Эраҳо Нақша: 1. Эра ва мафҳуми он 2. Ҳисоби аб ад дар илми таърихҷ 3. Ҳисоби мулчар (м л ар) ӯ ҷ Калимаҳои асосй: Эра, хроника, фиръавн, Ошур (Ассурия), Дастури Шоҳон, Офаридани аҳон, Аз р зи мавлуди Исо ҷ ӯ

Эра аз калимаи лотин гирифта шуда, маънояш оғоз ё худ лаҳзаи саршавииӣ ҳодисот мебошад, ки аз он солшумор гирифта шудааст. ӣ Эра дар забони араб – мабдаъ номида шуда, маънояш – ои саршав , ӣ ҷ ӣ ои пайдоиш, ибтидо мебошад. Аз ҳамин сабаб, баъзан хронология, ё ки ҷ солшумориро мабдаъ ҳам меноманд. Ҳе як хронологияи саҳеҳу аниқ бе донистани мавҳуми эра ву уд ҷ ҷ налорад. Ин барои он зарур аст, ким о бояд ои ҳодисаҳоро дар вақташ ҷ (замон) муайян намоем. Фаҳмиши эра хело суст маҳз бо пайдо гардидани навишта оти доим ҷ ӣ оид ба боду ҳаво, ҳодисоти муҳимтарини таърих , бо пайдоиши воқеъанома ӣ (хроника) ва солномаҳо ба ву уд меояд. ҷ Фаҳмиши эра дар байни халқҳои ибтидо дар ҳолати анин ӣ ҷ ӣ (номукаммал ) қарор дошт. Ҳисоб аз кадом як ҳодисоти хотирав , ангҳо, ӣ ӣ ҷ замин унбиҳо ва ғайраҳо бурда мешуд. Дар амъияти қадимтарини шарқ ва ҷ ҷ дунёи антиқа ҳисоби вақт хеле номукаммал бурда мешуд. Мисриён ва бобулиёни қадим ҳисоби солро бештар аз р и шоҳигариҳо ӯ мебурданд. Масалан, навишта оти хронолог аз он далолат мекунанд, ки ин ҷ ӣ ё он ҳодиса дар давраи кадом шоҳигар (фиръавн) ва ё шоҳ ба вуқ ъ омада ӣ ӯ буд. Дар Ошур (Ассурия) муддати мадид солшумор (санагузор )-ро аз ӣ ӣ р зи амалиёти мансабдорон, дар Рим аз р зи оғози консулон ба кор, дар ӯ ӯ Афина аз р и архонтҳо (мансабдорони ол ) муайян менамуданд. Ҳамин хел. ӯ ӣ Дар навишта оти хронологии қадима гуногуншаклиҳои зиёд ба назар ҷ мерасад. Зеро дар ин давра мафҳуми ягона барои эра мав уд набуд. Мав уд ҷ ҷ набудани мафҳуми ягона оид ба эра барои тартиб додани хронрлогияи боварибахши ҳодисаҳо мушкилиҳои гуногун э од менамуд. ҷ Агар ин мафҳумро ба ҳодисоти таърих вобаста намоем, тағйироте, ки ӣ дар амоаи инсон ба ву уд омадааст эра номида мешавад. Масалан, иваз ҷ ӣ ҷ шудани як сохти амоав ба дигар сохт, яъне гузаштан аз сохти амоаи ҷ ӣ ҷ ибтидо ба сохти ғуломдор , ё аз сохти ғуломдор ба сохти феодал ва ӣ ӣ ӣ ӣ ғайра ҳо. Баъзан эра ба як ҳодисоти к чаки таърих вобаста карда мешавад. ҷ ӯ ӣ Масалан, римиҳо ин ҳодисотро бо ба ву уд омадани шаҳри Рим алоқаманд ҷ мекунанд. Дар асоси асотири насрониён ин шаҳр г ё соли 753 пеш аз милод ӯ асос гузошта шудааст, ки онро аввали саршавии эраи нав меноманд, яъне гузаштан аз амоаи ибтидо ба сохти ғуломдор . Ҳамаи ин маълумот ҳан з ҷ ӣ ӣ ӯ

номукаммал буд. Зеро то ба ву уд омадани шаҳри Рим одамон ҳазорсолаҳоҷ зиндагон намудаанд. Пас давраи дуру дарози амоаи ибтидоиро ба кадом ӣ ҷ эра вобаста намудан лозим аст? Аз ин нуқтаи назар таърихшиносон истилоҳи пеш аз мелодро қабул намудаанд. Дар баробари ин амоаи ибтидо ба қарнҳо ҷ ӣ тақсим гардида, ҳар як қарн хусусияти махсуси худро дошт. Илова бар ин ҳар як эраҳои дар таърих мав уд буда, моҳияти шарт ҷ ӣ дорад. Нуқтаи баромади эра метавонал, ҳам ҳодисаҳои таърих ва ҳам ӣ ҳодисаҳои асотир (афсонав ) бошад. Эраҳое, ки асоси онҳоро асотирҳо ӣ ӣ ташкил медиҳанд, эраҳои қалбак низ меноманд. ӣ Ҳамаи эраҳое, ки дорои моҳияти шарт мебошанд аз р и ҳодисаҳо, ӣ ӯ масалан яке аз онҳо аз ҳодисаҳои реалии таърих , дигаре аз ҳодисаҳои ӣ асотир баромад менамояд. ӣ Қадимтарин эрае, ки дар он ҳисоби вақт аз ҳодисаи таърих гирифта ӣ шудааст, эраи Набонассара ба ҳисоб меравад, ки онро бобулиҳо қабул намудаанд. Набонассар дар қарни VIII п.