Jamiyat va axborot. Turli soxalarda axborot tizimi. Axborotlar bilan ishlash jarayoni.

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

37.228515625 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Jamiyat va axborot. Turli soxalarda axborot
tizimi. Axborotlar bilan ishlash jarayoni.
Reja:
Kirish
1. Axborotlashgan jamiyat va uning axborot resurslari.
2. Turli soxalarda axborot tizimi.
3.Axborot bozori va jamiyatning axborot potensiali
XULOSA
Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish
Axborot jamiyati rivojlangan mamlakatlar axborot-kompyuter inqilobining
boshlanishi bilan kirib kelgan ijtimoiy rivojlanishning sifat jihatidan yangi
bosqichini tavsiflash uchun foydalaniladigan nazariy modellardan biridir.
Jamiyatning texnologik asosini sanoat emas, balki axborot va telekommunikatsiya
texnologiyalari (ITT) tashkil etadi.
Axborot jamiyati bu jamiyat: Axborot asosiy iqtisodiy resursga aylanadi va
rivojlanish darajasi, band bo'lganlar soni, kapital qo'yilmalar ulushi va YaIMdagi
ulushi bo'yicha axborot sektori birinchi o'rinni egallaydi. ITT ichki va jahon
bozorlarida ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, raqobatbardoshlikni
kuchaytirishning asosiy vositasiga aylanmoqda. Etarli axborot resurslarini
yaratishni ta'minlaydigan rivojlangan infratuzilma mavjud. Bu birinchi navbatda
ta'lim tizimi va fan.
Ilm-fan va ta'lim foydasiga resurslarni qayta taqsimlash mavjud. Qo'shma
Shtatlarda jamg'arilgan inson kapitali barcha Amerika korporatsiyalarining
aktivlaridan uch baravar ko'pdir.
Intellektual mulk mulkchilikning asosiy shakliga aylanmoqda. Jahon
chempionati uchun o'tkaziladigan musobaqada yangi omil - axborot infratuzilmasi
va sanoatning rivojlanish darajasi paydo bo'ladi.
Axborot ommaviy iste'mol mavzusiga aylanmoqda. Axborot jamiyati har
qanday shaxsga har qanday ma'lumot manbasini olish imkoniyatini beradi. Bu
qonun (harbiy va davlat sirlari qonun bilan ham belgilanadi) va texnik
imkoniyatlar bilan kafolatlangan.
Jamiyatning rivojlanish darajasini baholashning yangi mezonlari mavjud -
kompyuterlar soni, Internetga ulanishlar soni, mobil va statsionar telefonlar soni va
boshqalar.

Axborot jamiyatining huquqiy asoslari ishlab chiqilmoqda. Texnologik
konvergentsiya (telekommunikatsiya, kompyuter-elektron, audiovizual
texnologiyalarni birlashtirish asosida yagona yaxlit axborot tizimi shakllanmoqda.
Axborot jamiyati global jamiyat sifatida shakllanmoqda va quyidagilarni o'z
ichiga oladi:
Jahon "axborot iqtisodiyoti"
Yagona dunyo axborot makoni
Global axborot infratuzilmasi; rivojlanayotgan dunyo qonunchilik va
huquqiy tizimi.
Axborot jamiyatida ishbilarmonlik faoliyati axborot-kommunikatsiya
muhitiga kirib boradi. Virtual iqtisodiyot, virtual moliya tizimi va shunga o'xshash
narsalar shakllanmoqda, bu ularni tartibga solish mexanizmlari va haqiqiy,
"jismoniy" iqtisodiyot bilan bog'liqligi to'g'risida eng muhim savollarni tug'diradi.

