logo

Intellektual mulk va intellektual mulk ob’ektlarining tasnifi va tavsiflari

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

32.3984375 KB
Intellektual mulk  va  intellektual mulk  ob’ektlarining   tasnifi va tavsiflari
R е ja:
1. I ntellekt, intellektual mulk va intellektual faoliyat xaqida asosiy 
tushunchalar .
2. Intellektual mulk  ob’ektlarining   tasnifi va tavsiflari.  
3. Intellektual mulkni muhofazalash sohasida O‘zbekiston qonunchilik 
hujjatlari tizimi.
Xulosa
Adabiyotlar 1.  I ntellekt, intellektual mulk va intellektual faoliyat xaqida asosiy
tushunchalar .
Odamzot   o‘z   tabiatiga   ko‘ra   jismoniy   ji h atdan   eng   mukammal   mavjudot
emas.   U   kuch,   tezlik   va   epchillikda   ko‘plab   h ayvonlardan   ortda   q oladi.   Lekin
insonda eng kuchli imtiyoz – uning intellekti mavjud.
Intellekt   so‘zi   lotincha   intellectus   so‘zidan   kelib   chi qq an   bo‘lib,   insonning
a q li, ongi, fikrlash  q obiliyatini bildiradi.
Intеllеkt  – insоnni hayvоnоt dunyosidan ajratib turadigan asоsiy bеlgi bo`lib,
rivоjlanishni   sifat     jihatidan   yangi     pоg`оnaga   ko`taradi.   Eng   avvalо   intеllеktual
mulk   intеllеktual   faоliyat   natijasidir.   Barcha   intеllеktual   faоliyat   ham   intеllеktual
mulk   bo`la   оlmasligi   aniq.   Insоn   fikrlaydi,   uning   хayolida   bеhisоb   g`оyalar,
lоyihalar   tug`iladi,   lеkin   ularning   hammasi   ham   hayotda   amalga   оshmay,   qоlib
kеtadi.   Faqat   bоshqalar   tоmоnidan   оb`еktiv   ravishda   qabul   qilinadigan,   ya`ni
o`zining muayyan chеgaralariga ega bo`lgan g`оya va fikrlargina mulk bo`la оlishi
ravshandir.
Yaratilgan yangilik va iхtirоlar ilmiy tadqiqоt   ishlari   bu - aqliy   mехnat
bo`lib   uning   natijalari   ishlab   chiqarishga   qo`llanilsa,   u   Intellektual   mulk
hisоblanadi va quyidagi ko`rinishlariga ega bo`lishi mumkin:
              1. Yangilik
              2. Iхtirо
              3. Fоydali mоdеllar
              4. Sanоat namunalari (prоm.оbraztsu)
              5. Tоvarlik bеlgilari.
              6. Yangi nоmlar.
Shulardan   fоydali   mоdеl da     birоr   bir     tехnik     vazifani   yеchishda   kiritilgan
ma`lum bir fоrmula va yеchimlar kiritiladi.
Sanоat namunalari - qilingan yangilikni  qurilgan   namunasi    va ularning har
tоmоnlama estеtik ko`rinishlari hisоbga оlinadi. Tоvarlik bеlgisi - tоvarga qo`yilgan tamg`a bo`lib bu bоshqa tashkilotlarning
tоvarlaridan farq qilishi uchun bеriladi.
Qilingan   yangilik   va   iхtirоlar   uchun     mualliflik     guvохnоmasi   yoki   patеnt
bеriladi.   Mualliflik   guvохnоmasi   umrbоd   bеrilib,   patеnt   esa   ma`lum   vaqtgacha
saqlanadi.
Inson   fa q at   intellektga   ega   bo‘lgandagina   o q ilona   ishlar   q ilishi,   ijod   bilan
shug‘ullanishi va ma’naviy ji h atdan to‘la q onli  h ayot kechirishi mumkin. Inson o‘z
oldiga   vazifalar   q o‘ya   oladi   va   ularni   h al   q ilish   yo‘llarini   izlaydi,   fan   va   san’at
asarlarini   yaratadi,   texnikaning   yangi   namunalarini   ixtiro   q iladi,   tobora
takomillashgan  h ar tomonlama mukammal tovarlar ishlab chi q aradi, bino va sanoat
korxonalari  q uradi.
Intеllеktual   faоliyatning   kеyinchalik   qandaydir   birоr-bir   оb`еktiv   (mоddiy)
shaklda   ifоdalana   оladigan   natijalarigina   intеllеktual   mulk   bo`ladi   dеb   aytish
mumkin.
Insoniyat   da h osi,   uning   intellekti   bizni   o‘rab   turgan   tabiatni,   olamni
o‘zgartirishga  q odir.
Inson   h ayotining   ma q sadi   –   eng   yaxshi   narsalarga   intilishdir.   Ibtidoiy
tuzumdan,   ya’ni   ilk   me h nat   q urollari   yaratilgandan   boshlab   inson   h ar   doim
o‘zining   turmush   tarzini   yaxshilash,   o‘z   ijodiy   salo h iyatini   amalga   oshirish
yo‘llarini tinimsiz izlab kelgan. S h uning uchun   h am   q adim zamonlardan insoniyat
jamiyatida   birinchi   olimlar,   ixtirochilar,   rassomlar   va   musi q achilar   paydo
bo‘lgan.   Ular   insonlar   h ayoti   va   turmushini   y engillashtiruvchi   asbob–uskunalar
ixtiro   q ilishgan,   chorvachilik   va   q ishlo q   xo‘jaligini   o‘zlashtirib,   atrof   mu h itdan
h imoyalanish   uchun   uylar   q urishgan,   yuklarni   tashish   vositalarini   o‘ylab   topib,
dengizda   suzish   uchun   kemasozlik   bilan   shug‘ullanishgan   va   bu   bilan   texnik,
i q tisodiy va madaniy tara qq iyotni ta’minlab kelishgan. 
G‘ ildirak,   kamon   va   uning   o‘ q i,   eshkak   va   q ayi q ,   kulolchilik   uskunasi,   va
bosh q alarning ixtiro  q ilinishi insoniyatning eng buyuk yutu q lari  q atoriga kiradi.
Bugungi   kunda   bizni   o‘rab   turgan   borli q   va   barcha   narsalar,   kundalik   ust–
bosh   va   ro‘z g‘ or   buyumlaridan   tortib   koinotdagi   yo‘ldoshlargacha   q achonlardir inson tomonidan ixtiro  q ilingan va uning  intellektual faoliyati  natijasi  h isoblanadi.
