkorlikda o’rganish modeli;
- o’rganishning tadqiqot modeli.
Bu modellar asosan o’quvchi shaxsiga qaratilgan bo’lib, ularni boshqacha tarzda
markazda o’quvchi turgan ta`lim modellari deb ham atashadi. Modellashtirish -
real hayotda va jamiyatda yuz berayotgan hodisa va jarayonlarning
ixchamlashtirilgan va soddalashtirilgan ko’rinishini(modelini)
auditoriya(sinfxona)da yaratish va ularda o’quvchilarning shaxsan qatnashishi va
faoliyat evaziga ta`lim olishini ko’zda tutuvchi metod. Hamkorlikda o’rganish
modeli – o’quvchilarning mustaqil huruhlarda ishlashi evaziga ta`lim olishini
ko’zda tutuvchi metod. O`rganishning tadqiqot modeli – o’quvchilarni muayyan
muammoni echishga yo’naltirilgan, mustaqil tadqiqot olib borishini ko’zda
tutuvchi metod. Noan`anaviy(ta`lim jarayoni markazida o’quvchi bo’lgan) o’qitish
metodlari quyidagi afzalliklarga va kamchiliklarga ega. Afzalliklari:
- o’qitish mazmunini yaxshi o’zlashtirishga olib kelishi;
- o’z aloqalarning ta`minlanishi;
- o’qitish usullaring turli xil ko’rinishlari taklif etilishi;
- motivatsiyaning yuqori darajada bo’lishi;
- o’tilgan o’quv materialining yaxshi eslab qolinishi;
- muloqotga kirishish ko’nikmasining takomillashishi;
- o’z – o’zini baholashning o’sishi;
- o’quvchilarning predmetning mazmuniga, o’qitish jarayoniga bo’lgan ijobiy
munosabati;
- mustaqil fikrlay oladigan o’quvchining shakllanishiga yordam berishi;
- muammolarni hal etish ko’nikmalarining shakllanishi. Kamchiliklari:](/data/documents/6783662d-0f77-4916-ac93-6165679492bf/page_7.png)
![- ko’p vaqt talab etilishi;
- o’quvchilarni har doim ham keraklicha nazorat qilish imkoniyatining pastligi;
- juda murakkab mazmundagi o’quv materiali o’rganilayotganda ham o’qituvchi
rolining past bo’lishi;
- “kuchsiz” o’quvchilar bo’lganligi sababli “kuchlm” o’quvchilarning ham past
baho olishi;
- o’qituvchining o’zi ham yaxshi rivojlangan fikrlash qobiliyatiga va muammolarni
hal etish ko’nikmalariga ega bo’lishining talab etilishi.](/data/documents/6783662d-0f77-4916-ac93-6165679492bf/page_8.png)
![Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Yuldashev U.Yu., Boqiev R.R., Zokirova F.M. Informatika o’qitish metodikasi.
Toshkent, “Talqin”, 2005 y.
2. Saidaxmedov N.S. Pedagogik mahorat va pedagogik texnologiyalar. T., 2003y.
3. To’raqulov X.A. Pedagogik tadqiqotlarda axborot tizimlari va texnologiyalari.
T., “Fan”, 2006 y., 240 b.
4. Isoqov I., Qulmamatov S.I. Informatik
ani o’qitishda innovatsion texnologiyalar fanidan amaliy mashg’ulotlar
ishlanmalari. Guliston, GulDU, 2013 y. 5. Abdukarimov H., Suvonov O. Umumiy
pedagogika: Texnologiya va amaliyot. O`quv-metodik qo’llanma. T., 2012 y., 120
b.
6. Ishmuhamedov R., Abduqodirov A.A., Pardaev A. Ta`limda innovatsion
texnologiyalar (ta`lim muassasalari pedagog-o’qituvchilari uchun amaliy
tavsiyalar). Toshkent 2008 y., 181 b.](/data/documents/6783662d-0f77-4916-ac93-6165679492bf/page_9.png)
Informatika ta’limi jarayonida innovatsion pedagogik faoliyatni amalga oshirish metodikasi. Informatika ta’limida an’anaviy va noan’anaviy ta’lim texnologiyalari Reja: 1. An`anaviy ta`lim texnologiyalari. 2. Noan`anaviy ta`lim texnologiyalari.
