logo

Korxonalar marketing faoliyatining axborot jarayonlarining avtomatlashtirish

Yuklangan vaqt:

20.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

28.3671875 KB
Korxonalar marketing faoliyatining axborot jarayonlarining
avtomatlashtirish
                                         Reja:
 1. Axborot tizimlarining maqsad va vazifalari (IP) 
2. Tasniflash. 
3. Tanlov, talablar, kiritish samaradorligini baholash 
3.1. Tanlov muammolari. 
3.2. Buning talablari. 
3.3. Tuzatish samaradorligini baholash 
4. Sanoat korxonasini sanoat korxonasini joriy qilish 
Xulosa 
Adabiyotlar ro'yxati  Bugungi kunda kompaniyaning uzoq raqobatbardosh ustunlik va kompaniyaning investitsion
jozibadorligi o'sishining asosiy omili biznes boshqaruv strategiyalariga aylanmoqda. 
Samarali boshqaruv pul yoki moddiy qiymatlar sifatida bir xil manba. Aynan mana shu 
ko'rsatkich har doim o'zgaruvchan bozor sharoitlariga dinamik ravishda javob berishga, 
"Botans Temirliklar" ni nazorat qilish, "Botanslenecks" ni tezda aniqlash va vaqtni eng zarur 
bo'lgan joylarni tezda aniqlash uchun yordam beradi. Rossiya korxonalari G'arbiy ishlab 
chiqaruvchilar bilan raqobatlasha olmaydi, biz texnologiya bo'lmagan texnologiyalar 
emasligi va rus mahsulotlarining sifati xorijiy analoglardan ancha pastligini eshitmayapmiz. 
Muammo shundaki, rossiyalik menejerlar menejmentda kamida ikkita muammoga duch 
kelishni boshladilar: Masalan, korxona faoliyatini tahlil qilish va rejalashtirishda ilgari 
ishlatiladigan ko'rsatkichlar va protseduralar (masalan, ishlab chiqarilgan mahsulotlar hajmi) 
muvaffaqiyatli raqobatlashishga imkon bermaydi; Ilk raqobatchilarning paydo bo'lishi 
nafaqat odatiy super profilni tayyorlashning oldini olishni boshlaydi, ammo ba'zida uni nolga 
kamaytiradi. Zamonaviy sharoitda samarali menejment moliyaviy, material, inson va boshqa 
resurslar bilan bir qatorda tashkilotning qimmatli manbai. Binobarin, boshqaruv 
samaradorligini oshirish kompaniyaning faoliyatini takomillashtirish sohalaridan biridir. 
Bandlikning samaradorligini oshirishning eng aniq usuli - bu. Ammo, aytaylik, aytaylik, 
qat'iy ravishda rasmiylashtirilgan ishlab chiqarish jarayoni bunday oqlangan hudud uchun 
unchalik ravshan emas. Axborot tizimlarini rivojlantirish (IP) nafaqat biznesning dastlabki 
to'plamini, balki biznes jarayonlarini va boshqa joylashtirish xususiyatlarini optimallashtirish,
balki tahliliy ravishda ishlov berish qobiliyatini ta'minlash uchun biznesning ishlab chiqarish 
qismiga intilishi kerak. Mahsulot xususiyatlari, texnologiyalar, manbalar va boshqalar. Hech 
kimga sir emas, ko'pincha avtomatlashtirishga yondashuv quyidagicha: bu hamma narsani 
avtomatlashtirish kerak, shuning uchun biz katta integratsiyalashgan tizimni va modul uchun 
modul to'la amalga oshiramiz. Ammo keyin olingan effekt kutilgan va puldan juda uzoqqa 
cho'zilganligi aylanadi. Ba'zan faqat bir nechta ixtisoslashgan va arzon dasturlarni amalga 
oshirish va ularni integratsiya platformasi asosida yoki ErP tizimining funktsional 
imkoniyatlaridan foydalanish kerak bo'lgan joyda amalga oshirish kerak. Ushbu savollarning 
barchasi dizayn sahnasida hal qilinishi mumkin, i.e., Xarajatlarni kutilayotgan effekt bilan 
taqqoslash avtomatlashtirish vositalarini tanlashda. Bunday holda, "Ko'proq funktsiyalar,  yaxshiroq" tamoyilga rioya qilish bunga loyiq emas. "May" tizimi qanchalik qimmat bo'lsa, u
barcha funktsional imkoniyatlaridan foydalanmasligi kerak va u o'zi uchun to'lanmaydi. 