Intellektual faoliyat  insoniyat jamiyati rivojlanishining asosiy sababidir.
Intellektual   faoliyatning   eng   mu h im   turlari   fan,   san’at   va   texnik   ijodiyot
xal q lar va millatlar, davlat va sivilizatsiyalar rivojining doimiy yo‘ldoshidir.  Lekin
fan   va   texnika   tara qq iyoti   ko‘p   asrlar   mobaynida   fa q at   insoniyat   jamiyatining
e h tiyojlarini  q ondirish vositasi bo‘libgina xizmat  q ilib  q olmadi. Aksincha, tarixdan
ma’lumki,   fan   va   texnikaning   rivojlanishi,   adabiyot   va   san’at   asarlari   aksariyat
h ollarda   teskari   ta’sir   ko‘rsatib,   insoniyat   munosabatlarining   rivojlanishida   asos
bo‘lgan   va   nafa q at   ayrim   kishilar,   balki   butun   bir   davlatlar   va   sivilizatsiyalar
ta q diriga   ta’sir   etgan.   Bunday   ta’sir   ayni q sa   XX   asrda,   ilmiy–texnika   in q ilobi
i q tisodiy va industrial rivojlanishda katta o‘zgarishlarga olib kelgan va q tda yor q in 
namoyon   bo‘ldi   va   bugungi   kunda   ja h onda   shakllangan   i q tisodiy   va   siyosiy
tizimni belgilab berdi. 
Insoniyat jamiyati o‘z boshidan  q uldorlik, feodalizm, kapitalizm, sotsializmni
kechirdi. XXI asrning boshida, asosiy rivojlantiruvchi kuchi  ra q obat  bo‘lgan bozor
i q tisodiyoti eng samarali i q tisodiy tizim ekanligi tan olindi. Ma’lumki, ra q obatsiz
rivojlanish bo‘lmaydi, shu bois  h ozirgi zamonda ra q obat kurashi barcha so h alarda,
davlatlar,   butun   bir   minta q alar   va   i q tisodiy   ittifo q lar   o‘rtasida   yuz   bermo q da.
Ra q obat   h ar   doim   jamiyatning   h arakatlantiruvchi   kuchi   bo‘lgan,   shuning   uchun
insoniyat   rivojlanishini   h ech   bir   mubola g ‘asiz   ra q obat   kurashi   tarixi,   deyish
mumkin. 
Aynan   ra q obat   texnikani   rivojlantirish,   texnologiyalarni   takomillashtirish,
yangi buyumlar yaratish va bozorga xaridorgir tovarlar taklif etish, doimo ularning
sifatini   yaxshilab   borish,   ma h sulot   tannarxini   pasaytirish,   jami   imkoniyatlarni
amalga oshiriga undovchi ob’ektiv i q tisodiy omildir. 
H amma   va q t   h am   ra q obat   kurashida   kim   intellektual   imkoniyatlar   va
intellektual   faoliyat   natijalaridan   unumli   foydala   olsa   fa q at   o‘sha   muvaffa q iyatga
erishishi mumkin. 
Shuning uchun yetakchi industrial davlatlar oldida butun jamiyat farovonligi
yo‘lida   yaratilayotgan   ixtirolar,   yangi   texnologiyalarning   uzluksiz   o q ib   kirishi, yangi tovarlarning bozorga chi q arilishi uchun   q anday sharoit yaratish zarur degan
vazifa  turibdi. 
Inson   muayyan   narsaga   xo‘jayinlik   yoki   mulkka   egalik   h u q u q ini   q o‘lga
kiritgan ta q dirdagina undan samarali va o q ilona foydalanish yo‘llarini izlaydi. 
Bundan shunday manti q iy xulosa kelib chi q adiki,  insonning bilim olish, ixtiro
q ilishga tabiiy intilishi va ijodi ma h sulidan i q tisodiy samara olinishi bir–biriga mos
kelgandagina   u   o‘zining   ijodiy   salo h iyatidan   o q ilona   foydalana   oladi,   shu   bois
doimiy izlanishdan manfaatdor bo‘ladi . 
Fa q at   mulk   egasigina   o‘z   mulkidan   yu q ori   darajada   samarali   va   o q ilona
foydalanib, uni bosh q ara oladi. 
Bunday   i q tisodiy   rag‘batlantirishning   eng   ma q bul   usuli   shundan   iboratki,
inson   o‘z   intellektual   salo h iyati   natijalariga   mulkchilik   h u q u q iga   ega   bo‘lishi,
ya’ni,   intellektual   mulkka   egalik   q ilishi   kerak .   Zero   undan   bosh q a   h ech   kim   bu
natijalarga   xo‘jayinlik   q ila   olmasin.   Fa q at   uning   o‘zigina   intellektual   ijodi
natijalaridan o‘z istagicha foydalanish va bosh q a shaxslarga sotish borasida mutla q
h u q u qq a ega bo‘ladi. 
S h u   y erda   biz   h ozirgi   va q tda   ja h ondagi   eng   mu h im   tushunchalardan   biri
h isoblagan intellektual mulk tushunchasiga duch kelamiz.   Eng avvalo intellektual
mulk intellektual faoliyat natijasidir.
Barcha intellektual faoliyat   h am intellektual mulk bo‘la olmasligi ani q . Inson
fikrlaydi,   uning   h ayolida   be h isob   G‘oya lar,   loyi h alar   tug‘iladi,   lekin   ularning
h ammasi   h am   h ayotda   amalga   oshmay,   q olib   ketadi.   Fa q at   bosh q alar   tomonidan
ob’ektiv   ravishda   q abul   q ilinadigan,   ya’ni   o‘zining   muayyan   chegaralariga   ega
bo‘lgan  g‘oya  va fikrlargina mulk bo‘la olishi ravshandir. 
Intellektual   faoliyatning   keyinchalik   q andaydir   biror–bir   ob’ektiv   (moddiy)
shaklda   ifodalana   oladigan   natijalarigina   intellektual   mulk   bo‘ladi   deb   aytish
mumkin .
Intellektual   faoliyat   odatda   juda   ko‘p   qirrali   bo‘lib,   keng   miqyosda   o‘zgarib
turishi   mumkin.   Butunjahon   intellektual   mulk   tashkiloti   (BIMT)   quyidagilarni
haqli ravishda o‘zining shiori deb e’lon qildi:  - Insoniyat dahosi jami san’at asarlari va ixtirolarning manbaidir.