Axborotlashgan jamiyat va uning axborot resurslari.
O’zbekiston Respublikasining 2003 yil 11 dekabrdagi “Axborotlashtirish
to’g’risida”gi Qonuni 15-moddasida Milliy axborot tizimiga davlat organlarining
axborot tizimlari, tarmoq va hududiy axborot tizimlari, shuningdek yuridik hamda
jismoniy shaxslarning axborot tizimlari kiradi.
Milliy axborot tizimi uning tarkibiga kiruvchi axborot tizimlarining xalqaro
axborot tizimlari bilan bir-biriga mosligini hisobga olgan holda yaratiladi.
Hozirgi davrda fan va texnikada ko’p qullaniladigan tushunchalardan
biritizimdir. Axborot tizimini ishlab chiqarishdan maqsad – tashkiliy
loyihalashtirish, texnologik va hakozo jihatlarini hisobga olgan holda tizim
faoliyatining samaradorligini oshirishdir.
O’zbekiston Respublikasining axborotlashtirish sohasidagi davlat siyosati
axborot resurslari, axborot texnologiyalari va axborot tizimlarini rivojlantirish
hamda takomillashtirishning zamonaviy jahon tamoyillarini hisobga olgan holda,
milliy axborot tizimini yaratishga qaratilgan. Ta’kidlash joizki, milliy axborot
tizimiga davlat organlari, shuningdek, yuridik hamda jismoniy shaxslar, tarmoq va
hududiy axborot tizimlari kiradi. Axborot tizimi esa axborotni to’plash, saqlash,
izlash, unga ishlov berish hamda undan foydalanish imkonini beradigan, tashkiliy
jihatdan tartibga solingan jami axborot resurslari, axborot texnologiyalari va aloqa
vositalaridir. Axborot tizimi tarkibidagi elektron shakldagi axborot, ma’lumotlar
banki, ma’lumotlar bazasi axborot resurslarini tashkil etadi.
O’zbekiston Respublikasining “Axborotlashtirish to’g’risida”gi qonuni
(11.12.2003 yil) 19-moddasida ko’rsatilganidek, axborot resurslari va axborot
tizimlarini muhofaza qilish avvalambor, shaxs, jamiyat va davlatning axborot
xavfsizligini ta’minlash maqsadida amalga oshiriladi. Mazkur qonunning 20-
moddasida: “Axborot resurslari va axborot tizimlari, agar ular bilan
g’ayriqonuniy munosabatda bo’lish natijasida axborot resurslarining yoki axborot
tizimlarining mulkdorlariga, egalariga yohud boshqa yuridik hamda jismoniy
shaxslarga zarar yetkazilishi mumkin bo’lsa, muhofaza qilinishi kerak. Davlat
organlari, yuridik va jismoniy shaxslar davlat sirlari hamda maxfiy sirlar

to’g’risidagi axborotni o’z ichiga olgan axborot resurslari va axborot
tizimlarining muhofaza qilinishini ta’minlashi shart”, deb alohida ko’rsatilgan.
Resurs – ma'lum shakllantirish yordamida kutilgan natijalarga erishish
imkonini beruvchi shart – sharoitda u yoki bu faoliyatni amalga oshirish
mumkinligining miqdoriy ko’rsatkichi. Mamlakat milliy iqtisodiyotining har
qanday tarmog’i tahlil etilayotganida uning moddiy, tabiiy, mehnat, moliyaviy,
energetik resurslarini ajratib ko’rsatish mumkin. Bu tushuncha iqtisodiy kategoriya
sanaladi.
Moddiy resurslar jamiyat mahsulotlari ishlab chiqarish jarayonida
foydalanish uchun mo’ljallangan mehnat va xomashyolar majmuidir. Masalan,
xomashyo, materiallar, yoqilg’i, energiya, yarim tayyor mahsulotlar, detallar va
hakozo.
Mehnat resurslari jamiyatda ishlash uchun umumta’lim bilimga ega kisxilar.
Moliyaviy resurslar davlat yoki tijorat tarkibi ixtiyoridagi pul manbalaridir.
Energetik resurslar energiya omillari : ko’mir, neft, neft mahsulotlari, gaz,
gidroenergiya, elektroenergiya va hokazo.
Shuni qayd etish lozimki, har qanday ko’lamdagi tashkilotning kerakli
darajada ishlashi uchun faqat ushbu resurslarning o’zi yetarli emas, chunki ishlab
chiqarish uchun moddiy, moliyaviy va mehnat resurslari mavjudligining o’zi
kifoya qilinmaydi. Uni qanday ishlatishni bilish, bu sohadagi texnologiyalar haqida
ko’plab axborotga ham ega bo’lish talab etiladi. Shu bois ham axborot, axborot
resurslari hozirgi kunda alohida iqtisodiy kategoriya sifatida qabul qilinmoqda.