Hozirda korporativ axborot tizimlarini (KIS) joriy etish jadalidir. Jurnallar sahifalarida siz 
Internet tarmog'ida siz yahudiylarning boshqa yoki boshqa mushtlari va boshqa materiallarni 
ko'rishingiz mumkin. Shu bilan birga, tarqalish narxlarda, ish davrida va xizmatlarda juda 
katta. Bundan tashqari, turli xil biznesni boshqarish mafkuralari MRP, MRP2, ERP va 
boshqalar. Eng qiyin narsa - bu barcha birliklarning so'rovlariga javob beradigan yagona 
tizimni yaratish. Har bir bo'linmalar o'z ishining xususiyatlari ostida o'ziga xos dasturiga ega 
bo'lishi mumkin. Axborot tizimi ularni bitta ma'lumotlar bazasi bilan ishlaydigan yagona 
integral dastur doirasida birlashtirishi mumkin, shunda barcha bo'limlar barcha bo'limlar 
ma'lumot almashishi va bir-biri bilan muloqot qilishlari mumkin. Agar kompaniyalar tizimni 
to'g'ri o'rnatishi mumkin bo'lsa, bunday integratsiyalashgan yondashuv juda katta daromad 
keltiradi. 1. Axborot tizimlarining maqsad va vazifalari
Kompaniya yagona organizmdir va uni takomillashtirish engil muvaffaqiyatga erishish yoki eng
yomon ko'rsatkichlarning pasayishiga olib kelishi mumkin. Moliyaviy kafedralar rahbarlari va 
ayniqsa menejerlari butun korxonaning keng qamrovli echimlarini amalga oshirish zarur. Va 
operatsion vazifaning ishini boshqarish boshqaruv jarayoni bilan yanada murakkabroqdir. 
Korxonani boshqarishni soddalashtirish uchun, avvalo, moliyaviy jihatdan, rejalashtirish, 
boshqaruv va tahlil funktsiyalarini o'z ichiga olgan samarali axborot tizimiga ega bo'lish kerak. 
Axborot tizimini joriy etishga nima yordam beradi: Korxonaning etkazib berish zanjiridagi 
xarajatlarini kamaytirish (xaridlar bo'yicha), Aylanma tezligini oshirish, Ortiqcha bozorlarni 
minimal darajaga kamaytirish, Mahsulot turlarini oshirish va asorat, Mahsulot sifatini oshirish, ·
Mijozlarga xizmat ko'rsatishning umumiy sifatini o'z vaqtida to'ldirish va takomillashtirish. 
Kisa to'plash, saqlash, uzatish va axborotni qayta ishlash uchun texnologik funktsiyalarni 
amalga oshiradi. U muayyan iqtisodiy ob'ektda qabul qilingan boshqaruv faoliyatining usullari 
va tarkibi bilan belgilanadigan qoidalarda buklanadigan, shakllangan va boshqariladi, bunda 
unga qaragan maqsad va vazifalarni bajaradi. Korxonalarni avtomatlashtirishning asosiy 
vazifalari quyidagilardan iborat: Tashkilot qarorlarini tuzish uchun qulay bo'lgan shaklda  tashkilot va tashqi muhit faoliyati to'g'risidagi ma'lumotlarni yig'ish, qayta ishlash, tahlil qilish, 
saqlash va taqdim etish; mijozlar va ularni xarid hatti - haraqatlarini o’ziga hos 
xususiyatlari;raqobatchilar (haqiqiy, potensial);mahsulot yetkazib beruvchilar;Marketing 
axborotlarining manbalari bo’lib:
so’rov natijalarida olingan ma’lumotlar, statistika, boshlang’ich ma’lumotlardan tashkil topgan 
manbalar;ikkalamchi ma’lumotlar – ishonchlilikning turli darajalariga ega bo’lgan, ikkinchi 
manbadan olingan turli ma’lumotlar.Tabiiyki, marketing bo’yicha mutaxassislar o’z ishini 
bajarish uchun yanada to’liq va batafsil axborotlar zarur. Barcha marketing axborotlari 
marketing axborot tizimiga kiritilishi hamda unda ishlash uchun ochiq bo’lishi kerak. Biroq, 
korxona rahbariyatiga maydalashtirishni chuqur, ortiqcha darajasi kerak emas. Shuning uchun 
korxona rahbariyati uchun marketing axborotlarni taqdim etish, marketing bo’limi xodimlarning
o’zlari foydalaniladigan ishchi axborotlarni taqdim etishdan farq qilish zarur.
Korxonaning ichki muhiti to’g’risida axborotlar   korxonaning barcha faoliyatini qamrab oladi. 