- Bu asarlar insonga munosib hayot kafolatidir. 
- Barcha turdagi  san’at  asarlari va ixtirolarni ishonchli  himoyalash har
bir davlatning burchidir. 
2. Intellektual mulk  ob’ektlarining   tasnifi va tavsiflari.
Intellektual   mulk   ob’ektlarining   har   biri   o‘ziga   xos   xususiyatlarga   egaligi
ravshan.   Demak,   bu   ob’ektlarni   huquqiy   muhofazalash   samaradorligining   yuqori
bo‘lishi   uchun   bu   ob’ektlarning   muayyan   xususiyatlarini   hisobga   oladigan   turli
huquqiy himoya tartiblari zarur bo‘ladi.
Intellektual   mulk   ob’ektlarini   ko‘rib   chiqar   ekanmiz,   shuni   qayd   etish
mumkinki,   intellektual   mulkda   ob’ektlarning   ikki   guruhi   alohida   ajralib   turadi:
san’at   bilan   bog‘liq  badiiy   asarlar   va   sanoat   tarmog‘i   –  xususan   yangi   buyumlar,
tovarlar   va   texnologiyalarni   ishlab   chiqish   va   bozorga   taklif   etish   bilan   bog‘liq
ob’ektlar. 
Aynan   ana   shu   vaziyatlar   XX   asrda   jahonda   umum   qabul   qilingan   xalqaro
huquqiy standartlar shakllanishiga olib keldi, shunga muvofiq intellektual mulk o‘z
ichiga ikki asosiy huquqlar sohasini oladi: 
●   mualliflik   va   turdosh   huquqlar,   unga   muvofiq   ilmiy,   adabiy,   musiqiy,
badiiy,   fotografiya   va   audiovizual   asarlarga   huquqlar,   shuningdek   fonogramma
ishlab   chiqaruvchilar   va   ijrochilar,   efir   va   kabel   eshittirishlari   tashkilotlarining
huquqlari himoya qilinadi; 
● sanoat  mulki, u ixtirolar, foydali modellar, sanoat  namunalari, shuningdek
tovar belgilari va xizmat ko‘rsatish belgilari, tovarlarning kelib chiqish joyi, firma
nomlariga huquqlarni o‘z ichiga oladi. 
Bundan tashqari noan’anaviy intellektual mulk ob’ektlari ham mavjud bo‘lib,
ular   mualliflik   huquqi   va   sanoat   mulki   o‘rtasida   turib,   o‘z   ichiga:   EHM   uchun
dasturlar   va   ma’lumotlar   bazalari;   integral   mikrosxemalar   topologiyasi;   seleksiya
yutuqlari; oshkor etilmagan axborot (nou–xau)larni oladi.  Sanab o‘tilgan barcha muayyan huquqiy muhofaza ob’ektlari, xususan, badiiy
asarlar   va   san’at   turlari,   ixtirolar,   tovar   belgilari,   EHM   uchun   dasturlar   va
hokazolar intellektual mulk ob’ektlari deb ataladi. 
Intellektual   mulkning   ikkita   asosiy   huquq   sohasiga   bo‘linishi   sabablarini
tushunish   uchun   eng   avvalo   yuqorida   qayd   etilgan   intellektual   mulk   ob’ektlarini
to‘laroq ko‘rib chiqamiz: 
●   adabiyot,   fan   va   san’at   asarlari,   audiovizual   asarlar   –   bu   ob’ektlar,
odatda,   muayyan   ob’ektiv   shaklda   aks   ettirilgan   yoki   ifodalangan   asarlarning   asl
nusxalari, masalan, bosma matn, surat, musiqiy klip va shu kabilar; 
●   ixtirolar   –   bu   yangi   g‘oya,   texnik   yechim   bo‘lib,   amaliyotda   texnikaning
biror–bir   sohasidagi   muayyan   muammoni   hal   qilish   imkonini   beradi   va
belgilangan  mezonlarga javob beradi.  S h uni qayd etish kerakki, ixtirolarga foydali
modellar deb ataladigan ob’ektlar ancha yaqin turadi.
●   sanoat namunalari   – bu buyumning tashqi ko‘rinishini belgilab beradigan
badiiy–konstruktorlik yechimi (dizayni)dir; 
●   tovar belgilari  va xizmat  ko‘rsatish  belgilari   – bir  ishlab  chiqaruvchining
tovarlari   va   xizmatlarini   boshqa   ishlab   chiqaruvchilarning   shu   kabi   tovarlari   va
xizmatlaridan   farqlash   uchun   xizmat   qiladigan   belgilardir;   Tovar   belgilari   va
xizmat   ko‘rsatish   belgilari,   tovarlarning   kelib   chiqish   joylari   nomi   va   firma
nomlari   o‘z   mohiyatiga   ko‘ra   bir   maqsadga   xizmat   qiladi,   xususan   tovar
(xizmatlar)   ishlab   chiqaruvchilar   o‘rtasida   halol   raqobatni   ta’minlash   vosita
bo‘ladi,   iste’molchi   u   yoki   bu   tovar   (xizmat)larni   sotib   olar   ekan,   shu   nom   va
belgilar   orqali   bu   tovar   (xizmat)ning   muayyan   ishlab   chiqaruvchisi   kimligini
aniqlab   oladi.   Intellektual   mulkning   bu   ob’ektlari   fuqarolik   muomalasi
ishtirokchilari va ular ishlab chiqaradigan mahsulot (ishlar, xizmatlar)larni xususiy
alomatlarini   aks   ettiruvchi   (individuallashtirish)   vositasi   sifatida   bitta   umumiy
tushunchaga birlashtirilishi mumkin.
●  tovarlarning kelib chiqish joyi nomi  – mamlakat, aholi punkti yoki boshqa
geografik   ob’ektning   tovarni   belgilash   uchun   foydalaniladigan   nomidir.   Bunda tovarning   alohida   xususiyatlari   to‘la   yoki   qisman   bo‘lsa   ham   ushbu   geografik
ob’ektga xos tabiiy sharoitlar yoki inson omillari bilan belgilanadi; 
●  firma nomlari  – muayyan mavqega ega bo‘lgan firmalarning nomlari; 
●   EHM   uchun   dasturlar   –   EHM   va   uning   tarmog‘lari   ishlashi   uchun
mo‘ljallangan ma’lumotlar va komanda (buyruq)lar majmui; EHM uchun dasturlar
va ma’lumotlar bazalari o‘z mohiyati jihatidan sanoat mulkiga nisbatan mualliflik
huquqlari   ob’ektlariga   ancha   yaqin.   S h uning   uchun   ularni   mualliflik   huquqlari
me’yorlari bilan muhofaza qilish qabul qilingan. 
