Ислоҳоти императори Рим Юрий Сезар Нақша: 1. Тақвими Юлианӣ 2. Тақвими дувоздаҳсолонаи қамарию шамсии ҳайвонотии муғул 3. Тақвими қамарии ҳи рии араб ҷ ӣ

Таърихи тақвими юлиан бо ислоҳоти императори Рим Юрий Сезар вобастаӣ мебошад. Дар нати аи худсарона рафтор намудани р ҳониён нисбати тақвим ҷ ӯ бисёр мушкилиҳо ба ву уд омад, ки да нати а онҳоро барҳам дода, ҳисоби ҷ ҷ вақтро ба тартиб овардан лозим омад. Соли 46 п.м. зарурати ислоҳоти солшумории нав ба миён омад ва бо ташаббуси Юлий Сезар ислоҳот гузаронида шуд. Ислоҳоти мазкур дар асоси дониши астрономие, ки мисриён амъ намуда буданд, ба амал тадбиқ шуд. ҷ Тақвими ба амал баровардаи Юлий ба номи худи гузошта шуд. Барои ӯ тартиб додани ин солшумор Созиген (аз Александрия) даъват карда шуд. ӣ Дар тақвими нав дарозии соле, ки мисриён қабул намуда буданд, гирифтор шуд. Вале дар он навигар дохил намуданд, ки мувофиқи он дар ӣ ҳар сол як р зи иловаг ҳамроҳ карда буданд, яъне ҳар сол 365 шабонар з ӯ ӣ ӯ ҳисобида шуда, дар соли чаҳорум шумораи он ба 366 шабонар з мерасид. ӯ Ҳамин хел соли даврии шамс қабул карда шуд, ки он аз 365 ӣ шабонар зу 6 соат иборат буда, дар муддати 4 сол як маротиба р зи иловаг ӯ ӯ ӣ дар моҳи феврал ҳамроҳ мекарданд, ки он дар байни р зҳои 23-юм ва 24-ум ӯ гузошта мешуд. Дар нати а моҳи феврал ду р зи 24-и дошт. Р зи 24-уми ҷ ӯ ӯ феврал р зи 6-уми коленди ӯ 1 то марти буда, lisexto calendas (лисексто календас) меномиданд, ки маънои 6-такрориро дошт. Ибтидои сол ба яке аз моҳҳои зимистон моҳи январ гузаронида шуд. Дар ин моҳ дар Рим соли нави маъмур оғоз гардида, консулҳо ба вазифаи ӣ худ шур ъ ва барои юришҳои оянда армияро байни худ тақсим мекарданд. ӯ Баъдтар ном иду моҳ дигар карда мешаванд. Дар охири қарни I мелод моҳи ӣ квинтилий (5) номи июлро мегирад, яъне моҳи пан ум акнун июл номида ҷ шуд, ки он барои абад гардонидани хотираи Юрий Сезар буд. ӣ Дар қарни VIII бошад, номи моҳи шашум секстил (6) номи августро мегирад. Ин ном ба шарафи император Август гузошта шуда буд. Дар ҳолате ки ибтидои сол аз моҳи январ оғоз мегардид, тартиботи оба огузории моҳҳо ҷ ҷ ҳам тағйир меёбад. Моҳҳои январ, феврал ва ойҳои 11-12 ба ойҳои 1-2-юм ҷ ҷ гузаронида мешаванд. Р зҳо ва номҳои он ба мисли пештара бетағйир ӯ монданд, аммо давомнокии он аз 30-31 р з иборат буд. Саршавии сол аз 1- ӯ уми январ ба ҳисоб дароварда шуд. Номг ва тартиби моҳҳо то тақвими юлиан чунин буд: ӯ ӣ 1 «Коленд» р зи якуми моҳҳои римиҳо ҳисобида мешуд. ӯ

№ оба огузории моҳҳоҶ ҷ то ислоҳот Тартиби моҳҳо баъди ислоҳот Мазмуни номҳои моҳҳо 1 Март аз худои Марс Январ- януариус Ба шарафи худо Янус 2 Апрел-муғча кушо ӣ Феврал Ба шарафи худои шоҳи зери Замин 3 Май аз худои Мая Март Ба шарафи худои анг ҷ Марса гузошта шудааст 4 Июн пз Худои Юнона Апрел Кушода шудани ғунчаҳо 5 Квинтилус Май Ба шарафи модари Худо Гермес 6 Секстилис Июн Ба шарафи худо Юнона, ҳамсари Юпитер 7 Септембер Июл Ба шарафи Юлий Сезар 8 Октоубер Август Ба шарафи император Август 9 Новембер Сентябр Сентябр аввали моҳи 7-ум буд 10 Десембер Октябр Октябр аввали моҳи 8-ум буд 11 Январ аз Янус Ноябр Ноябр аввали моҳи 9-ум буд 12 Феврал аз Фебрууси Декабр Декабр аввали моҳи 10-ум буд Чи хеле, ки дар боло ба назар мерасад, рақами 7 ин рақами моҳи сентябр, рақами 8 ин рақами октябр, рақами 9 ин рақами ноябр ва декабр дар рақами 10 ойгир гардидааст. Вале баъди ислоҳоти Юлий Сезар номҳои ин ҷ моҳҳо ба шакли аввалаашон монда, рақамҳояшон тағйир ёфт. Аз ин иҳат ҷ моҳҳои мазкур шаклан нигоҳ дошта шуда, мазмунан тағйир ёфт. Соли юлиан аз соли мадор (тропик ) 11 дақиқаю 14 сония дарозтар ӣ ӣ ӣ мебошад. Ин тақвим хеле суст паҳн гардида буд. Дар ибтидо он дар Рим ор ҷ ӣ карда шуд. Соли 325 дар амъомади якумини аҳони р ҳониён дар Никея ин ҷ ҷ ӯ

