Ҳисоби вақт то давраи қабули дини насронӣ Нақша: 1. Ҳисоби вақт дар байни славянҳои шарқ ӣ (то давраи қабули дини насрон ) ӣ 2. Ҳисоби вақти арманиҳои қадим 3. Хусусиятҳои хоси ҳисоби вақт дар байни халқҳои Украина ва Белорус 1

Славянҳои шарқ ба монанди дигар халқиятҳо бо корҳои хо агидорӣ ҷ ӣ шуғл варзида, муайян намудани ченаки вақтро ом хта буданд. Онҳо пеш аз ӯ м ҳлат фаро расидани фаслҳои солро дарк намуда буданд ва онро муайян ӯ менамуданд. Ба онҳо донистани оғози кори хо агидор яъне кишту кор ва ҷ ӣ ҳосилғундор зарур буд. Аз ин нуқтаи назар аввалин ҳисоби вақт, ки аз он ӣ истифода менамуданд ин ҳисоби вақти фаслҳо буд. Ба ғайр аз корҳои хо агидор барои гузаронидани одатҳои динии қадим тақвим лозим буд. ҷ ӣ Пеш аз ҳама зарурияти тақвим барои ашнгирии парастиши Худои асоси ҷ Перун (Офтоб) буд. Ба шарафи худоҳои худ идҳо мегузарониданд, ки он бе мав удияти тақвим ашн гирифтанаш ғайри имкон буд. Баъзе аз ин урфу ҷ ҷ одатҳои қадима ба дини насрон ҳамроҳ гардида, то қарни ХХ мавқеи худро ӣ аз даст надода буд. Дар ибтидои фасли баҳор барои пешвозгирии ин фасл ва гуселонидани фасли зимистон ашн ташкил карда мешуд, ки онро баъдтар пайравони дини ҷ насрон қабул намуда, бо номи «масленица» қайд менамуданд. ашни (иди) ӣ Ҷ мазкур иди бутпараст буда, бештар ба парастиши Офтоб вобастаг дошт. ӣ ӣ Илова ба ин ба парастиши Офтоб вобастаг дошт. Илова ба ин ба парастиши ӣ Офтоб иди дигар бо номи «Купала» алоқаманд буд. Агар ашни ҷ «Масленица» ба давраи гармшавии Офтоб рост ояд, ашни «Купала» дар ҷ моҳи июн, вақте, ки Офтоб р ба ониби фасли зимистон гардонида, р з ба ӯ ҷ ӯ к тоҳшав сар мекард, қайд карда мешуд. ӯ ӣ Дар фасли зимистон ва ибтидои моҳи январ, ки боз дарозшавии р з сар ӯ мешуд, ба шарафи Офтоб ашни «Коляда» гузаронида мешуд. Ҳамаи ин аз ҷ он шаҳодат медиҳад, ки дар Руси қадим пеш аз қабули дини насрон ҳисоби ӣ вақт, махсусан тақсим намудани давомнокии сол ба фаслҳо маълум буд. Масалан, фасли зимистон аз 25-уми январ, фасли баҳор аз 25-уми март, фасли тобистон аз 24-уми июн, фасли тирамоҳ аз 24-сентябр то 25-уми январ давом мекард. Дар нати аи тадқиқотҳои олимон исбот гардидааст, ки ибтидои сол дар ҷ руси қадим аз фасли баҳор оғоз мегардид. Аз р и далелҳои боқимонда, ӯ маълум мегардад, ки ба моҳи январ – просинетси славянҳо рост меояд, ки дар ин вақт равшаншав барқарор мешавад, ба моҳи феврал – сечен буриши ӣ ангал, ба моҳи март – травен сабзидани алаф, ба моҳи июн – кузнечик ҷ (малах), ба моҳи июл – червен (серпен) вақти дарав, ба моҳи август – зарев 2

(зарево – шафақ), ба моҳи сентябр – рюен (ғурриш), ба моҳи октябр – листопад (баргрез ), ба моҳҳои ноябр ва декабр – груден (ғарам) ростӣ меомад. Ҳамаи ин маълумотҳо аз он шаҳодат медиҳад, ки ин намуди тақвими содда дар давраи авлод ба ву уд омада буд. ӣ ҷ Ҳисоби вақти арманиҳои қадим Ҳисоби вақтро Арманиҳои қадим ба монанди мисриёни қадим истифода менамуданд. Давомнокии сол аз 12 моҳ иборат буда, ҳар як моҳ 30 р зи иборат буд. моҳҳои арманиҳои қадим номҳои