●   ma’lumotlar   bazalari   –   axborotni   kompyuterda   qidirish   va   ishlov   berish
imkoniyatini ta’minlash maqsadlarida sistemalashtirilgan ma’lumotlar majmui. 
●   integral mikrochizmalar topologiyasi  – integral chizma elementlari va ular
o‘rtasidagi   aloqalar   majmuining   moddiy   eltuvchida   qayd   qilingan   fazoviy–
geometrik   joylashuvi.   Topologiyalarning   moddiy   eltuvchilari   integral
mikrochizmalar   kristali,   ya’ni   yarimo‘tkazgich   plastina   qismi   bo‘lib,   uning   hajmi
va yuzasida yarimo‘tkazgich mikrochizmalar, elementlararo birikmalar va kontakt
maydonlari elementlari shakllangandir;
●   seleksiya yutuqlari  – o‘simliklarning yangi navlari va hayvonlarning yangi
zotlarini yaratish vazifalarining biologik yechimi bo‘lib, bu yaratilgan nav va zotlar
barchaga   ma’lum   nav   va   zotlardan   aniq   farqlanib   turadigan,   yetarli   darajada   bir
jinsli   va   barqaror   hamda   ro‘yxati   qonunda   ko‘zda   tutilgan   tartibda   belgilangan
botanik va zoologik liniyalar va turlarga oid bo‘ladi. 
Oshkor   etilmagan   axborot,   ishlab   chiqarish   sirlari   (nou–xau)   –           xizmat   va
tijorat siri bo‘lgan va uchinchi shaxslarga ma’lum   bo‘lmaganligi uchun qimmatga
ega bo‘lgan axborot.
Ushbu   ro‘yxat   bugungi   kunda   mukammal   va   to‘liq   ro‘yxat   hisoblanadi.
Ob’ektlarni   bunday  tasniflashdan   maqsad   intellektual   faoliyatning  mavjud   barcha
turlarini   har   tomonlama   huquqiy   muhofazalash   imkonini   beradigan   tizimni
yaratishdan   iboratdir.   Lekin   bilimlarning   yangi   sohalari   rivojlanib   borgani   sari
intellektual mulk ham yangi ob’ektlar bilan to‘ldirilishi mumkin. Masalan, bundan
50 yil oldin hech kim integral mikrosxemalar topologiyasi deb atalgan ob’ektning paydo   bo‘lishi   va   jadal   rivojlanishini   tasavvur   ham   qila   olmagan   edi.   Bugungi
kunda   biz   biotexnologiyalar,   gen   muhandisligining   jadal   rivojlanayotganini
ko‘ramiz. Bir necha yillardan so‘ng bugungi kundagi mavjud standartlarga to‘g‘ri
kelmaydigan yangi ob’ektlarning paydo bo‘lishi ehtimoldan holi emas.
BIMT   statistikasining   ko‘rsatishicha,   jahonda   har   yili   millionga   yaqin   yangi
ixtiro,   yarim   millionga   yaqin   sanoat   namunasi,   milliondan   ortiq   tovar   belgilari
yaratiladi,   yaratilayotgan   adabiyot   va   san’at   asarlarining   miqdori   shunchalik
kattaki, rasmiy jihatdan ularni hisob–kitob qilib bo‘lmaydi. 
Xulosa   qilib   shuni   qayd   etib   o‘tish   mumkinki,   intellektual   mulk   ob’ektlari
nafaqat   industrial   va   iqtisodiy   rivojlanishning   harakatlantiruvchi   kuchi,   balki   fan
va   texnika   sohasida   axborot   almashinishning   muhim   vositasi,   jamiyat   madaniy
rivojining ko‘rsatkichi bo‘lib qoldi. 
3.  Intellektual mulkni muhofazalash sohasida O‘zbekiston qonunchilik
hujjatlari tizimi.
Tabiiyki, o‘z intellektual mulkiga  h u q u q lar, agar ular amalga oshirilgan, ya’ni
ishonchli   mu h ofazalangan   bo‘lsagina   nimanidir   bildirishi   mumkin.   Zero,   h ech
kimning   muayyan   shaxsning   intellektual   mulkiga   tajovuz   q ilish,   uni   no q onuniy
olib   q o‘yish   yoki   uning  natijalaridan  foydalanishga   h u q u q i   yo‘ q .  Bunda  i q tisodiy
rivojlanishdan   manfaatdor   davlatning   asosiy   vazifasi   h ar   bir   kishining   o‘z
intellektual   mulkiga   egalik   q ilish   va   undan   foydalanish   h u q u q i   ishonchli
mu h ofazalanadigan tizimni ta’minlashdan iborat . 
Y a na   bir   bor   ta’kidlab   o‘tish   lozimki,   intellektual   mulkning   o‘ziga   xos
xususiyati   o‘z   egalariga   foyda   keltirishdan   iborat,   demak,   mulk   egalarining   o‘z
mulkiga mutla q   h u q u q i mu h ofazalangan  h oldagina butun jamiyat foydasiga xizmat
q ila oladi. 
Bir   da q i q a   bo‘lsagina   intellektual   mulk   h u q u q lari   mu h ofaza   q ilinmaganda
nima bo‘lishini   tasavvur   q ilib ko‘raylik.  Bunda  asarlarning yaratuvchilari  no h alol
ra q obat kurashining   q urbonlariga aylanishi, ra q obatchilar o‘zgalarning     G‘oya lari,
texnik   y echimlarini   o‘zlashtirib,   bozorga   ularning   tovarlariga   o‘xshash,   lekin narxlari   ancha   past   tovarlarni   chi q arishlari   mumkin.   C h unki   ular   tovar   ishlab
chi q arish   uchun  ilmiy  tad q i q ot,  loyi h alash   ishlariga  mabla Q   sarflamaydi.  Bunday
vaziyatda   yangi   tovarlar,   texnologiyalar   yaratish,   innovatsiya   ishlarini   amalga
oshirish   foydasiz   bo‘lib,   i q tisodiy   ji h atdan   norentabel,   umuman   olganda   zarar
keltirishi   ravshan.   Bu   insoniyatning   industrial,   texnik,   madaniy   rivojlanishi
sekinlashishi, umuman to‘xtab  q olishiga olib kelishi mumkin edi. 