Korxona faoliyati to’g’risidagi to’liq hisobot rejalarning uch turi bo’yicha hisobotlar asosida 
shakllantiriladi: byudjet (va mos pravishda moliyaviy va buxgalteriya hisobolari);ishlab 
chiqarish rejasi – ishlab chiqariladtgan mahsulot hajmi va assortimenti bo’yicha reja;tadbirlar 
rejasi – jami korxona va har bir bo’linmani kvartal (choralik) yoki oylik harakat 
rejasi.Zamonaviy marketingning axborot tizimi quyidagi elementlarni o’z ichiga 
oladi:Marketing faoliyatini shakllantirishda korxonaning ichki imkoniyatlaridan samarali 
foydalanish.Korxonaning bozordagi marketing faoliyatining strategik va operativ qarorlarini 
ishlab chiqish uchun tashki sharoitlarning rivojlanishi haqidagi axborot.O’ziga xos harakterdagi
qo’shimcha ma'lumotlarni olish maqsadida korxonada o’tkaziladigan maxsus marketing 
tadqiqotlari natijalari haqidagi axborot.Marketing axborotiga ishlov berish tizimi (ma'lumotlarni
yig’ish, ularni tahlil qilish va prognozlash uchun zamonaviy axborot texnologiyalaridan 
foydalangan holda).MATning asosiy vazifasi marketing qarorlarini qabul qilishda noaniqlikni 
kamaytirish uchun zarur bo’lgan ma'lumotlarni doimo to’plab borishdan iborat.
Tashqi manbalardan ma'lumotlar asosan marketing razvedkasi va marketing tadqiqotlari asosida
olinadi.
Tajribalar shuni ko’rsatadiki, korxonadagi axborot tizimlari turli xil rivojlanish bosqichida 
bo’lishi mumkin, shu jumladan: - ma'lumotlarni hisobga olishning oddiy modeli; marketing hisobotlari tizimi;turli hisob-kitob modellarini qo’llashga mo’ljallangan   tizimlar ; - 
marketingni prognozlash tizimi va hokazo.Marketing axboroti marketing faoliyatida qaror qabul
qilish uchun asos hisoblanadi,   shuningdek , qaror qabul qilgandan keyin olingan natijalarni tahlil
qilish uchun ham kerakdir. Ko’pgina marketologlarning ta'kidlashicha, axborot bilan bog’liq 
faoliyat butun marketing faoliyati hajmining uchdan bir qismidan tortib yarmigachasini tashkil 
qiladi.
Marketing razvedkasi - bu, birinchi navbatda, marketing rejalarini ishlab chiqish va ularni 
to’g’rilash uchun zarur bo’lgan marketing tashqi muhitining o’zgarishi to’g’risidagi joriy 
axborotni to’plash bo’yicha tizimli faoliyatdir. Ichki axborot olingan natijalarga qaratilsa, 
marketing razvedkasi tashqi muhitda ro’y berishi mumkin bo’lgan hodisalarni o’rganishga 
mo’ljallanadi. Marketing razvedkasi ma'lumotlarini kompaniya xizmatchilari (ma'muriyat, 
muhandislar, xaridlar bo’yicha agentlar, sotuvchilar), shuningdek, ta'minotchilar, vositachilar va
xaridorlar etkazib berishlari mumkin. Razvedka ma'lumotlarini maxsus tadqiqotchi firmalardan 
ham olish mumkin.
Ichki axborot asosan korxonaning ichki ahvoli va imkoniyatlarini ochib beradi.  Unga, 
dastavval,   korxonaning ishlab chiqarish , moliya, sotish, mehnat va boshqa resurslari kiradi. 
Qabul qilingan qarorlarning samaradorligi cheklangan resurslarni tovar assortimenti va 
marketing dasturlariga optimal joylashtirish sharti bilan amalga oshiriladi. Bu erdan asosiy 
vazifa kelib chiqadi: foydaning o’sishi uchun mahsulot tannarxini davriy ravishda kamaytirib 
borish zarur, boshqacha qilib aytganda xarajatlar hajmi va tarkibining shakllanishi ustidan qat'iy
nazorat siyosatini olib borish zarur. Shu bilan bog’liq holda marketolog o’z ishida marketing 
qarorlarida quyidagi ko’rsatkichlarni hisoblash va foydalanishni bilishi kerak: mahsulotning 
me'yoriy va haqiqiy tannarxi;to’g’ri va egri xarajatlar;chegaralangan foyda;foydalilik nuqtasi;    
narx chegirmalari.