Turli soxalarda axborot tizimi.
Axborot tizimi(AT) — axborotni saqlash, qidirish va qayta ishlash uchun
mo ljallangan, axborotni ta minlovchi va tarqatuvchi(ISO/IEC 2382:2015) hamdaʻ ʼ
tegishli tashkiliy resurslar (inson, texnik, moliyaviy va boshqalar) tizimidir.
AT axborotga ehtiyojmand odamlarni o z vaqtida to g ri ma lumot bilan
ʻ ʻ ʻ ʼ
ta minlash, ya ni ma lum bir predmet doirasidagi aniq axborotga bo lgan ehtiyojni
ʼ ʼ ʼ ʻ
qondirish, axborot tizimlarining faoliyat ko rsatish natijasi esa axborot
ʻ
mahsulotlari — hujjatlar, axborot massivlari, ma lumotlar bazalari va axborot
ʼ
xizmatlaridir
Ахbоrоt rеsurslаri аlоhidа hujjаtlаr, hujjаtlаrning аlоhidа to’plаmlаri,
ахbоrоt tizimlаridаgi (kutubхоnаlаrdаgi, аrхivlаrdаgi, fоndlаrdаgi, mа’lumоtlаr
bаnklаridаgi vа bоshqа ахbоrоt tizimlаridаgi) hujjаtlаr vа hujjаtlаrning
to’plаmlаri.
Оmmаviy ахbоrоt – bungа chеklаnmаgаn dоirаdаgi shахslаr uchun
mo’ljаllаngаn hujjаtlаshtirilgаn ахbоrоt, bоsmа, аudiо, аudiоvizuаl hаmdа
bоshqа хаbаrlаr vа mаtеriаllаr kirаdi.
Axborot tizimi tushunchasi
Axborot tizimi tushunchasi kontestga qarab turlicha talqin qilinadi.
Axborot tizimini yetarlicha keng tushunish uning ajralmas tarkibiy qismlari
ma lumotlar, apparat va dasturiy ta minot, shuningdek, xodimlar va tashkiliy
ʼ ʼ
yordam ekanligini anglatadi.
Axborot tizimini tor doirada tushunish uning tarkibini ma lumotlar, dasturlar va
ʼ
texnik vositalar bilan cheklaydi. Ushbu komponentlarning integratsiyasi axborotni
boshqarish jarayonlarini va oxirgi foydalanuvchilarning axborotni olish,
o zgartirish va saqlashga qaratilgan maqsadli faoliyatini avtomatlashtirish
ʻ
imkonini beradi.
Axborot tizimi(AT) axborotni yig ish, qayta ishlash, saqlash va tarqatish uchun
ʻ
mo ljallangan rasmiy, ijtimoiy-texnik, tashkiliy tizimdir. Sotsial-texnik nuqtai
ʻ
nazardan, axborot tizimlari to rt komponentdan iborat. Bular: vazifa, odamlar,
ʻ

tuzilma (yoki rollar) va texnologiya .
Axborot tizimlarini ma lumotlarni to plash, ʼ ʻ
saqlash va qayta ishlash, ma lumotlarni axborot bilan ta minlash, bilimga hissa
ʼ ʼ
qo shish, shuningdek, qaror qabul qilishni osonlashtiradigan raqamli mahsulotlar
ʻ
komponentlarining integratsiyasi sifatida ta riflash mumkin
ʼ
Kompyuter axborot tizimi — axborotni qayta ishlovchi yoki sharhlovchi odamlar
va kompyuterlardan tashkil topgan tizim Bu atama ba zan oddiygina dasturiy
ʼ
ta minot o rnatilgan kompyuter tizimiga murojaat qilish uchun ham ishlatiladi.
ʼ ʻ
„Axborot tizimlari“ shuningdek, odamlar va tashkilotlar ma lumotlarni to plash,
ʼ ʻ
filtrlash, qayta ishlash, yaratish va tarqatish uchun foydalanadigan ma lumotlarga
ʼ
va kompyuter texnikasi hamda dasturiy ta minotining qo shimcha tarmoqlariga
ʼ ʻ
tegishli tizimlar haqidagi akademik sohaviy tadqiqotdir.
Asosiy e tibor aniq
ʼ
chegaraga ega bo lgan axborot tizimiga, foydalanuvchilar, protsessorlar, saqlash,
ʻ
kirish, chiqish va yuqorida aytib o tilgan aloqa tarmoqlariga qaratiladi.
ʻ
Ko pgina tashkilotlarda axborot tizimlari va ma lumotlarni qayta ishlash uchun
ʻ ʼ
mas’ul bo lgan bo lim yoki funksional soha „axborot xizmatlari“ deb nomlanadi.
ʻ ʻ
Har qanday maxsus axborot tizimi operatsiyalarni, boshqaruvni va qaror qabul
qilishni qo llab-quvvatlashga qaratilgan. Axborot tizimi
ʻ — bu tashkilot
foydalanadigan axborot-kommunikatsiya texnologiyalari(AKT), shuningdek,
biznes jarayonlarini qo llab-quvvatlashda odamlarning ushbu texnologiya bilan
ʻ
o zaro munosabati hamdir.
ʻ
Ba zi mualliflarning axborot tizimlari, kompyuter tizimlari va biznes jarayonlari
ʼ
haqidagi qarashlari farq qiladi. Axborot tizimlari odatda AKT komponentini o z
ʻ
ichiga olsa ham faqat AKT bilan bog liq bo lmay, aksincha axborot
ʻ ʻ
texnologiyalaridan yakuniy foydalanishga qaratilgan. Axborot tizimlari,
shuningdek, biznes jarayonlaridan ham farq qiladi. Axborot tizimlari biznes
jarayonlarining bajarilishini nazorat qilishga yordam beradi.
Alter axborot tizimini maxsus ish tizimi sifatida ko rishning afzalliklari haqida
ʻ
bahs yuritgan. Ish tizimi — bu odamlar yoki mashinalar mijozlar uchun muayyan
mahsulot yoki xizmatlarni ishlab chiqarish uchun resurslardan foydalangan holda