м. зиндагон намуда, қоиммақоми ӣ Ошур (Ассурия) дар Бобул буд. Эраи мазкурро олими Миср Клавдий Батлимиус (Птолемей) дар вақти тартиб додани «Дастури Шоҳон» (Канон Царей) истифода намудааст. Эраи Набонассарро солноманависони Шарқ давом медоданд ва ба андаке тағйироти шакл эраҳои навро қабул мекарданд. Яке аз чунин эраҳо эраи Селевкиҳо буд. Эраи мазкур бо муҳорибаи назди шаҳри Газа алоқаманд буда, дар он асосгузори сулолаи шоҳони Шом (Сирия) Селевк аз болои Деметрии Полиоркет ғалаба ба даст овардааст. Нуқтаи баромади эраи Селевк 1-уми октябри соли 312 п.м. мебошад. Ин Эра дар Бобулистон, Шом ва Фаластин истифода бурда мешуд. Аз ҳодисаи реал (ҳақиқ ) эраи Дақилатиёнус (Диоклетиан) гирифта ӣ ӣ шудааст, ки дар асрҳои миёна ва баъдтар аз он паҳн гардида буд. Эраи Диоклетиан ҳисоби вақтро аз соли ба сари тахт омадани императори риму юнон Диоклетиан 29 августи соли 284 мелод гирифта аст. ӣ ӣ Паҳнгаштатарини эраи асотир ин «Эраи Рим » (аз р зи асос ӣ ӣ ӯ гузоштани шаҳри Рим) ба ҳисоб меравад. Аз р и ин эра шаҳри Рим 21 апрели ӯ соли 753 п.м. ташкил ёфтааст, ки асосгузори он Варрон будааст. Эраи аз асотир гузаштани Римро таърихнависони Европаи Ғарб то ӣ қарни XVIII ба кор мебурданд.

Эраи қалбакие, ки дар асоси он ҳодисаи асотир меистад ин бо номӣ «эраҳои аҳон » мебошанд. Дар ҳисоби вақт ҳангоми баромади «Эраҳои ҷ ӣ аҳон » ин аз ониби Худо соли офарида шудани аҳон (олам) қабул карда ҷ ӣ ҷ ҷ шудааст. Эраҳои аҳон пеш аз ҳама дар байни халқҳое паҳн гардида буд, ки ҷ ӣ онҳо дини насрониро қабул кардаанд. Тартибдиҳандагони «Эраи аҳон » ҷ ӣ к шиш менамуданд, ки ба ои эраҳои гуногуни дуняв эраи якшаклаи ӯ ҷ ӣ диниро фикр карда бароянд. Дар асоси санаҳои сарчашмаҳои дин (ин ил ) ӣ ҷ ӣ онҳо ҳисоби вақти гузаштаро аз замони офаридани дунё кор карда баромадаанд. Аммо р ҳониёне, ки ҳисоби «эраҳои дуняв »-ро кор карда ӯ ӣ баромадаанд, дар муайян намудани вақти офариниши дунё ақидаҳои гуногун пешниҳод намудаанд. Зиёда аз 200 намуди эраҳои дуняв мав уд буданд, ки онҳо байни худ ӣ ҷ фарқияти кулл доштанд. Масалан аз ҳама дарозтарини эраҳои аҳон ӣ ҷ ӣ «Офарида шудани аҳон»-ро соли 6984 п.м. нишон диҳад, к тоҳтарини онҳо ҷ ӯ ин маълумотро соли 3483 п.м. арзёб намудаанд. ӣ Аз ҳама бештар дар ҳаёти маиш ва ҳу атҳои ҳукумат ӣ ҷҷ ӣ паҳнгаштаарин эраҳои аҳон ин «Эраи Искандар » (Александр ), Антиох ҷ ӣ ӣ ӣ ӣ ва Рим (Визант ) мебошанд. ӣ ӣ Эраи Искандар дар Юнон паҳн гардида буд, ки онро ҳатто дар қарни ӣ ХХ дар байни баъзе насрониён истифода мебурданд. Ин эра «Офаридани аҳон»-ро ба соли 5501 п.м. нисбат медиҳад. ҷ Эраи Антиох , ки онро патриархонт дастгир мекарданд, «Офаридани ӣ ӣ аҳонро» ба соли 5969 п.