Tashqi sharoitlarning rivojlanishini tavsiflaydigan materiallar, avvalo, shu bilan qimmatliki, 
ular bozor holati, uning infrastrukturasi, xaridorlar va vositachilarning xatti-harakatlari, 
ta'minotchilar, raqobatchilar, shuningdek, davlat tomonidan tartiblashtirish chora-tadbirlari va 
hokazolar haqidagi axborotlarni beradi. Bu erda quyidagi harakterdagi yo’nalishlar 
kuzatiladi:tashqi muhit monitoringi (kon'yunktura, jarayonlar va tendentsiyalarni 
o’rganish);muhitdan nusxa olish (mavjud axborotlarni olish);muhitni prognozlash (rivojlanish  istiqbollarini baholash).Monitoring deb aniq belgilangan, tor doiradagi ma'lumotlarni doimiy 
to’plash, izlash tizimiga aytiladi. Monitoring ommaviy axborot vositalarini o’rganishda eng 
ko’p tarqalgan. Ko’pincha monitoring ob'ekti bo’lib reklama va, birinchi navbatda, uning radio 
va, ayniqsa, televidenie kabi vositalari hisoblanadi.
Quyida batafsil yoritiladigan marketing tadqiqotlari bozor rivojlanishining tendentsiyalari va 
jarayonlari, uning sig’imi, sotilishlar dinamikasi, raqobatchilarning xatti-harakatlari, 
shuningdek, iste'molchilar xatti-harakatlarining sabablari, mahsulotning   raqobatbardoshligi , 
rag’batlantirish va reklamaning samaradorligi, taqsimlash kanallari va boshqalarga nisbatan 
qo’llanadi.
Yig’ilgan marketing axborotiga ishlov berish maqsadida tegishli dastur asosida analitik 
marketing tizimi yaratiladi. U ma'lumotlar banki va modellar bankini o’z ichiga oladi. 
Prognozlash jarayonlarining tahlilini o’tkazishda o’rtacha miqdorlar, guruhlashlar, trendlar, 
regression va korrelyatsion usullar, omilli va klasterli tahlil, qarorlarni qabul qilish nazariyasi 
usullari, jarayonlarni o’rganish usullari, evristik usullar va shu kabi boshqa iqtisodiystatistik va 
iqtisodiymatematik usullar qo’llanadi.
Hosil bo’lish bosqichlariga qarab marketing axborotini quyidagi ikki turga bo’ladilar:Birlamchi 
axborot - aniq marketing muammosini echish uchun maxsus dala (bozor) tadqiqotlari va 
modellash asosida hozirgina olingan ma'lumotlar massivi;Ikkilamchi axborot - qachonlardir 
korxonada tadqiq qilinayotgan aniq muammo echimi bilan bog’liq bo’lmagan qandaydir 
maqsadlar uchun kimdir tomonidan to’plangan ma'lumotlar to’plami.Axborotning ikkala turi 
ham o’ziga xos afzalliklar va kamchiliklarga ega. Masalan, ikkilamchi axborot arzonroq 
tushadi,   uni olish va ishlatish oson , shuningdek, u nisbatan haqqoniydir. Biroq O’zbekiston 
sharoitida, aniqrog’i uning axborot makonida hozircha malakali marketing ma'lumotlari juda 
kam, rasmiy, shu jumladan, qaydnomali va regional statistika esa tarqoq, kamdan-kam holda 
tizimli ko’rinishda berilgan va shuning uchun hamma vaqt ham kuzda tutilayotgan marketing 
faoliyatining maqsadlarini aks ettirmaydi. Bunday holatda tadqiqotchilar oddiga qo’yiladigan 
vazifalarning aniq maqsadlariga ko’ra to’planadigan, har doim eng yangi va ishonchli bo’lgan 
birlamchi marketing axborotlariga ko’proq tayanishga to’g’ri keladi.
Axborotni, ayniqsa, tashqi muhit haqidagi axborotni izlash va shakllantirishda kompyuter 
axborot tarmoqlari muhim rol o’ynaydi. Hozirgi vaqtda ikki turdagi tarmoqlar kanallari mavjud. Marketing axborotlarini tizimli tahlil qilish, talab va taklifning taxminiy hisobini ishlab 
chiqishga imkon beradi. Busiz esa sotishning maqbul darajasini belgilash mumkin emas. 
Bunday darajada odatda, minimum, maksimum oralig’ida hisoblab chiqiladi. Marketing 
maqsadiga erishishda reklama ham muhimdir.
Reklamaning vazifasi - mavjud bozor segmentini mustaqkamlash, yangi xaridorlarni jalb qilish,
yangi bozorlar tashkil qilishdir. Marketing tizimida reklamaning asosiy xususiyati - uzluksiz 
ta'sir va doimiy yangilanishdir. Shu bilan birga xaridor psixologiyasi tovar va firma markasiga 
bog’lanib qolish xususiyati (imidj) ga ham egadir.