jarayonlar va faoliyatlarni amalga oshiradigan tizim. Axborot tizimi — bu ish
tizimi bo lib, uning faoliyati axborotni olish, uzatish, saqlash, manipulyatsiya ʻ
qilish va ko rsatishga bag ishlangan.
ʻ ʻ
Shunday qilib, axborot tizimlari bir tomondan ma lumotlar tizimlari va boshqa
ʼ
tomondan faoliyat tizimlari bilan o zaro bog liqdir. Axborot tizimi
ʻ ʻ — bu
ma lumotlar ijtimoiy xotira shakli sifatida ifodalanadigan va qayta ishlanadigan
ʼ
aloqa tizimi shakli. Axborot tizimini, shuningdek, inson qarorlarini qabul qilish va
harakatlarini qo llab-quvvatlaydigan yarim rasmiy til deb hisoblash mumkin.
ʻ
Axborot tizimlari tashkiliy informatikani o rganishning asosiy yo nalishi
ʻ ʻ
hisoblanadi.

Axborot bozori va jamiyatning axborot potensiali.
Bugungi rahbar va ijrochi o’zining ish o’rnida aniq ishlab chiqarish yoki
bozor vaziyatini tahlil qilish uchun yetarli bo’lgan axborotlarni amalda bir zumda
olishi mumkin. Axborot texnologiyalaridagi katta o’zgarishlar tufayli boshqaruv
ishini tashkil qilishdagi bunday islohotlar amalga oshirilmoqda. Axborotlar
oqimlarini rasmiylashtirish, ma’lumotlarni ishlab chiqish usullarini qo’llash,
ma’lumotlar omborini taqdim etish – bularning barchasi hozirgi vaqtda amalga
oshirishning butunlay yangi aniq usullarini o’zida jamlagan.
Bozordagi vaziyat dasturiy – texnik mahsulotlarga to’lov talabining doimiy
o’sishi uchun sharoitlar yaratdi. Har qanday firma, tashkilot hamda bankning
birinchi ehtiyoji – ishlab chiqarish xo’jalik operatsiyalarini qayd etish, hisob
ma’lumotlarini ishlab chiqish, hisobot, tizim va marketing axborotlarini
rasmiylashtirish, tartibga solishdan iborat bo’lib qolmoqda, bu esa texnik va
dasturiy vositalarga, murakkab avtomatlashtirilgan axborot tizimlari va
texnologiyalarga bo’lgan talabni kuchaytiradi.
Axborot – kommunikatsiya texnologiyalari axborot resurslarini shakllan -
tirish va ulardan foydalanish jarayonlarini tubdan o’zgartirib yuborib,
quyidagilarni ta’minlamoqda:
K atta hajmdagi axborotlami ixcham holatda saqlash;
A xborotlarni tezkor izlab topish;
U zoq masofada joylashgan resurslarga kirish imkoniyati;
B itta axborot tashuvchisida turli axborotlarni saqlash;
B ibliografik va to’liq matnli ma’lumotlar bazalarini umumlashtirish;
F aktografik va bibliografik axborotlarni o’zida saqlovchi ma'lumotlar
omborining paydo bo’lishi.
Axborotli jarayonlarning sanoat asosiga o’tishi axborot sohasining
rivojlanishini jadallashtirmoqda, dasturiy texnologiyalarni ishlab chiqish va tatbiq
etish esa uni biznesning istiqbolli turlaridan biriga aylantirmoqda. Bularga xorijiy
mamlakatlardan kompyuter texnikasi va dasturiy vositalarining yetkazib berilishi,
ichki kompyuter bozorining vujudga kelishiga ko’maklashmoqda.