1. An`anaviy ta`lim texnologiyalari. Ko’p yillar o’tkazilgan tadqiqotlar natijasi shuni ko’rsatadiki, an`anaviy dars o’tish ta`limning samarali modellaridan biri bo’lib qolmoqda. An`anaviy dars – muayyan muddatga mo’ljallangan. Ta`lim jarayoni ko’proq o’qituvchi shaxsiga qaratilgan, mavzuga kirish, yoritish, mustahkamlash va yakunlash bosqichlaridan iborat ta`lim modelidir. O`quv materiali yangi va ancha murakkab bo’lganda, an`anaviy dars – ko’p hollarda ta`lim jarayonining birdan – bir metodi bo’lib qolmoqda. Ma`lumki, an`anaviy darsda ta`lim jarayonining markazida o’qituvchi turadi. Shu bois, ba`zida an`anaviy darsni markazida o’qituvchi turgan o’qitish usuli deb ham atashadi. Markazda o’qituvchi bo’lgan o’quv jarayonining, darsning maqsadi va uning ijobiy jihatlari quyida keltirilgan asoslarga tayanadi: - o’quvchining o’qishga bo’lgan ishtiyoqini oshirib borish; - ilgari egallangan bilimlarni ham inobatga olish; - o’qish jarayoni tezligini muvofiqlashtirish; - o’quvchi tashabbusi va majburiyatini qo’llab – quvvatlash; - amaliyot orqali o’rganish; - ikki tomonlama fikr – mulohazalar bilan ta`minlash; - o’qish jarayonini to’g’ri yo’lga qo’yish; - o’qituvchi – o’quvchilar uchun o’quv jarayonini engillashtiruvchi shaxs; - o’quv jarayonini baholash. An`anaviy dars o’tish modelida ko’proq ma`ruza, savol – javob, amaliy mashq kabi metodlardan foydalaniladi. Shu sabab, bu hollarda an`anaviy dars samaradorligi ancha past bo’lib, o’quvchilar ta`lim jarayonining passiv ishtirokchilariga aylanib qoladilar. Tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, an`anaviy dars shaklini saqlab qolgan holda, unga turli tuman o’quvchilar faoliyatini faollashtiradigan metodlar bilan boyitish o’quvchilarning o’zlashtirish darajasini
ko’tarilishiga olib kelar ekan. Buning uchun dars jarayoni oqilona tashkil qilinishi, o’qituvchi tomonidan o’quvchilarning qiziqishini orttirib, ularning ta`lim jarayonida faolligi muttasil rag’batlantirilib turilishi, o’quv materialini kichik – kichik bo’laklarga bo’lib, ularning mazmunini ochishda bahs, munozara, kichik guruhlarda ishlash, interfaol metodlarni qo’llash, turli qiziqtiruvchi misollarning keltirilishi, o’quvchilarni amaliy mashqlarni mustaqil bajarishga undash, turli baholash usullaridan foydalanish, ta`lim vositalaridan joyida va vaqtida foydalanish talab etiladi. An`anaviy dars o’tishning asosiy tarkibiy qismlari quyidagi bosqichlardan iboratdir. 1. Kirish bosqichi: - o’tgan o’quv materialini takrorlash; - dars maqsadini tushuntirish, - dars mazmuni va rejasi bilan tanishtirish. 2. Yangi mavzuni yoritish: - yangi mavzuni kichik – kichik bo’lakchalarga bo’lib berish; - turli misollarni inkoni boricha ko’rgazmali taqdim qilish; - mavzudan chetlashmaslik; - o’quv materialining murakkab tomonlarini qayta tushuntirish; - o’quvchilarning tushunganlik darajasini tekshirib borish; - teskari aloqani ta`minlash. 3. Materialni mustahkamlash uchun mashq. Biror topshiriq(masala) echimini o’quvchilar bilan to’liq tahlil qilish. 4. Yo’naltirib turiluvchi mashq. O`quvchilar topshiriq(masala)ni mustaqil bajarishadi, o’qituvchi esa ularni nazorat qilib, tuzatish kiritib boradi. 5. Mustaqil bajariladigan mashq. O`quvchilar mashqni mustaqil holda o’qituvchi yordamisiz bajarishadi. 6. O`quvchilarning tushunganlik darajasini tekshirish.