Marketing tizimida sotish siyosati - bu tovar davriy harakatini tashkil etish jarayonidir. U tovar 
massasining ishlab chiqaruvchidan to iste'molchigacha bo’lgan harakatining har bir bosqichida 
qabul qilinadigan qarorlarga ta'sir qilishning aniq tahlilini talab qiladi. Bu holda sotish deganda 
ishlab chiqarish bilan savdo orasidagi barcha aloqalar tushuniladi.   U ulgurji va chakana 
savdoni , tashish va saqlashni o’z ichiga oladi.  Bizning iqtisodiy sharoitimizda marketingning 
tovar siyosati kabi vazifasi ham muhim ahamiyatga ega. Har tomonlama o’ylab yuritilgan tovar 
siyosati resurslardan samarali foydalanish imkonini beradi. Tovar siyosati har bir ishlab 
chiqarilgan mahsulotning aniq iste'molchilar guruhiga mo’ljallangan bo’lishini ta'minlaydi. 
Ya'ni, har qanday tovar aniq iste'mol manziliga ega bo’lishi kerak. Bizning ichki bozorimiz, 
unga chiqarilgan tovar assortimentining, amalda mavjud bo’lmagan "o’rtacha" deb ataluvchi 
iste'molchiga mo’ljallanganidan juda ham yutqazadi. Chunki xaridor qiziqishi va didiga qarab 
taqsimlangan tovarlar tanlash imkonini bermaydi
Sotishni rag’batlantirish - marketingning vazifalaridan biri bo’lib, bozorga chiqarilgan tovarni 
rejalashtirilgan sotish darajasini ta'minlashga imkon beradi. Bu ishlab chiqarish xarajatlarini 
qoplash va foyda olish demakdir. Sotishni rag’batlantirishning quyidagi faol shakllari mavjud - 
ko’rgazma-savdo, yarmarkalar, maxsus savdo agentlari xizmatidan foydalanish va arzon 
baholar. Marketingning asosiy vazifasi talabni jonlantirishning yangi imkoniyatlarini 
axtarishdan iborat, ya'ni: tovarga yangi xususiyatlarni berish orqali tovarning hayotiy davrini 
uzaytirish, yangi bozorlarga kirib borish va hokazo. Umuman olganda, talabning pasayishi 
vaziyatlari hamma tovar va xizmatlar uchun, har qanday davrlar uchun xos. Shuning uchun 
marketologlar shuni nazarda tutishlari kerakki, talab pasayish tendentsiyasiga ega bo’lganda, 
kelajakda bozorni boshqa tomonga yo’naltirish bo’yicha chora-tadbirlar bo’lmaganda, u yanada pasayishi mumkin va shu orqali yuzaga kelgan vaziyatdan chiqish yo’llarini cheklab quyishi 
mumkin.
Bunda talab korxonaning ishlab chiqarish imkoniyatlaridan ancha ortiq bo’lishi   mumkin yoki , 
aksincha, mazkur tovarni ishlab chiqarish hajmi bozor segmentining talablaridan ko’proq 
bo’lishi mumkin. Masalan, muzeylarning ish kunlarida kamroq mijozlarga ega bo’lishi yoki 
shahar transporti xizmatlariga talab hatto kun davomida o’zgarib turishi mumkin. Kurort 
hududlari aniq ifodalangan mavsumiy tebranishlarga ega. Sinxromarketingda talab 
tebranishlarini silliqlashtirish (nomuntazam talab) egiluvchan narxlar, siljitish usullari va 
marketingning boshqa qurollari yordamida amalga oshirilishi mumkin.
Bunday marketing turining vazifasi bo’lib, odatda, to’laqonli talab sharoitida uning darajasini 
iste'molchilarning istaklari tizimi va raqobatning kuchayishini hisobga olgan holda saqlab turish
hisoblanadi. Bu erda marketolog birinchi navbatda savodli narx siyosatini o’tkazishi, sotishning
zaruriy hajmini saqlab turishi, sotish faoliyatini rag’batlantirish va o’zgaruvchan xarajatlar 
ustidan nazoratni amalga 
oshirish bilan bog’liq bo’lgan bir qator taktik tadbirlarga e'tibor berishi kerak. To’laqonli 
marketingga eng yaxshi misol "Djeneral motors" kompaniyasining faoliyati bilan bog’liq. 20-
yillar o’rtalarida kompaniya "Ford" kompaniyasini orqada qoldirishga muvaffaq bo’ldi. Ushbu 
kompaniya o’rta amerikalik uchun narxlari past bo’lgan, bir xil qora rangga bo’yalgan "T" ford 
modeliga o’zining zamonaviy, keng rang gammasida ishlab chiqilgan avtomobil modelini 
qarama-qarshi qo’ydi.