Intellektual   faoliyat   insoniyat   jamiyati   rivojlanishining   asosiy   sababidir.
Lekin   intellektual   mulk   h u q u q lariga   rioya   etish   bilan   masala   oxirigacha   h al
bo‘lmaydi.   Ja h onda   no h alol   ra q obat   kurashi   tobora   avj   olib   borayotgani
kuzatilmo q da.   Umuman   olganda   intellektual   mulk   h u q u q lari   fa q at   y etakchi
industrial   mamlakatlarda   tan   olingan   va   unga   q at’iy   rioya   etiladi.   Barcha
mamlakatlarda   tegishli   h u q u q iy   me’yorlarni   joriy   etish,   ularga   o gʻ ishmay   rioya
q ilish va eng asosiysi  insonlarda tegishli mentalitetni shakllantirish bo‘yicha katta
ishlarni amalga oshirish zarur. 
Har   bir   shaxs   bosh q alarning   h u q u q lariga   rioya   etish   oxir–o q ibatda
rivojlanishga   va   farovonlikka   olib   kelishi,   h u q u q larning   buzilishi   esa
jamiyatga  h am katta zarar  y etkazishini tushunib  y etsin . 
Har   bir   davlat   no h alol   ra q obat   kurashining   oldini   olish   uchun   q anday
mexanizmlarni   ishga   solishi   kerak?   Tarixdan   ma’lumki,   eng   ishonchli   mexanizm
bu   h u q u q   bo‘lishi mumkin, zotan aynan   h u q u q iy mexanizmlar intellektual mulkni
mu h ofazalashga ishonchli va madaniy yondashuvni ta’minlaydi. 
Biz bu  y erda intellektual mulkning  h u q u q iy ta’rifiga to‘xtalamiz.
Y a na   bir   bor   ta’kidlab   o‘tish   lozimki,   intellektual   mulkni   mu h ofazalash
birdan–bir   ma q sad   emas.   Intellektual   mulk   davlatning   sanoati,   savdo   va
madaniyatini rivojlantirish yo‘lidagi ijodiy faoliyatni rag‘batlantirish vositasi
bo‘lib xizmat  q iladi.  
Bugungi   kunda   intellektual   mulk   h u q u q lariga   rioya   etish,   h alol   ra q obatni
ta’minlash   bilan   birga   i q tisodiy   rivojlanish   bazisi   bo‘lib   xizmat   q iladigan
h arakatlantiruvchi   kuchdir.   Intellektual   mulk   h u q u q larining   ishonchli
mu h ofazalanishi   h u q u q iy   jamiyat   rivojining   darajasi,   davlatning   i q tisodiy rivojlanishi ko‘rsatkichidir. Fa q at shunday   h u q u q iy jamiyatdagina  ijodkor kishilar,
biznesmenlar,   tovarlar   ishlab   chi q aruvchilar   va   bosh q alar   o‘z   me h natlari
samarasini   ko‘rgandagina   uni   davom   ettirish   uchun   i q tisodiy   rag‘batga   ega
bo‘ladilar .   Lekin   davlat   tomonidan   kafolatlanadigan   ishonchli   mu h ofaza   bu
masalaning bir tomoni, xolos. Uning mu h im tarkibiy   q ismi  muayyan kishilarning
o‘z  h u q u q larini bilishi va bu  h u q u q lardan amaliyotda foydalana olishidir. 
Inson   agar   o‘z   h u q u q larini,   ularni   q anday   q ilib   yuridik   ji h atdan
rasmiylashtirish,   mu h ofaza   q ilish   va   foydalanishni   bilsagina   (ya’ni   tijorat
foydasi   olsagina)   u   intellektual   mulk   h u q u q lari   tizimining   foydali
tomonlaridan  h a q i q atan  h am foydalana oladi .
Mamlakatimizning   asosiy   qonuni   O‘zbekiston   Respublikasi
Konstitutsiyasidir.   Konstitutsiya   O‘zbekiston   qonunchiligini   ishlab   chiqishning
asosiy qoidalarini belgilab beradi. 
Bizning   intellektual   mulk   ob’ektlarini   huquqiy   muhofazalash   sohasidagi
amaldagi   qonunchiligimiz   bevosita   mulkka   egalik   va   ilmiy–texnik   ijodiyot
erkinligi   huquqlari   aks   etgan   Konstitutsiyaning   IX   bo‘limi   36   –   va   42–
moddalaridan kelib chiqqan holda ishlab chiqilgan. 
Konstitutsiya   respublikamizning   asosiy   qomusi,   “qonunlar   uchun   qonun”
hisoblanadi.   S h uning   uchun   u   asosiy   tamoyillarni   ko‘rsatib   bergan   holda,
intellektual mulk huquqlarini muhofazalash masalalari bo‘yicha muayyan qonuniy
me’yorlarni   belgilamasligi   zarur.   O‘zbekiston   Respublikasi   Kodekslari   muayyan
huquqiy mexanizmlarni belgilab beradi. 
Intellektual   mulk   ob’ektlarini   yaratish,   muhofazalash   va   foydalanish   bilan
bog‘liq huquqiy munosabatlar fuqarolik huquqi sohasi hisoblanadi va O‘zbekiston
Respublikasining   Fuqarolik   Kodeksi   bilan   tartibga   solinadi.   Intellektual   faoliyat
natijalariga mulkchilik huquqini amalga oshirish tartibini belgilovchi qonuniy baza
Fuqarolik Kodeksining (1996 yil 29 avgustda tasdiqlangan) “Intellektual mulk” IV
bo‘limida o‘z aksini topgan.