арман доштанд: ӯ ӣ навасарди, гори, сахми, тре, кхалоц, аратцс, мехекани, арег, ахекани, марори, магату, хротитихс. Оғози сол бошад аз моҳи навасарди шур ъ мешуд. ӯ Солшумории арманиҳо асосан солшумории сайёр буд, чунки он дар чор сол тақрибан як шабонар з пеш мераф. Ин аз он сабаб ба ву уд меомад, ӯ ҷ ки соли арман 365 набуда, балки 365 шабонар з 5 соату 48 дақиқа 46 сония ӣ ӯ буд. Аз ҳамин сабаб соли нав дар чаҳор сол як р з пеш меомад. Дар 1460 сол ӯ тақвими арманиҳо 1 сол аз тақвими юлиан пеш мегузашт. Яъне соли 1460 ӣ арманиҳо ба соли 1460 юлиан баробар буд. ӣ Ҳисоби вақт дар Арманистони қадим аз моҳи июли соли 552 п. м. гирифта мешуд. Ин эра дар ҳама о сар то сар истифода бурда мешуд (дар ҷ катибаҳо, санаи ҳу атҳо ва ғ.ҳо). ҷҷ Дар Арманистон асрҳои VIII ва IX ҳаракати гузаштан ба тақвими юлиан дида шуда буд, чунки истифодаи тақвими сайёр дар ин давра хеле ӣ мушкил буд. Танҳо дар асри XVIII арманиҳо тавонистанд ба тақвим ва эраи ба мавлуди Исои Масеҳ асос доштаи юлиниҳо гузаранд. Хусусиятҳои хоси ҳисоби вақт дар байни халқҳои Украина ва Белорус Дар Украина ва Белорус – аз р зи ор гардидани дини насрон ҳисоби ӯ ҷ ӣ ӣ вақт мувофиқи тақвими Юлиан ва баъдтар мувофиқи тақвими Григориян ӣ ӣ бурда мешуд. Баъд аз ба Россия ҳамроҳ гардидани Украина ва Белорус боз мардуми онҳо ба истифодабарии тақвими юлиан мегузаранд. ӣ Дар ин сарзаминҳо хусусиятҳои ба худ хос на фақат дар масъалаи тақвим, балки дар масъалаҳои эра ва ибтидои сол ҳам дида мешуданд. 3

Мувофиқи манбаъҳои хатт дар марзҳои Украинаи Ғарб дар асрҳои ӣ ӣ XII - XIV аз эраи византияг аз лаҳзаи офариниши дунё истифода мебурданд. Аз ӣ асри XIV сар карда дар ин ойҳо оҳиста-оҳиста эраи насрон мавқеи эраи ҷ ӣ византиягиро коҳиш дод. Ҳамин тариқ дар Украина ва Белорус ибтидои солро аз соли 5508 пеш аз милод мегирифтанд ва баъд ибтидои сол ба соли мавлуди Исои Масеҳ иваз карда шуд, ки он номи Масеҳ (христос) гирифта ӣ буд. Агар дар бораи тақвими қадимаи ин ду халқ сухан равад он вақт ҳаминро ба назар гирифтан лозим ас тки онҳо дар давраи ибтидои асрҳои миёна ба ҳайати давлати Руси Киев дохил буданд ва онҳо бо русҳо як ӣ халқро ташкил менамуданд, аз ин ост ки тақвими орнҳо ҳам ягона буд. ҷ Ҳисоби вақт дар собиқ И ШС (СССР) – соли 1918 дар И ШС тақвими Ҷ Ҷ григориян орй гардида бошад ҳам, вале масъалаи ислоҳоти тақвим ҳан з ӣ ҷ ӯ ҳал нагардида буд. Дар ин давра, ки мамлакат дар нати аи инқилоб аз ҷ ҳукмронии дин озод гардида буд, мебоист тақвимро аз идҳои диниву ҳуруфотҳои маиш тоза менамуд. Баъд аз ор намудани тақвими ӣ ҷ ӣ григориян дар И ШС тақвими юлианиро фақат дар Руминия, Югославия ва ӣ Ҷ Юнон ба кор мебурданд, чунки дар ин ойҳо дини православ ҳукмрон буд, ҷ ӣ ки вай ба муқобили ор намудани тақвими нав мубориза мебурд. ҷ ӣ Баъдтар масъалаи дар оянда гузаронидани ислоҳоти тақвим дар ӣ солҳои 20-ум ба миён меояд. Оиди ин масъала дар р зномаву ма аллаҳо ӯ ҷ хоҳишҳои гузаронидани ислоҳоти тақвим чоп мегардид. Коргарон пешниҳод менамуданд, ки системаи нави