Uning vazifasi bo’lib salbiy bozor hodisalari, masalan, chayqovchilikni yo’qotish maqsadida 
talabni vaqtinchalik yoki doimiy pasaytirish usullarini topish hisoblanadi. Haddan tashqari 
talabni pasaytirish tovar yoki xizmatlar narxlarini oshirish, reklama kompaniyasini va 
sotilishlarni rag’batlantirishni to’xtatish orqali hal qilinishi mumkin.
Agar demarketing yaxshi sifatli tovarga talabni qisqartirish bilan bog’liq bo’lsa, qarshi (aks) 
ta'sir ko’rsatuvchi marketing tovarni zararli, yomon qilib ko’rsatadi.
Mazkur holda insonlarni zararli mahsulotlarni iste'mol qilishdan voz kechishlariga undash eng 
maqsadga muvofiq bo’lib hisoblanadi. Bunda marketingning narx qurollari bo’lib narxlarni 
keskin ko’tarish, bu tovarlarga hammaga yo’l ochiqligini cheklash bo’lishi mumkin.Axborot 
kommunikatsiylar biznesining asosiy sub’ektlariga axborot resurslarini yaratish ,qayta  ishlash,uzatish ,tarqatish,qabul qilish va istemol qilish bilan shug’ullanadigan shaxslar 
kiradi.Bular birinchi galda axborot resurslarini ishlab chiqaruvchilar, ularning egalari va 
iste’molchilardir.Axborot mahsulotlari va xizmatlarini sotish istiqboli biznes turi bo’lib 
borayapti.”Zamonaviy kompyuterlar texnologiyalri bizning fikrimizcha axboorot   manbalariga 
jadal kirishga        ,ularni olishga,ishlab chiqishga va foydalanuvchi uchun kerakli axborotlarni 
belgilangan vaqtda ko’rsatilgan shaklda ishlab chiqishga imkon beruvchi dasturiy texnik 
qurilmalar,kommunikatsiyalar va orttexnika va aloqa vositalaridir”10. Kerakli marketing 
axborotlarini saqlash,ishlab chiqish va talab qilingan shaklida taqdim etishni ta’minlovchi 
vosita marketing boshqaruv tizimi bo’ladi. O’zbekistonda bozor munosabatlarining rivojlanishi 
uning jahon integratsiyon ajrayonlariga faol qo’shilishi xorijiy sheriklar foydalanilayotgan eng 
yan gi texnologiyalkrni tadbiq etishga majbur bo’lmoqda.   2 Marketing xizmat faoliyatida 
axborot texnologiyalrni o’rni
Marketingda eng asosiysi, bozorni, xaridorlar talab va ehtiyojlarini chuqur va har taraflama 
o`rganish va ishlab chiqarishni shuning asosiga qurish, ikkinchi tomondan esa bozorga, mavjud 
talab va ehtiyojga faol ta’sir ko`rsatish, xaridorlarning muayyan mollarga bo`lgan talablarini 
shakllantirishdan iborat. Marketingni kompyuterlarsiz, axborot texnologiyalarisiz tasavvur etib 
bo`lmaydi.
“Elektronika yutuqlarining kommunikatsiyaga o’ta yuqori tezlik bilan kirib kelishi 
televideniya,kompyuterlar va electron tarmoqlar orqali axborotlar lamshish tizimi –multimedya 
texnologiyalarining shakllanishiga olib keldi.Axborotlarni qayta ishlash va thlil qilish 
imkoniayatlaridan foydalanish –multimediya texnologiyalar ,keying yillarda dunyo fani va 
texnologiyasidagi innovatsiyaning asosiy yutqlaridir.Multimediya texnologiayalari –o’ta 
murakkab mediya vositalari va electron tarmoqlarining ko’p sohali kommunikatsiya 
imkoniyatlarini shakllantirish va ulardan biznes amaliyotida foydalanish usulalri majmuasini 
ifodalaydi turli raqobat strategiyalari keltirilgan bo’lib, ular axborot texnologiyalarni qo’llashda 
ilg’or korxonalar bilan taqqoslaganda, sohadagi o’z holatini tahlil qilish natijasida korxonada 
foydalanishi mumkin. Axborot texnologiyalarini joriy qilgan ba’zi   korxonalar , uchun afzallikni 
saqlab qolish dolzarb hisoblanadi (A). Bunday korxonalarda oliy daraja rahbarlari axborot 
texnologiyalarni rejalashtirish va foydalanish uchun bevosita javobgar hisoblanishadi. Masalan, 
AQShda Bank One prezidenti axborot texnologiyalarni rejalashtirish qumitasini boshqaradi  hamda o’zini axborot texnologiyalarni ishlatishda va joriy etishni boshqarishda shaxsan 
javobgardir deb hisoblaydi.