Respublikamiz   fuqaro   qonunchiligi   hujjatlari   “piramidasining”   keyingi
bosqichi   bevosita   amal   qiladigan   qonunlar   bo‘lib,   ular   Fuqarolik   kodeksining qoidalari   asosida   ayrim   intellektual   mulk   ob’ektlari   bo‘yicha   muhofaza   hujjatlari
olish   va   foydalanishning   muayyan   tartibini   belgilab   beradi.   Masalan,
O‘zbekistonda   intellektual   mulk   huquqlarini   muhofazalash   bilan   bog‘liq
masalalarni tartibga soluvchi quyidagi qonunlar amal qiladi: 
1996   yil   30   avgustda   qabul   qilingan   “Mualliflik   huquqlari   va   turdosh
huquqlar to‘g‘risida”gi qonun; 
1994   yil   6   mayda   qabul   qilingan   va   1997   yil   26   dekabrda,   va   2002   y.   29
avgustda   o‘zgartirilgan   “Ixtirolar,   foydali   modellar   va   sanoat   namunalari
to‘g‘risida”gi qonun; 
1993   yil   7   mayda   qabul   qilingan   va   1997   yil   26   dekabrda,   2001   y.   30
avgustda   o‘zgartirilgan   “Tovar   belgilari   va   xizmat   ko‘rsatish   belgilari
to‘g‘risida”gi qonun. Y a ngi tahririda u “Tovar belgilari, xizmat ko‘rsatish belgilari
va tovarlarning kelib chiqish nomlari to‘g‘risida”gi qonun deb nomlangan; 
1994 yil 6 mayda qabul qilingan va 2002 y. 5 aprelda o‘zgartirilgan “EHM va
ma’lumotlar   bazalari   uchun   dasturlarni   huquqiy   muhofazalash   to‘g‘risida”gi
qonun; 
1996   yil   30   avgustda   qabul   qilingan   va   2002   y.   29   avgustda   o‘zgartirilgan
“Seleksiya yutuqlari to‘g‘risida”gi qonun. 
2001   yil   12   mayda   qabul   qilingan   “Integral   mikrochizmalar   topologiyasi
huquqiy muhofazalash to‘g‘risida”gi qonun. 
Intellektual   mulk   huquqlarini   muhofazalash   sohasidagi   “qonunchilik
piramidasi”ni   vakolatli   vazirlik   va   idoralarning   me’yoriy   hujjatlari   yakunlaydi.
Odatda,   aynan   ana   shu   hujjatlar   bilan   intellektual   mulk   ob’ektlariga   muhofaza
olish   bilan   bog‘liq   ayrim   jarayonlar   mexanizmi   tartibga   solinadi.   Talabnomalarni
tuzish   va   berish   qoidalari,   davlat   ekspertizalarini   o‘tkazish   bo‘yicha   turli
yo‘riqnomalar bunday hujjatlarga misol bo‘la oladi.
  O‘zbekiston   Respublikasi   Konstitutsiyasi,   Kodekslari   va   Qonunlari   Oliy
Majlis tomonidan qabul qilinadi va O‘zbekiston Prezidenti tomonidan imzolanadi.
Me’yoriy   hujjatlar   vazirlik   va   idoralar   tomonidan   qabul   qilinadi   va   albatta
O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida tasdiqlanadi.  Qonunga   muvofiq   O‘zbekistonda   intellektual   mulk   sohasida   vakolatli
quyidagi tashkilotlar faoliyat ko‘rsatadi: 
Mualliflik   huquqlarini   himoyalash   sohasidagi   masalalarni   tartibga   soluvchi
Mualliflik huquqlari bo‘yicha agentlik. 
O‘zbekiston   Respublikasi   Davlat   patent   idorasi,   uning   vazifasi   sanoat   mulki
ob’ektlarini   muhofazalash   sohasida   yagona   davlat   siyosatini   amalga   oshirishdan
iborat.  Xulosa
Bugungi   kunda   jahоndagi   har   bir   mamlakat   o`zi   alоhida   yashay   оlmaydi.
X alqarо   savdо,   invеstitsiyalarning   bir   davlatdan   ikkinchisiga   o`tishi,   qo`shma
kоrхоnalarning   faоliyat   ko`rsatishi   va   hamkоrlikning   bоshqa   shakllari   allaqachоn
jahоn iqtisоdiyotining ajralmas оmili bo`lib qоldi.
Bundan   tashqari   yil   sayin   jahоnda   iqtisоdiy   intеgratsiya   jarayonlarining
kuchayib bоrishi kuzatilmоqda.
Raqоbat kurashi sharоitida faqat ishlab chiqarishning yaхshilangan usullarini
qo`llanish   yoki   tехnik-iqtisоdiy   va   istе`mоl   (shu   jumladan   tashqi   ko`rinishi   va
savdо  imiji)   хususiyatlari  yaхshilangan  tоvarlarni  yaratish   yo`li   bilan  qo`shimcha
fоyda оlish mumkin.
Intеllеktual mulkni muhоfazalash sоhasidagi  хalqarо hamkоrlikning maqsadi
turli davlatlar ichki qоnunchiligining ayrim qоidalarini bir хillashtirish, intеllеktual
mulk   sоhasida   хalqarо   standartlar   va   mе`yorlar   ishlab   chiqish   yo`li   bilan   turli
mamlakatlarda   intеllеktual   mulk   huquqlarini   muhоfazalashni     y еngillashtirish
uchun shart-sharоitlar yaratishdan ibоrat.
Хalqarо   munоsabatlarda   huquqlarning   asоsiy   manbai   хalqarо   bitim,
shartnоmalardir.   Хalqarо   shartnоma   bu   хalqarо   huquq   bilan   tartibga   sоlinadigan
davlatlar o`rtasidagi   kеlishuv bo`lib, unda o`zarо huquq va majburiyatlar bеlgilab
bеriladi. 
Intеllеktual   mulk   sоhasidagi   asоsiy   хal q arо   bitimlar   Butunjahоn   intеllеktual
mulk   tashkilоti   (BIMT)   dоirasida   birlashtiriladi.   BIMT   Stоkgоlmda   1967   yilda
imzоlangan va 1970 yilda kuchga kiritilgan kоnvеntsiya bilan ta`sis etilgan. BIMT
BMT   ning   16   ta   iхtisоslashgan   muassasalaridan   biridir.   BIMT   ning   ma`muriy
vazifalarini bajaradigan Kоtibiyati “BIMTning Хalqarо byurоsi” dеb ataladi.