тақвим эътироф карда шуд ва қарор қабул гардид, ки ҳамаи насрониён онро қабул намоянд. Дар Русия ин тақвим дар байни ҳамаи насрониён то соли 1918 амал мекард. Номг и моҳҳои тақвими юлиан чунинанд:ӯ ӣ № Номи моҳҳо Мазмуни моҳҳо 1 Январ – януариус Ном ба шарафи худои Янус гузошта шуда буд 2 Феврал-фебруарус Моҳи тозакун ӣ 3 Март-мартиус Ном ба шарафи худои анг Марса гузошта ҷ шудааст 4 Апрел-априкус Офтоби гармкунанда 5 Май-майюс Ном ба шарафи Худои Майи гузошта шудааст 6 Июн – юниус Ном ба шарафи Худои юнон Юниус ӣ гузошта шудааст 7 Июл – юлиус Ном ба шарафи император Юлий Сезар гузошта шудааст 8 Август – аугустус Ном ба шарафи император Август гузошта шудааст 9 Сентябр – септембер Ҳафтум 10 Октябр – октобер Ҳаштум 11 Ноябр – новембер Н ҳум ӯ 12 Декабр – детсембер Даҳум Дар солшумории юлиян ҳисоби миёнаи сол аз 365 р зу 6 соат иборат ӣ ӯ буд, ки он аз солшумории тропик 11 дақиқаю 14 сония фарқ мекард. Ин ӣ фарқият дар 128-сол ба як шабонар з р з мерасид. ӯ ӯ Тақвими дувоздаҳсолонаи қамарию шамсии ҳайвонотии муғул Ин тақвими дувоздаҳсолонаи қамарию шамсии муғул мувофиқи маълумотҳои таърих дар Муғулистон соли 1027 ор гардида буд. Ин ӣ ҷ ӣ тақвим барои он ҳайвонот номида мешавад, ки мувофиқи он ҳар як давр ӣ баъд аз 12 сол (мучал) бар мегашт ва он ба дувоздаҳ сол тақсим гардида, ҳар

соли он номи ҳайвонеро дошт. Ҳамин хел чунин ҳисоббарориро дар ибтидо олимони будоии Таббат кор карда баромада буданд. Ва онро соли 1027 муғулҳо қабул намуда, ба воситаи онҳо ин солшумор ба Осиёи Миёна, Эронӣ ва дигар ойҳо паҳн мешавад. Халқҳои ин марзҳо ин тақвимро асосан барои ҷ муайян кардани соли мавлуд ва ба санагузории ёдгориҳои эпиграфик ва ӣ ҳу атҳо истифода мебурданд. Баъзан тақвими даврии 12 солонаи ҳайвонот ҷҷ ӣ дар асарҳои таърихие, ки ба Осиёи Миёнаю Эрон дахл доштанд, истифода мегардид. Яке аз мушкилиҳои ин тақвим дар он мебошад, ки ҳар як сол номи алоҳидаи худро дошт ва дар ҳар 12-сол такрор мегардид. Моҳҳо бошанд дар ин тақвим ном надошта, фақат ба тартиби рақамҳои он ишорат мекарданд. Яъне р зи 6, моҳи сеюми соли 634 саг. ӯ Номг и солҳои даврии 12 солонаи қамарию шамсии ӯ ҳайвонотии муғул чунинанд: ӣ № Номи моҳҳо Бо маънои то ик ҷ ӣ № Номи моҳҳо Бо маънои то ик ҷ ӣ 1 Хулгана жил Муш 7 Морин жил Асп 2 Ухэр жил Гов 8 Хонин жил Г сфанд ӯ 3 Барс жил Паланг 9 Мечин жил Маймун 4 Туулай жил Харг ш ӯ 10 Тахиа жил Мурғ 5 Луу жил Моҳ ӣ (наҳанг) 11 Нохой жил Саг 6 Моғой жил Мор 12 Гаҳай жил Хук Дар охир бояд қайд кард, ки солшумории аз р и тақвими муғул аз ӯ ӣ соли 700-и ҳичр мутобиқ ба 1300-мелод оғоз мегардад. ӣ ӣ Тақвими арабҳои оҳилият ҷ Дар байни арабҳои бодияв тақвими қамарию шамс истифода мешуд. ӣ ӣ арабҳои қадим, ки дар ҳолати к чманчиг ҳаёт ба сар мебурданд, барои ӯ ӣ муайян намудани ҳаракатҳои худ аз як о ба ои дигар (к ч бастан) ҷ ҷ ӯ тағйирёбии давраҳои (ҳолатҳои) Моҳро сармашқи кори худ қарор дода