Boshqa firmalar marketinga axborot texnologiyalarni joriy qilish imkoniyatlari minimal bo’lgan
vaziyatdadir, biroq ishlab chiqarish va logistikada axborot texnologiyalardan foydalanish uchun
kattagina salohiyatga ega. Mazkur korxonalar oldida integrasion sifatini yaxshilash vazifasi 
turadi (B). Bunday korxonalarda axborot texnologiyalari uning sifatini oshirish va xarajatlarni 
nazorat qilish yuli bilan, mahsulot chiqarishni va taqsimlashni modernizasiyalash, 
integrasiyalash va muvofiqlashtirishga yo’naltirilgan. Mazkur axborot texnologiyalar kattagina 
investisiyalarni, hamda joriy etish va boshqarishga funksionalaro yondashuvni talab etadi. 
Funksionalaro integrasiyalar uchun oliy rahbariyat bilan axborot texnologiyalar bo’linmalarning
rahbarlari o’rtasida uzviy aloqa dolzarb hisoblanadi. Foydalanilgan adabiyotlar va manbalar ro’yxati:
1.”Ta’lim to’g’risida”gi qonuni // Xalq ta’limi ,1997.No  5 S.4-16.
2. Axborot-kommunikatsiya texnalogiyalar va tizimlar.Dadabaeva R.A Nasridinova.Sh.T. 
N.X .Ibragimova .L.T . Ermatov .Sh.T “Sano-standart” 2017.-552b.
3.Axborot-kommunikatsiya texnalogiyalar va tizimlar.O'quv qullanma.Kenjabayev A.T., 
Ikramov M.M., Allanazarov A.Sh., O'zbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashriyoti. 2017-
408b.
4. Taylaqov N.I. Ta'lim tizimida zamonaviy axborot texnologiyalarinijoriy etishning istiqbollari
// Ta'lim va tarbiya -T 2002
Akhmedov, B. A., Xalmetova, M. X., Rahmonova, G. S., Khasanova, S. Kh. (2020). 
Cluster  method  for  the  development  of  creative  thinking  of  students  of  higher 
educational institutions.  Экономика   и   социум ,  12 (79), 588- 591.  
5. Akhmedov, B. A., Makhkamova, M. U., Aydarov, E. B., Rizayev, O. B. (2020). 
Trends in the use of the pedagogical cluster to improve the quality of informationtechnology 
lessons.  Экономика   и   социум ,  12 (79), 802-804. 
 6.Akhmedov, B. A., Majidov, J. M.,  Narimbetova, Z.  A.,  Kuralov, Yu.  A. (2020). 
Active  interactive  and  distance  forms  of  the  cluster  method  of  learning  in 
development of higher education.  Экономика   и   социум ,  12 (79), 805-808. 
 7.Akhmedov, B. A., Eshnazarova, M. Yu., Rustamov, U. R., Xudoyberdiyev, R. F. 
(2020).  Cluster  method  of  using  mobile  applications  in  the  education  process. 
Экономика и социум,  12 (79), 809-811.