тақвим ор карда шуд, номи якшанбе ҷ ӣ (воскресенье) тағйир дода шавад. Ин ҳаракат бештар дар соли 1929 хеле ав ҷ гирифт. Дар як қатор р зномаҳои марказ масъалаи ислоҳоти пурраи тақвим ӯ ӣ ва ор намудани солшумории нав муҳокима карда шуд. Пешниҳод ҷ ӣ мекарданд, ки ҳисоби вақтро на аз р зи таваллуди Исои Масеҳ, балки аз ӯ ҳодисаи пурмазмуни ҳаёти меҳнаткашон – Инқилоби Кабири Сотсиалистии Октябр гирифта шавад. Ғайр аз ин таклифҳое, низ буданд, ки ҳафтаи ҳафтр заро бекор карда ба ои он ҳафтаи 6 р за ва ё 5 р за ор намоянд. ӯ ҷ ӯ ӯ ҷ ӣ Соли 1929 Комиссияи Ҳукумат оиди ин масъала ба кори худ шур ъ ӣ ӯ намуд. Комиссия қарор қабул намуд, ки дар нати аи он адвал – тақвими ҷ ҷ истеҳсол ор гардид, ки онро дар асоси принсипи адвали тағйирёбанда ӣ ҷ ӣ ҷ тартиб диҳанд. 4

Ва ҳафтаи 5-р заи кориро муқаррар намоянд. Комиссияи мазкурӯ масъалаи тақвимро дида баромада, қайд намуд, ки ҳафта аз душанбе оғоз гардида дар р зи умъа ба охир раса два ҳар моҳ аз 30 р зи иборат бошад. ӯ ҷ ӯ Оиди масъалаи тақвими нав дар нақшаи давлати (Госплан)-и И ШС Ҷ конференсия даъват карда шуд. Конфронс адвали тағйирёбанда ва ҳафтаи ҷ пан р заи кориро маъқул донист ва давомнокии моҳҳоро аз 30-31 шабонар з ҷ ӯ ӯ иборат донист. Ҳамаи ин масъалаҳо ба муҳокимаи умумихалқ гузошта шуд. ӣ Оид ба масъалаҳо ба муҳокимаи умумихалқ гузошта шуд. Оида ба ислоҳоти ӣ тақвим Комиссариати халқии меҳнати (Наркомтруди СССР)-и И ШС, Ҷ Академияи илмҳо ва баъзе идораҳою амоатчиг алб карда шуд. Маркази ҷ ӣ ҷ муҳокима Комиссияи назди нақшаи давлатии И ШС, ки ҳамаи лоиҳаҳои Ҷ тақвими навро кор карда баромада буд. Зиёда аз 150 лоиҳа пешниҳод гардида буд. Инкишофи босуръати хо агии халқ дар солҳои пан солаи аввал ҷ ҷ зарурияти ислоҳи тақвимро дар И ШС ба ву уд овард. Моҳи марти соли Ҷ ҷ 1930 И ШС ба ҳафтаи беистироҳат гузашт. Вобаста ба ин ислоҳот тақвими Ҷ (колендари) истеҳсол ор карда шуд. Мувофиқи ин тақвим давомнокии сол ӣ ҷ ӣ аз 72 пан р за иборат буд. Аз 1-уми декабри соли 1931 дар мамлакат (дар ҷ ӯ собиқ И ШС) ҳафтаи шашр заи кор ор карда шуд. Мардум акнун як р зи Ҷ ӯ ӣ ҷ ӣ ӯ истироҳат доштанд. 26-уми июни соли 1940 боз ҳафтаи кории ҳафтр за, ӣ ӯ яъне бе истироҳат барқарор карда шуд. Баъди анги Бузурги Ватан р зҳои Ҷ ӣ ӯ якшанбе ҳамчун р зи истироҳат эълон карда шуд. Ҳамин хел мамлакат ба ӯ ӣ ҳафтаи кории шашр за гузашт. Инчунин дар И ШС р зҳои 1-уми январ, 8- ӯ Ҷ ӯ уми март, 1-ум, 2-юм, 9-уми май, 7-уми октябр ва 7-ум, 8-уми ноябр р зҳои ӯ истироҳат буд. ӣ Бо баробари баланд гардидани сатҳи нек аҳволии мардум ва беҳтар ӯ гардидани шароити меҳнату маишии халқи ш рав 7-уми марти соли 1967 бо ӯ ӣ қарори собиқ Комитети Марказии Ҳизби Коммунист , Ш рои Вазирони ӣ ӯ И ШС ва Ш рои Марказии Умумииттифоқии Иттифоқҳои Касабаи Ҷ ӯ коргарон, хизматчиёни муассисаҳо ва ташкилотҳоро ба ҳафтаи пан р заи ҷ ӯ кор гузарониданд. Минбаъд мардуми ш рав ду р зи истироҳат доштанд. ӣ ӯ ӣ ӯ ӣ Ин қарор ба мазмун ва мундари аи ҳисоби вақт дар собиқ И ШС таъсири ҷ Ҷ идд нарасонид. ҷ ӣ 5