м. меҳисобиданд. Баъдтар мавқеи ҳардуи ин эра аз ҷ тарафи эраи Визант танг гардида буд, ки онро юнониён дар қарни ӣ VII мелод қабул намуда буданд. ӣ Эраи Визант «Офаридани аҳон»-ро ба соли 5508 п.м. шуморида буд, ӣ ҷ ки ин бештар дар Рим (Византия) паҳн гардида буд. Эраи мазкурро русҳо ҳам баъд аз қабул намудани дини насрон қабул намуда буданд. ӣ Дар охир эраи қалбак ин эраи ҳозираи мо мебошад. Ин эра ҳисоби ӣ солро аз воқеаи асотир – р зи мавлуди Исои Масеҳ гирифтааст. Эра аз ӣ ӯ тарафи роҳиби Рим Дионисии Хурд, ки худ сако буд, соли 525 мелод ӣ ӣ пешниҳод гардидааст. Дар нати аи ҳисоб намудани р зҳои писҳо (пасха) г ё ҷ ӯ ӯ муайян карда бошад. Дар асл бошад Дионисий ҳе ягон санади эътимоднок ҷ оид ба р зи таваллуди Исои Масеҳ надошт. Санаи мазкур аз тарафи шартан ӯ ӯ

қабул карда шуда буд. Дионисий р зи таваллуди Исои Масеҳро ба воситаи онӯ ҳисобҳое муайян намуд, ки онҳо ба илм тааллуқ ҳам надоштанд. Зеро р ҳониёни насрон беасос будани пешниҳоди Дионисийро эътироф карда ӯ ӣ буданд. Оид ба р зи таваллуди Исои Масеҳ дар китоби муқаддаси дини ӯ насрон «Ин ил» ва дигар китобҳои муқаддаси қадимаи насрониён ягон чизе ӣ ҷ гуфта нашудааст. Эраи пешниҳод намудаи Дионисий дар Ғарб аз қарни VI сар карда паҳн гардида буд. Дар қарни XIX ҳамаи мамлакатҳои аҳони ҷ насрон онро қабул намудаанд. Қабули эраи пешниҳоднамудаи Дионисий ӣ пеш аз ҳама ба он вобаста буд, ки дар он адвали р зҳои писҳл (пасха) оварда ҷ ӯ шуда ва онро истифода бурдан лозим буд. Ҳамаи ҳодисаҳо, ҳу атҳо, ки то кор кардани Дионисий (қарни ҷҷ VI мелод ) эраи «Аз р зи мавлуди Исо» то қабул намудани тақвими юлиан дар ӣ ӯ ӣ соли 46 – п. м. ба ҳамин эра ва ба тақвими юлиан баргардонида мешавад. ӣ Ҳисоби аб ад дар илми таърих ҷ Ом зиш ва аз худ намудани ҳисоби аб ад барои ҳар як муарих яке аз ӯ ҷ масъалаҳои муҳим ба шумор меравад. Зеро қисми зиёди таърихшиносони ниёгони мо баъзе санаҳои таърихиро ба воситаи ин намуди ҳисоб ба амал баровардаанд. Ҳисоби аб ад бештар дар байни халқҳои араб маъмул буда, ҷ арабҳо низ баъзе санаҳои таърихиро бо воситаи аб ад нишон додаанд. ҷ Масалан, дар яке аз навишта оти таърих соли ба қатл расонидани Мирзо ҷ ӣ Улуғбек бо чунин калимаҳо баён шудааст. «Аббос кушт». Дар ин о санаи ҷ кушта шудан аз р и ҳисоби аб ад дода шудааст. Агар мо ин ҳисобро муайян ӯ ҷ кардан шавем, аввал рақамҳои ҳар як ҳарфи калимаҳои «Аббос кушт»-ро ӣ муайян намудан лозим: айн ( ع ) = 70 ; бо ( ب ) = 2 ; син ( س ) = 60 ; коф ( ك ) = 20 ; шин ( ش ) = 300 ; то ( ت ) = 400 . Ҳосили умумии рақамҳои мазкурро дар алоҳидаг ба воситаи амъ намудан баровардан лозим аст: (Аббос) 70 + 2 + 1 ӣ ҷ + 60 = 133 ва (кушт) 20 + 300 + 400 = 720; акнун ҳардуи ин ҳосили амъро ҷ боз бо ҳам амъ менамоем: 720 + 133 = 853. Вале ин мутобиқи солшумории ҷ қамарии ҳи р нишон дода шудааст, ки он нисбат ба солшумории шамс дар ҷ ӣ ӣ ҳар 32 сол тақрибан 1 сол пеш меояд. Дар ин ҳолат соли изофагии амъшударо гирифта партофтан лозим аст. Барои ин адади умумии дар аб ад ҷ ҷ омадаро ба 32 тақсим мекунем (853 : 32 = 26, бақия 65), яъне 26 соли бутун