Intellektual   mulkni   muhоfazalash   bo`yicha   Parij   Kоnvеntsiyasi   intеllеktual
huquqlar   sоhasidagi   birinchi,   eng   umumiy   хalqarо   bitim   bo`ladi.   Parij
Kоnvеntsiyasi   1883   yilda   tuzilgan.   Kоnvеntsiya   hоzirgi   vaqtda   amal   qilayotgan
tahriri   1979   yilda   Stоkgоlmda   qabul   qilingan   bo`lib,   2000   yil   1   yanvardagi ma`lumоtlarga   ko`ra   162   davlat,   shu   jumladan   1993   yil   18   avgustda
Kоnvеntsiyaga a`zо bo`lgan O`zbеkistоn ham uning ishtirоkchilari hisоblanadi.
Xulosa shuki, intellektual mulk   h u q u q lariga rioya   q ilmasdan turib XXI asrda
ilmiy–texnikaning rivojlanishiga keng yo‘l ochilmaydi . Adabiyotlar:
1. Peregudov L.V., Saidov M.X ., Aliqulov D.Е. Ilmiy ijod metodologiyasi. –
Toshkent: «Moliya» nashriyoti, 2002.
2. Г.А.Гореликова   Основы научных исследований: Учебное пособие/ 
Кемеровский технологический институт пище-вой промышленности.– 
Кемерово, 2003.
3. Перегудов Л.. Методология научных  исследований. – Ташкент,  2002.
4. Сабитов Р . А.,  Основы научных исследований: Учеб. пособие/ Челяб. гос. 
ун-т.  Челябинск, 2002.
5. 1 .   Y u sufbekov N.R., Muhamedov B.E., G‘ulomov S h .M. Texnologik      
jarayonlarni   boshqarish     sistemalari.-T.: “O‘qituvchi”, 1997 .
6. Горохов Б.Г. Методологический анализ научно-технических дисциплин.
7. Шокамолов К.Патентоведению.Ташкент: 2001.-175 с.
8. Е.Г.Баранов. Основы научных исследований. Киев.1984

Intellektual mulk va intellektual mulk ob’ektlarining tasnifi va tavsiflari R е ja: 1. I ntellekt, intellektual mulk va intellektual faoliyat xaqida asosiy tushunchalar . 2. Intellektual mulk ob’ektlarining tasnifi va tavsiflari. 3. Intellektual mulkni muhofazalash sohasida O‘zbekiston qonunchilik hujjatlari tizimi. Xulosa Adabiyotlar

1. I ntellekt, intellektual mulk va intellektual faoliyat xaqida asosiy tushunchalar . Odamzot o‘z tabiatiga ko‘ra jismoniy ji h atdan eng mukammal mavjudot emas. U kuch, tezlik va epchillikda ko‘plab h ayvonlardan ortda q oladi. Lekin insonda eng kuchli imtiyoz – uning intellekti mavjud. Intellekt so‘zi lotincha intellectus so‘zidan kelib chi qq an bo‘lib, insonning a q li, ongi, fikrlash q obiliyatini bildiradi. Intеllеkt – insоnni hayvоnоt dunyosidan ajratib turadigan asоsiy bеlgi bo`lib, rivоjlanishni sifat jihatidan yangi pоg`оnaga ko`taradi. Eng avvalо intеllеktual mulk intеllеktual faоliyat natijasidir. Barcha intеllеktual faоliyat ham intеllеktual mulk bo`la оlmasligi aniq. Insоn fikrlaydi, uning хayolida bеhisоb g`оyalar, lоyihalar tug`iladi, lеkin ularning hammasi ham hayotda amalga оshmay, qоlib kеtadi. Faqat bоshqalar tоmоnidan оb`еktiv ravishda qabul qilinadigan, ya`ni o`zining muayyan chеgaralariga ega bo`lgan g`оya va fikrlargina mulk bo`la оlishi ravshandir. Yaratilgan yangilik va iхtirоlar ilmiy tadqiqоt ishlari bu - aqliy mехnat bo`lib uning natijalari ishlab chiqarishga qo`llanilsa, u Intellektual mulk hisоblanadi va quyidagi ko`rinishlariga ega bo`lishi mumkin: 1. Yangilik 2. Iхtirо 3. Fоydali mоdеllar 4. Sanоat namunalari (prоm.оbraztsu) 5. Tоvarlik bеlgilari. 6. Yangi nоmlar. Shulardan fоydali mоdеl da birоr bir tехnik vazifani yеchishda kiritilgan ma`lum bir fоrmula va yеchimlar kiritiladi. Sanоat namunalari - qilingan yangilikni qurilgan namunasi va ularning har tоmоnlama estеtik ko`rinishlari hisоbga оlinadi.

Tоvarlik bеlgisi - tоvarga qo`yilgan tamg`a bo`lib bu bоshqa tashkilotlarning tоvarlaridan farq qilishi uchun bеriladi. Qilingan yangilik va iхtirоlar uchun mualliflik guvохnоmasi yoki patеnt bеriladi. Mualliflik guvохnоmasi umrbоd bеrilib, patеnt esa ma`lum vaqtgacha saqlanadi. Inson fa q at intellektga ega bo‘lgandagina o q ilona ishlar q ilishi, ijod bilan shug‘ullanishi va ma’naviy ji h atdan to‘la q onli h ayot kechirishi mumkin. Inson o‘z oldiga vazifalar q o‘ya oladi va ularni h al q ilish yo‘llarini izlaydi, fan va san’at asarlarini yaratadi, texnikaning yangi namunalarini ixtiro q iladi, tobora takomillashgan h ar tomonlama mukammal tovarlar ishlab chi q aradi, bino va sanoat korxonalari q uradi. Intеllеktual faоliyatning kеyinchalik qandaydir birоr-bir оb`еktiv (mоddiy) shaklda ifоdalana оladigan natijalarigina intеllеktual mulk bo`ladi dеb aytish mumkin. Insoniyat da h osi, uning intellekti bizni o‘rab turgan tabiatni, olamni o‘zgartirishga q odir. Inson h ayotining ma q sadi – eng yaxshi narsalarga intilishdir. Ibtidoiy tuzumdan, ya’ni ilk me h nat q urollari yaratilgandan boshlab inson h ar doim o‘zining turmush tarzini yaxshilash, o‘z ijodiy salo h iyatini amalga oshirish yo‘llarini tinimsiz izlab kelgan. S h uning uchun h am q adim zamonlardan insoniyat jamiyatida birinchi olimlar, ixtirochilar, rassomlar va musi q achilar paydo bo‘lgan. Ular insonlar h ayoti va turmushini y engillashtiruvchi asbob–uskunalar ixtiro q ilishgan, chorvachilik va q ishlo q xo‘jaligini o‘zlashtirib, atrof mu h itdan h imoyalanish uchun uylar q urishgan, yuklarni tashish vositalarini o‘ylab topib, dengizda suzish uchun kemasozlik bilan shug‘ullanishgan va bu bilan texnik, i q tisodiy va madaniy tara qq iyotni ta’minlab kelishgan. G‘ ildirak, kamon va uning o‘ q i, eshkak va q ayi q , kulolchilik uskunasi, va bosh q alarning ixtiro q ilinishi insoniyatning eng buyuk yutu q lari q atoriga kiradi. Bugungi kunda bizni o‘rab turgan borli q va barcha narsalar, kundalik ust– bosh va ro‘z g‘ or buyumlaridan tortib koinotdagi yo‘ldoshlargacha q achonlardir