Avtomatlashtirilgan axborot tizimlar va texnologiyalar samaradorligining
mezonlarini shakllantirishga e’tibor berishda ham sezilarli siljishlar ro’y
bermoqda. Agar ma’muriy – buyruqbozlik tizimlari sharoitlarida asosiy e’tibor
axborotlarni mashinada ishlab chiqishning xarajatlarini aniqlashga qaratilgan
bo’lsa, hozirda eng avvalo qarorlarni tez qabul qilish, tahliliy ma’lumotlarning
haqiqiy jarayonlarga o’xshashligi darajasi, iqtisodiy – matematik usullar va
modellardan aniq moliyaviy ishlab chiqarish vositalar tahlili uchun foydalanish
imkoniyati faollashdi. Masalaning bunday qo’yilishi tadbirkorlik va xo’jalik
yuritish amaliyotiga ilmiy tadqiqot nuqtai nazarlarini kiritadi, yangi ilmiy
asoslangan qarorlar, yondashishlar va malakali xodimlarni talab qiladi.
Bundan tashqari axborot – qolgan barcha resurslardan samarali foydalanish
va ularning isrof qilmaslikka yordam beradigan yagona resurs sanaladi.
Jamiyat rivojlanib borishi va texnologiyalarning murakkablashishi
natijasida, axborot hajmi shunchalik ko’payib ketdiki, bu larayon boshqaruv
sohasida axborotni qayta ishlash zaruriyatini yuzaga keltirdi. Boshqaruv
ierarxiyasining paydo bo’lishi, tovar – pul munosabatlarining yuzaga kelishi
hamda hisoblash mashinalarining yaratilishi boshqaruv uchun katta hajmdagi
axborotlarni qayta ishlashda yuzaga keluvchi qiyinchiliklarni yengish imkonini
berdi. Bugungi kunga kelib boshqaruv ierarxiyasining, tovar – pul
munosabatlarining, hisoblash mashinalarining rivojlanishi shu darajaga yetdiki,
endilikda axborot hajmi va murakkabligi axborot sanoatini yaratishni talab
qilmoqda. Axborotlar miqdori mamlakatda milliy, iqtisodiyot, tarmoq, tashkilotlar
rivojlanishini belgilaydi.
Bundan tashqari axborot strategik resursga aylanmoqda, axborot resurslari
esa uning muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. Ushbu resursdan foydalanish hajmi
yaqin kelajakda davlatlarning strategik imkoniyatlarini, jumladan, mudofaa
qobiliyatini belgilab beradi deyishga asos bor.
Hozirgi paytda axborot hajmining ortishi va uning murakkablik darajasining
yuksalishi axborot industriyasini barpo etishni talab etmoqda. Axborot

industriyasi mamlakatning rivojlanishi ni , tarmoqlar va tashkilotlar yuksalinishini
belgilab beradi.
Axborot resurslari tarkibiga quyidagilar kiradi:
barcha axborot tashuvchilardagi oldin yaratilgan va joriy
vaqtda tanlangan birlamchi hujjatlar;
To’liq matnli ma’lumotlar ombori;
kutubxonalar, axborot markazlari, arxivlar va boshqa
tashkilotlar tomonidan yig’iladigan, chop etilgan va chop etilmagan birlamchi
hujjatlar;
Yaratilgan bibliografik mahsulotlar;
Faktografik ma’lumotlar ombori;
Tahliliy mahsulotlar;
Axborot bozorida taqdim qilinayotgan xizmatlar;
Kompyuter tarmoqlari aloqalari;
Axborot tizimlarini yaratishni ta’minlab beradigan dasturiy va
telekommunikatsiya tarmoqlarini rivojlantirish vositalari;
Axborot mahsulotlarini yaratuvchi, saqlovchi va foydalanuvchi tashkilotlar.
Tashkilotning axborot resurslarini shakllantirish manbalari. Har qanday
tashkilot u yoki bu tashqi muhitda faoliyat ko’rsatadi hamda ichki muhitni yuzaga
keltiradi. Ichki muhit tashkilotning tuzilmaviy bo’linmalari va u yerda ishlovchi
xodimlar orqali ularning texnologik, ijtimoiy, iqtisodiy va boshqa munosabatlarida
shakllanadi. Yuzaga kelish manbaiga bog’liq holda tashkilot doirasidagi axborot
resurslarini tashkil etuvchi ichki va tashqi axborotlar muhitlari mavjud.
Ichki muhit axboroti odatda aniq bo’lib, xo’jalikning moliyaviy holatini
to’liq aks ettiradi. Uni tahlil etish ko’pincha standart formallashgan protseduralar
yordamida amalga oshiriladi.
Tashqi muhit – tashkilotdan tashqarida bo’lgan iqtisodiy va siyosiy
sub’yektlardir. Bu tashkilotning mijozlar, vositachilar, raqobatchilar, davlat
organlari va hakozo bilan iqtisodiy, ijtimoiy, texnologik, siyosiy va boshqa
munosabatlarini o’z ichiga oladi.

Tashqi muhitdagi axborotlar ko’pincha taxminiy, noaniq, noto’liq, ziddiyatli,
ehtimolli bo'ladi. Bu holatda ular nostandart qayta ishlash usullarini talab etadi.
XULOSA
Ilmsiz, ma'rifatsiz jamiyat va mamlakat taraqqiyotini tasavvur qilish
mushkul. Yusuf Xos Hojib o'zining "Qutadg'u bilik" asarida "Bilimsiz kishi
mevasiz daraxtdir, mevasiz daraxtni och kishi nima qilsin?!", deb ilm-ma'rifatning
o'rni naqadar faol va muhimligini ko'rsatib o'tgan. Xulosa o'rnida shuni
ta'kidalshimiz mumkinki, jismoniy shaxslar bilan munosabatlarni nazoratni
boshqarish jarayonining muhimdir va AKT yaxshi boshqaruvning muhim
boshqaruvidan biri va hukumatni yanada qulayroq qilish (printsiplar
deklaratsiyasini) boshqarish kerak.
Elektron biznes xukumatining xususiy investitsiya hukumatlarining o'sishi, qo'llab-
quvvatlanishi, dasturiy mahsulotlarni ishlab chiqarish KT ishlab chiqarish kichik
va o'rta ta'sirini kuchaytirish, elektron biznesni rivojlantirishga qo'llab-quvvatlash,
qo'llab-quvvatlash, elektron biznesni rivojlantirishga qo'llab-quvvatlash.
yo'qotilgan bo'lishi kerak.

Foydalanilgan adabiyotlar.
1. Ўзбекистон Республикаси Президентининг ПҚ -1717- сонли
« Мустаҳкам оила йили ” Давлат дастури . 2012 йил 27 февраль.
2. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2007 йил 6 апрелдаги
616- сонли “Аҳоли бандлигини ошириш ҳамда меҳнат ва аҳолини ижтимоий
муҳофаза қилиш органлари фаолиятини такомиллаштириш чора-тадбирлари
тўғрисида”ги Қарори. – Тошкент: 2007 йил 6 апрель.
3. Баркамол авлод -Ўзбекистон таракқиётининг пойдевори.
//Ўзбекистон Республикасининг «Таълим тўғрисида» ва «Кадрлар тайёрлаш
Миллий дастури тўғрисида»ги қонунлари. -Т.: «Шарқ», 1998. -64 б.
4. Aripov M., Begalov V., Begimqulov U., Mamarajabov M. Axborot
texnologiyalari. Toshkent: Noshir, 2009. -368 b.
5. Alimov R.X., Begalov B.A., Yulchiyeva G.T., Alishov Sh. Iqtisodiyotda
axborot texnologiyalari: O'quv qo'llanma. Toshkent: O'zbekiston Yozuvchilar
uyushmasi Adabiyot jamg'armasi nashriyoti, 2005. -184 b.
6. Google.com.

Mavzu: Jamiyat va axborot. Turli soxalarda axborot tizimi. Axborotlar bilan ishlash jarayoni. Reja: Kirish 1. Axborotlashgan jamiyat va uning axborot resurslari. 2. Turli soxalarda axborot tizimi. 3.Axborot bozori va jamiyatning axborot potensiali XULOSA Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish Axborot jamiyati rivojlangan mamlakatlar axborot-kompyuter inqilobining boshlanishi bilan kirib kelgan ijtimoiy rivojlanishning sifat jihatidan yangi bosqichini tavsiflash uchun foydalaniladigan nazariy modellardan biridir. Jamiyatning texnologik asosini sanoat emas, balki axborot va telekommunikatsiya texnologiyalari (ITT) tashkil etadi. Axborot jamiyati bu jamiyat: Axborot asosiy iqtisodiy resursga aylanadi va rivojlanish darajasi, band bo'lganlar soni, kapital qo'yilmalar ulushi va YaIMdagi ulushi bo'yicha axborot sektori birinchi o'rinni egallaydi. ITT ichki va jahon bozorlarida ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, raqobatbardoshlikni kuchaytirishning asosiy vositasiga aylanmoqda. Etarli axborot resurslarini yaratishni ta'minlaydigan rivojlangan infratuzilma mavjud. Bu birinchi navbatda ta'lim tizimi va fan. Ilm-fan va ta'lim foydasiga resurslarni qayta taqsimlash mavjud. Qo'shma Shtatlarda jamg'arilgan inson kapitali barcha Amerika korporatsiyalarining aktivlaridan uch baravar ko'pdir. Intellektual mulk mulkchilikning asosiy shakliga aylanmoqda. Jahon chempionati uchun o'tkaziladigan musobaqada yangi omil - axborot infratuzilmasi va sanoatning rivojlanish darajasi paydo bo'ladi. Axborot ommaviy iste'mol mavzusiga aylanmoqda. Axborot jamiyati har qanday shaxsga har qanday ma'lumot manbasini olish imkoniyatini beradi. Bu qonun (harbiy va davlat sirlari qonun bilan ham belgilanadi) va texnik imkoniyatlar bilan kafolatlangan. Jamiyatning rivojlanish darajasini baholashning yangi mezonlari mavjud - kompyuterlar soni, Internetga ulanishlar soni, mobil va statsionar telefonlar soni va boshqalar.

Axborot jamiyatining huquqiy asoslari ishlab chiqilmoqda. Texnologik konvergentsiya (telekommunikatsiya, kompyuter-elektron, audiovizual texnologiyalarni birlashtirish asosida yagona yaxlit axborot tizimi shakllanmoqda. Axborot jamiyati global jamiyat sifatida shakllanmoqda va quyidagilarni o'z ichiga oladi: Jahon "axborot iqtisodiyoti" Yagona dunyo axborot makoni Global axborot infratuzilmasi; rivojlanayotgan dunyo qonunchilik va huquqiy tizimi. Axborot jamiyatida ishbilarmonlik faoliyati axborot-kommunikatsiya muhitiga kirib boradi. Virtual iqtisodiyot, virtual moliya tizimi va shunga o'xshash narsalar shakllanmoqda, bu ularni tartibga solish mexanizmlari va haqiqiy, "jismoniy" iqtisodiyot bilan bog'liqligi to'g'risida eng muhim savollarni tug'diradi.

Axborotlashgan jamiyat va uning axborot resurslari. O’zbekiston Respublikasining 2003 yil 11 dekabrdagi “Axborotlashtirish to’g’risida”gi Qonuni 15-moddasida Milliy axborot tizimiga davlat organlarining axborot tizimlari, tarmoq va hududiy axborot tizimlari, shuningdek yuridik hamda jismoniy shaxslarning axborot tizimlari kiradi. Milliy axborot tizimi uning tarkibiga kiruvchi axborot tizimlarining xalqaro axborot tizimlari bilan bir-biriga mosligini hisobga olgan holda yaratiladi. Hozirgi davrda fan va texnikada ko’p qullaniladigan tushunchalardan biritizimdir. Axborot tizimini ishlab chiqarishdan maqsad – tashkiliy loyihalashtirish, texnologik va hakozo jihatlarini hisobga olgan holda tizim faoliyatining samaradorligini oshirishdir. O’zbekiston Respublikasining axborotlashtirish sohasidagi davlat siyosati axborot resurslari, axborot texnologiyalari va axborot tizimlarini rivojlantirish hamda takomillashtirishning zamonaviy jahon tamoyillarini hisobga olgan holda, milliy axborot tizimini yaratishga qaratilgan. Ta’kidlash joizki, milliy axborot tizimiga davlat organlari, shuningdek, yuridik hamda jismoniy shaxslar, tarmoq va hududiy axborot tizimlari kiradi. Axborot tizimi esa axborotni to’plash, saqlash, izlash, unga ishlov berish hamda undan foydalanish imkonini beradigan, tashkiliy jihatdan tartibga solingan jami axborot resurslari, axborot texnologiyalari va aloqa vositalaridir. Axborot tizimi tarkibidagi elektron shakldagi axborot, ma’lumotlar banki, ma’lumotlar bazasi axborot resurslarini tashkil etadi. O’zbekiston Respublikasining “Axborotlashtirish to’g’risida”gi qonuni (11.12.2003 yil) 19-moddasida ko’rsatilganidek, axborot resurslari va axborot tizimlarini muhofaza qilish avvalambor, shaxs, jamiyat va davlatning axborot xavfsizligini ta’minlash maqsadida amalga oshiriladi. Mazkur qonunning 20- moddasida: “Axborot resurslari va axborot tizimlari, agar ular bilan g’ayriqonuniy munosabatda bo’lish natijasida axborot resurslarining yoki axborot tizimlarining mulkdorlariga, egalariga yohud boshqa yuridik hamda jismoniy shaxslarga zarar yetkazilishi mumkin bo’lsa, muhofaza qilinishi kerak. Davlat organlari, yuridik va jismoniy shaxslar davlat sirlari hamda maxfiy sirlar

to’g’risidagi axborotni o’z ichiga olgan axborot resurslari va axborot tizimlarining muhofaza qilinishini ta’minlashi shart”, deb alohida ko’rsatilgan. Resurs – ma'lum shakllantirish yordamida kutilgan natijalarga erishish imkonini beruvchi shart – sharoitda u yoki bu faoliyatni amalga oshirish mumkinligining miqdoriy ko’rsatkichi. Mamlakat milliy iqtisodiyotining har qanday tarmog’i tahlil etilayotganida uning moddiy, tabiiy, mehnat, moliyaviy, energetik resurslarini ajratib ko’rsatish mumkin. Bu tushuncha iqtisodiy kategoriya sanaladi. Moddiy resurslar jamiyat mahsulotlari ishlab chiqarish jarayonida foydalanish uchun mo’ljallangan mehnat va xomashyolar majmuidir. Masalan, xomashyo, materiallar, yoqilg’i, energiya, yarim tayyor mahsulotlar, detallar va hakozo. Mehnat resurslari jamiyatda ishlash uchun umumta’lim bilimga ega kisxilar. Moliyaviy resurslar davlat yoki tijorat tarkibi ixtiyoridagi pul manbalaridir. Energetik resurslar energiya omillari : ko’mir, neft, neft mahsulotlari, gaz, gidroenergiya, elektroenergiya va hokazo. Shuni qayd etish lozimki, har qanday ko’lamdagi tashkilotning kerakli darajada ishlashi uchun faqat ushbu resurslarning o’zi yetarli emas, chunki ishlab chiqarish uchun moddiy, moliyaviy va mehnat resurslari mavjudligining o’zi kifoya qilinmaydi. Uni qanday ishlatishni bilish, bu sohadagi texnologiyalar haqida ko’plab axborotga ham ega bo’lish talab etiladi. Shu bois ham axborot, axborot resurslari hozirgi kunda alohida iqtisodiy kategoriya sifatida qabul qilinmoqda.

O'xshashlar

ZAMONAVIY AXBOROTLASHGAN JAMIYAT VA AXBOROT XAVFSIZLIGI. ASOSIY TUSHUNCHALAR VA TA’RIFLAR

MEHNAT BOZORIDA HUDUDIY AXBOROT TIZIMI ShAKLLANISh YO‘NALIShLARI VA MEXANIZMLARI

Avtamatlashtirilgan axborot tizimlarida axborot xavsizligining tashkil etishi

AXBOROT SOHASINI ISLOH QILISH, AXBOROT VA SO’Z ERKINLIGINI TA’MINLASH.

Hozirgi zamon axborot mahsuloti va axborot xizmat ko’rsatish uslublari