7. Yakunlash. An`anaviy(ta`lim jarayoni markazida o’qituvchi bo’lgan) o’qitish metodlari quyidagi afzalliklarga va kamchiliklarga ega. Afzalliklari: - ma`lum ko’nikmalarga ega bo’lgan va aniq ma`lam tushunchalarni, fanni o’rganishda foydali; - o’qituvchi tomonidan o’qitish jarayonini va o’qitish muhitini yuqori darajada nazorat qilinishi; - vaqtdan unumli foydalanish; - aniq ilmiy bilimlarga tayanadi. Kamchiliklari: - o’quvchilar passiy ishtirokchi bo’lib qoladilar; - o’qituvchining to’la nazorati barcha o’quvchilar uchun motivatsiyani vujudga keltirmaydi; - o’quvchilar o’qituvchi bilan bevosita muloqotga kirisha olmaydi; - eslab qolish darajasi hamma o’quvchilarda bir xil bo’lmaganligi sababli, guruh bo’yicha o’zlashtirish darajasi past bo’lib qolishi mumkin; - mustaqil o’rganish va echimlar qabul qilish uchun sharoitlar yaratilmaydi. 2. Noan`anaviy ta`lim texnologiyalari. Hozirgi vaqtda ta`lim muassasalarida o’qitishning zamonaviy shakl va usullari keng qo’llanilmoqda. O`qitishning zamonaviy usullarini qo’llash ta`limda yuqori samaradorlikka olib keladi. An`anaviy o’qitishda asosan o’qituvchiga erkinlik beriladi (sub`ekt-ob`ekt), noan`anaviy o’qitishda esa o’quvchiga erkinlik beriladi, o’qituvchi-o’quvchi munosabatlarini demokratlashtirish (sub`ekt-ob`ekt) asosida dars jarayonlari tashkil etiladi. O`qitishning noan`anaviy usullaridan samarali foydalanish o’qituvchining kasbiy malakasi hamda mahoratiga bog’liq. Noan`anaviy o’qitish
jarayonida o’qitishning tashkiliy shakllari(frontal, guruhlarda ishlash, individual ishlash) yordamida o’qituvchi dars o’tishda quyidagi usullardan foydalanishi mumkin: Aqliy hujum. Bu usulda o’qituvchi o’quvchilarga topshiriq (savol) beradi, o’quvchilarning topshiriqlar borasida berilgan fikr-mulohazalari jamlanadi. O`quvchilar hamkorlikda murakkab muommoni echishga harakat qiladilar. Uni hal etish uchun o’z shaxsiy g’oyalarini ilgari suradilar. Guruh (juft) bo’lib ishlash. Darsda ishtirok etayotgan o’quvchilar guruhlarga (4 - 6 o’quvchi) bo’linib yoki juft - juft bo’lib o’qituvchi bergan topshiriqlarni bajaradi. Bahs. O`quv guruhi ikki komandaga bo’linadi. Tegishli mavzu bo’yicha bahs, munozara yuritiladi, o’zaro fikr almashiniladi. Mehmon mashqlari. Bunda dars biron mutaxassis ishtirokida o’tkaziladi. Mutaxassis taklif etish, kutib olish, dars jarayonini tashkil etib, uni kuzatib qo’yish kabi barcha tashkiliy ishlarni o’quvchilarning o’zlari bajaradilar. So’rovnoma o’tkazish. Fanni o’qitish davomida har bir bo’lim, bob yakunlanganidan so’ng o’qituvchi so’rovnoma o’tkazadi. Og’zaki va yozma mashqlar. Og’zaki mashqlar ta`lim oluvchilarning nutq madaniyati va mantiqiy fikrlashini, ularning bilish imkoniyatlarini rivojlantiradi. Yozma mashqlar orqali esa o’quvchilarda tegishli ko’nikma va malakalar shakillantiriladi, chuqurlashtiriladi va mustahkamlanadi O`z-o’zini attestatsiya qilish. Har bir ta`lim beruvchi va ta`lim oluvchi o’z faoliyatini nazorat qilishga qaratilgan usuldir. Natijalarni tahlil qilish. Ta`lim beruvchi ta`lim oluvchilarga qo’ygan baholar natijasi va dars-mashg’ulotda qo’yilgan maqsadga qay darajada erishganlik tahlil etiladi. Video materiallardan foydalanish. Dars jarayonida multimedia tizimidan, videoyozuvlardan, o’quv televideniesi, axborotni displeyda aks ettiruvchi kompterlardan foydalanish. Tadqiqot. Ta`lim oluvchilarning ayrim tadqiqot ishlarini, ya`ni diplom va kurs loyihalari, bitiruv ishlarini ilmiy asoslangan holda mustaqil bajarishlari, ularni yozish va qo’yilgan maqsad va natijalarni tahlil qilishi. Improvizatsiya. Dars mashg’ulotlarida o’quvchilarning nostandart vaziyatlarni mustaqil hal eta olishlari. Kuzatish va ma`lumotlarni etkazish. Ta`lim oluvchilarning bir-birlarini kuzatishlari va qo’yilgan muammo bo’yicha ma`lumotlarni etkazishi. O`yinlar. Ishbilarmonlik yoki sahnalashtirilgan o’yinlar –