inson tomonidan ixtiro q ilingan va uning intellektual faoliyati natijasi h isoblanadi. Intellektual faoliyat insoniyat jamiyati rivojlanishining asosiy sababidir. Intellektual faoliyatning eng mu h im turlari fan, san’at va texnik ijodiyot xal q lar va millatlar, davlat va sivilizatsiyalar rivojining doimiy yo‘ldoshidir. Lekin fan va texnika tara qq iyoti ko‘p asrlar mobaynida fa q at insoniyat jamiyatining e h tiyojlarini q ondirish vositasi bo‘libgina xizmat q ilib q olmadi. Aksincha, tarixdan ma’lumki, fan va texnikaning rivojlanishi, adabiyot va san’at asarlari aksariyat h ollarda teskari ta’sir ko‘rsatib, insoniyat munosabatlarining rivojlanishida asos bo‘lgan va nafa q at ayrim kishilar, balki butun bir davlatlar va sivilizatsiyalar ta q diriga ta’sir etgan. Bunday ta’sir ayni q sa XX asrda, ilmiy–texnika in q ilobi i q tisodiy va industrial rivojlanishda katta o‘zgarishlarga olib kelgan va q tda yor q in namoyon bo‘ldi va bugungi kunda ja h onda shakllangan i q tisodiy va siyosiy tizimni belgilab berdi. Insoniyat jamiyati o‘z boshidan q uldorlik, feodalizm, kapitalizm, sotsializmni kechirdi. XXI asrning boshida, asosiy rivojlantiruvchi kuchi ra q obat bo‘lgan bozor i q tisodiyoti eng samarali i q tisodiy tizim ekanligi tan olindi. Ma’lumki, ra q obatsiz rivojlanish bo‘lmaydi, shu bois h ozirgi zamonda ra q obat kurashi barcha so h alarda, davlatlar, butun bir minta q alar va i q tisodiy ittifo q lar o‘rtasida yuz bermo q da. Ra q obat h ar doim jamiyatning h arakatlantiruvchi kuchi bo‘lgan, shuning uchun insoniyat rivojlanishini h ech bir mubola g ‘asiz ra q obat kurashi tarixi, deyish mumkin. Aynan ra q obat texnikani rivojlantirish, texnologiyalarni takomillashtirish, yangi buyumlar yaratish va bozorga xaridorgir tovarlar taklif etish, doimo ularning sifatini yaxshilab borish, ma h sulot tannarxini pasaytirish, jami imkoniyatlarni amalga oshiriga undovchi ob’ektiv i q tisodiy omildir. H amma va q t h am ra q obat kurashida kim intellektual imkoniyatlar va intellektual faoliyat natijalaridan unumli foydala olsa fa q at o‘sha muvaffa q iyatga erishishi mumkin. Shuning uchun yetakchi industrial davlatlar oldida butun jamiyat farovonligi yo‘lida yaratilayotgan ixtirolar, yangi texnologiyalarning uzluksiz o q ib kirishi,

yangi tovarlarning bozorga chi q arilishi uchun q anday sharoit yaratish zarur degan vazifa turibdi. Inson muayyan narsaga xo‘jayinlik yoki mulkka egalik h u q u q ini q o‘lga kiritgan ta q dirdagina undan samarali va o q ilona foydalanish yo‘llarini izlaydi. Bundan shunday manti q iy xulosa kelib chi q adiki, insonning bilim olish, ixtiro q ilishga tabiiy intilishi va ijodi ma h sulidan i q tisodiy samara olinishi bir–biriga mos kelgandagina u o‘zining ijodiy salo h iyatidan o q ilona foydalana oladi, shu bois doimiy izlanishdan manfaatdor bo‘ladi . Fa q at mulk egasigina o‘z mulkidan yu q ori darajada samarali va o q ilona foydalanib, uni bosh q ara oladi. Bunday i q tisodiy rag‘batlantirishning eng ma q bul usuli shundan iboratki, inson o‘z intellektual salo h iyati natijalariga mulkchilik h u q u q iga ega bo‘lishi, ya’ni, intellektual mulkka egalik q ilishi kerak . Zero undan bosh q a h ech kim bu natijalarga xo‘jayinlik q ila olmasin. Fa q at uning o‘zigina intellektual ijodi natijalaridan o‘z istagicha foydalanish va bosh q a shaxslarga sotish borasida mutla q h u q u qq a ega bo‘ladi. S h u y erda biz h ozirgi va q tda ja h ondagi eng mu h im tushunchalardan biri h isoblagan intellektual mulk tushunchasiga duch kelamiz. Eng avvalo intellektual mulk intellektual faoliyat natijasidir. Barcha intellektual faoliyat h am intellektual mulk bo‘la olmasligi ani q . Inson fikrlaydi, uning h ayolida be h isob G‘oya lar, loyi h alar tug‘iladi, lekin ularning h ammasi h am h ayotda amalga oshmay, q olib ketadi. Fa q at bosh q alar tomonidan ob’ektiv ravishda q abul q ilinadigan, ya’ni o‘zining muayyan chegaralariga ega bo‘lgan g‘oya va fikrlargina mulk bo‘la olishi ravshandir. Intellektual faoliyatning keyinchalik q andaydir biror–bir ob’ektiv (moddiy) shaklda ifodalana oladigan natijalarigina intellektual mulk bo‘ladi deb aytish mumkin . Intellektual faoliyat odatda juda ko‘p qirrali bo‘lib, keng miqyosda o‘zgarib turishi mumkin. Butunjahon intellektual mulk tashkiloti (BIMT) quyidagilarni haqli ravishda o‘zining shiori deb e’lon qildi: