6-MA’RUZA: KASBIY-METODIK IJODKORLIK FAOLIYATINI YURITA OLISH KOMPETENSIYASINI SHAKLLANTIRISH R Е J А : 1. Blum taksonomiyasi. 2. Ijodkorlik qobilyati mazmuni. 3. Shaxs ijodkorlik qobilyatlarini rivojlantirish muammosi.

Yuksak ijodiy qobiliyatlar qandaydir yagona va bir necha omilning emas, balki pedagogik-psixologik shart-sharoitlarning kattagina kompleksi mahsuli. Biroq ushbu inkor etish qiyin bo'lgan mulohazani e'tirof qilish, kreativlikni rivojlantiruvchi bir qator omillarni sun'iy hosil qilishning iloji yo'q, degani emas, ikkinchidan, psixik taraqqiyotning kompensasiya qonuniga ko'ra, muayyan omilning etishmayotgan ta'siri boshqa omillar bilan muayyan darajada qoplanishi mumkinligi ehtimoldan xoli emas. Xususan, bir qator tadqiqotlarda maxsus uyushtirilgan mashg'ulotlar yordamida shaxs ijodiy qobiliyatlari taraqqiyotida ijobiy dinamikaga erishish mumkinligi isbotlanmoqda. Ko'plab mashhur olimlarning tarjimai holini tahlil qilgan mutaxassislar, ular uchun ko'pincha bir umumiy jihat xosligini – bu ijodkorlarning aksariyati ijod zavqini, mustaqil fikr va kashfiyotlar, ixtirolar qilish gashtini bolalik, o'smirlik va o'spirinlik davrlarida turli to'garaklardagi faoliyati davomida ilk bor his etganini tan olishini qayd etadilar. To'garak ishi ham qanday yo'nalishda amalga oshirilayotgan bo'lishidan qat'i nazar, maxsus uyushtirilgan pedagogik-psixologik jarayondan tashkil topishini e'tiborga olsak, ijodiy tafakkur maqsadli faoliyatni tashqi ta'sir hisobiga rivojlantirilishi mumkinligiga ishontiradi. Kreativlik insonda rivojlanishining bir qancha omillarini keltirish mumkin. Yuqorida ta'kidlanganidek, qo'shimcha ta'lim, qo'shimcha mashg'ulotlar ham talabada kreativlik, ya'ni unda ijodkorlik salohiyatining ko'proq namoyon bo'lishida asosiy omil vazifasini o'taydi. Kishi tabiatan qanchalik kuchli ijodkorlik qobiliyati kurtagiga ega bo'lib tug'ilmasin, agar u mos, qulay sharoitda bo'lmasa, uning rivojlanishi qiyin, degan xulosaga kelish mumkin. Demak, ijodkorlik qobiliyatining to'g'ri kamol topishi, unga mos sharoit yaratilishida pedagogik tarbiyaning roli nihoyatda yuksak. Oliy ta'lim

Бўлажак технологик таълим йўналиши ўқитувчиларида касбий- методик ижодкорлик сифатларининг таснифи Xulosa qilib aytganda, hozirgi kunda bo'lajak texnologik ta'lim yo'nalishi o'qituvchilarining iqtidorlilarini to'g'ri topa bilish, ularda ijodkorlik qobiliyati kurtaklarining gurkirab o'qishi uchun qulay muhit yaratish, o'zini-o'zi mukammallashtirish, Iroda va doimiy "qaynash", "shaxti baland bo'lish", nimaga qo'l ursa, uddasidan chiqa olishi muqarrarligiga ishonch tuyg'ulariga ega bo'lishlariga erishish muhim hisoblanadi. Shundagina bugungi ta'lim tizimi oldida КАСБИЙ-МЕТОДИК ИЖОДКОРЛ ИК СИФАТЛАРИ Қадриятлар тизимиШахс сифатлари тафаккур тезлиги (кўплаб фикрлар, ғоялар ва ассоциацияла рнинг уйғониши)янги ҳаётий тажриба учун очиқлик Интеллектуал сифатлар тафаккур эгилувчан- лиги (вужудга келаётган ғояларнинг хилма- хиллиги)тафаккур оригиналли-ги (ўйлаб топилаётган ғояларнинг ўринли бўлиш баробарида камёблиги, ноодатийлиги) ривожла- ниш, билиш ва эркинлик қадрият- ларини юқори қўйиш

turgan yoshlarni ijodkorlik ruhida tarbiyalash, ularda ixtirochilik va kashfiyotchilik ko'nikmalarini shakllantirish kabi muhim masalalar o'z echimini topadi. Albatta, ta'limning asosiy maqsadi komil insonni tarbiyalash ekan, o'z navbatida ularni qo'llab-quvvatlash, o'z iste'dodini namoyon etishida yaqin ko'makchi bo'lish kerak. Ijodkorlik insoniyat o'zligini namoyon qilishining eng oliy ko'rinishi bo'lishiga qaramasdan, bugungi kunda eng kam o'rganilgan sohalardan biri sanaladi. Zero, qanchalik g'ayrioddiy bo'lmasin bu holat tabiiydir. Chunki ijodkorlik jarayonlarining o'ta murakkab va tutqich bermaydigan darajada chalkashligi uning tabiiy-ilmiy tadqiqot metodlari doirasida o'rganishni birmuncha mushkullashtiradi. Ijodkorlik qobiliyatlarini rivojlantirish muammosi iqtidor, talant va geniallik sifatlari bilan uzviy bog'liq. Ularni tarbiyalash va rivojlantirish bilan bog'liq masalalar barcha davrlarda insoniyatni qiziqtirib kelmoqda va bugungi kunda ham o'z jozibasi bilan barchani o'ziga jalb etmoqda. Ijodkorlik turlari qatorida ilmiy, badiiy, texnik, ixtirochilik va tashkilotchilik ijodkorligini qayd etish mumkin. Insondagi har qanday qobiliyat asosida kreativlik yotadi. Unda alohida iste'dodning namoyon bo'lishida ham ijodkorlikning alohida o'rni mavjud. Kasbiy-metodik ijodkorlik – bo'lajak texnologik ta'lim yo'nalishi o'qituvchilarining mutaxassislik kompetentsiyalarini ijodiy fikrlar, kreativ tafakkur, ilmiy dunyoqarash, ilmiy-texnik va texnologik bilimlarning innovasion metodlarini ilm-fan, ta'lim va ishlab chiqarish integrasiyasi asosida, ijodkorlik, ixtirochilik mahsulini intellektual mulk sifatida yaratishga qaratilgan faoliyat. Kreativlik yillar davomida shakllantirilgan, ma'lum bir tajribalar asosida yuzaga kelgan jarayondir. Ta'limda ijodiylikni tashkil qilish, darsni loyihalash, muammolarni kompleks o'rganish orqali tafakkur o'stirish masalalari yu.B.Naumkina, R.S.Safin, N.A.Muslimov kabi olimlar tomonidan tadqiq etilgan. Kreativlikni yuzaga chiqarishda, eng avvalo, ta'lim sohasida faoliyat olib boradigan o'qituvchining o'zida shunday qobiliyat bo'lishi kerak. Shundagina u boshqalarda ham xuddi shunday xususiyatni ko'ra oladi, unga munosabat bildira oladi.

Bo'lajak texnologik ta'lim yo'nalishi o'qituvchilarini kasbiy faoliyatga tayyorlashda quyidagilar muhim hisoblanadi: shaxsiy sifatlar va yo'nalganlik (ehtiyoji, qiziqishi, qadriyatlari yo'nalishi, motivasiya); ma'lumot darajasi (bilimi, ko'nikma va malakalarini doimiy ravishda boyitishga intilishi va mahorati); tarbiyalanganligi darajasi (ma'naviy, estetik, jismoniy, kasbiy, madaniy); ijtimoiylashish (kasbiy va ijtimoiy faoliyatini tashkil etishga tayyorligi, bilim olishni davom ettirish, ijtimoiy qoidalar va qadriyatlarni idrok qilish); madaniyatlilik (ijtimoiy-madaniy qadriyatlarni idrok qila olishi, intellektual, iqtisodiy va ekologik madaniyati, aqliy, jismoniy va mehnat madaniyati, munosabatlari mazmuni va xulq-atvori). Zamonaviy o'qituvchining kasbiy shakllanishini ta'minlovchi talablar ikki guruhga ajratiladi: birinchi guruhga, o'qituvchining turli darajadagi muammolarni hal etishga tayyorgarligini ta'minlovchi ijtimoiy, kasbiy va shaxsiy ahamiyatga ega invariant (o'zgarmas) intellektual mahorat hamda variativ (o'zgaruvchan) individual sifatlarning shakllanishini, shuningdek, turli darajadagi muammolarni hal etishga tayyorligini ta'minlashga xizmat qiluvchi fundamental bilimlari mazmuni va darajasiga qo'yiladigan talablar. Ikkinchi guruhga kiruvchi talablar esa, o'z navbatida, quyidagi uchta guruhga ajratiladi: inson va uni o'rab turgan borliqning yaxlitligi borasidagi zamonaviy bilimlar; fan asoslari bo'yicha yaratilgan modullar; zamonaviy fundamental bilimlar tarkibiga kiruvchi maxsus ilmiy fanlarni o'rganish. Инвариан т интеллек- туал маҳорат Вариати в индиви- дуал сифат Замон авий билим -лар фан асосл арида ярати лган моду ллар Фундамен- тал билимларга асосланган махсус илмий фанларФундаме нтал билимлар мазмуниМуаммоли вазиятларни ҳал этиш БилимЗАМОНАВИЙ ЎҚИТУВЧИНИНГ КАСБИЙ ШАКЛЛАНИШИНИ ТАЪМИНЛОВЧИ ТАЛАБЛАР