Korxonalar marketing faoliyatining axborot jarayonlarining avtomatlashtirish Reja: 1. Axborot tizimlarining maqsad va vazifalari (IP) 2. Tasniflash. 3. Tanlov, talablar, kiritish samaradorligini baholash 3.1. Tanlov muammolari. 3.2. Buning talablari. 3.3. Tuzatish samaradorligini baholash 4. Sanoat korxonasini sanoat korxonasini joriy qilish Xulosa Adabiyotlar ro'yxati

Bugungi kunda kompaniyaning uzoq raqobatbardosh ustunlik va kompaniyaning investitsion jozibadorligi o'sishining asosiy omili biznes boshqaruv strategiyalariga aylanmoqda. Samarali boshqaruv pul yoki moddiy qiymatlar sifatida bir xil manba. Aynan mana shu ko'rsatkich har doim o'zgaruvchan bozor sharoitlariga dinamik ravishda javob berishga, "Botans Temirliklar" ni nazorat qilish, "Botanslenecks" ni tezda aniqlash va vaqtni eng zarur bo'lgan joylarni tezda aniqlash uchun yordam beradi. Rossiya korxonalari G'arbiy ishlab chiqaruvchilar bilan raqobatlasha olmaydi, biz texnologiya bo'lmagan texnologiyalar emasligi va rus mahsulotlarining sifati xorijiy analoglardan ancha pastligini eshitmayapmiz. Muammo shundaki, rossiyalik menejerlar menejmentda kamida ikkita muammoga duch kelishni boshladilar: Masalan, korxona faoliyatini tahlil qilish va rejalashtirishda ilgari ishlatiladigan ko'rsatkichlar va protseduralar (masalan, ishlab chiqarilgan mahsulotlar hajmi) muvaffaqiyatli raqobatlashishga imkon bermaydi; Ilk raqobatchilarning paydo bo'lishi nafaqat odatiy super profilni tayyorlashning oldini olishni boshlaydi, ammo ba'zida uni nolga kamaytiradi. Zamonaviy sharoitda samarali menejment moliyaviy, material, inson va boshqa resurslar bilan bir qatorda tashkilotning qimmatli manbai. Binobarin, boshqaruv samaradorligini oshirish kompaniyaning faoliyatini takomillashtirish sohalaridan biridir. Bandlikning samaradorligini oshirishning eng aniq usuli - bu. Ammo, aytaylik, aytaylik, qat'iy ravishda rasmiylashtirilgan ishlab chiqarish jarayoni bunday oqlangan hudud uchun unchalik ravshan emas. Axborot tizimlarini rivojlantirish (IP) nafaqat biznesning dastlabki to'plamini, balki biznes jarayonlarini va boshqa joylashtirish xususiyatlarini optimallashtirish, balki tahliliy ravishda ishlov berish qobiliyatini ta'minlash uchun biznesning ishlab chiqarish qismiga intilishi kerak. Mahsulot xususiyatlari, texnologiyalar, manbalar va boshqalar. Hech kimga sir emas, ko'pincha avtomatlashtirishga yondashuv quyidagicha: bu hamma narsani avtomatlashtirish kerak, shuning uchun biz katta integratsiyalashgan tizimni va modul uchun modul to'la amalga oshiramiz. Ammo keyin olingan effekt kutilgan va puldan juda uzoqqa cho'zilganligi aylanadi. Ba'zan faqat bir nechta ixtisoslashgan va arzon dasturlarni amalga oshirish va ularni integratsiya platformasi asosida yoki ErP tizimining funktsional imkoniyatlaridan foydalanish kerak bo'lgan joyda amalga oshirish kerak. Ushbu savollarning barchasi dizayn sahnasida hal qilinishi mumkin, i.e., Xarajatlarni kutilayotgan effekt bilan taqqoslash avtomatlashtirish vositalarini tanlashda. Bunday holda, "Ko'proq funktsiyalar,

yaxshiroq" tamoyilga rioya qilish bunga loyiq emas. "May" tizimi qanchalik qimmat bo'lsa, u barcha funktsional imkoniyatlaridan foydalanmasligi kerak va u o'zi uchun to'lanmaydi. Hozirda korporativ axborot tizimlarini (KIS) joriy etish jadalidir. Jurnallar sahifalarida siz Internet tarmog'ida siz yahudiylarning boshqa yoki boshqa mushtlari va boshqa materiallarni ko'rishingiz mumkin. Shu bilan birga, tarqalish narxlarda, ish davrida va xizmatlarda juda katta. Bundan tashqari, turli xil biznesni boshqarish mafkuralari MRP, MRP2, ERP va boshqalar. Eng qiyin narsa - bu barcha birliklarning so'rovlariga javob beradigan yagona tizimni yaratish. Har bir bo'linmalar o'z ishining xususiyatlari ostida o'ziga xos dasturiga ega bo'lishi mumkin. Axborot tizimi ularni bitta ma'lumotlar bazasi bilan ishlaydigan yagona integral dastur doirasida birlashtirishi mumkin, shunda barcha bo'limlar barcha bo'limlar ma'lumot almashishi va bir-biri bilan muloqot qilishlari mumkin. Agar kompaniyalar tizimni to'g'ri o'rnatishi mumkin bo'lsa, bunday integratsiyalashgan yondashuv juda katta daromad keltiradi. 1. Axborot tizimlarining maqsad va vazifalari Kompaniya yagona organizmdir va uni takomillashtirish engil muvaffaqiyatga erishish yoki eng yomon ko'rsatkichlarning pasayishiga olib kelishi mumkin. Moliyaviy kafedralar rahbarlari va ayniqsa menejerlari butun korxonaning keng qamrovli echimlarini amalga oshirish zarur. Va operatsion vazifaning ishini boshqarish boshqaruv jarayoni bilan yanada murakkabroqdir. Korxonani boshqarishni soddalashtirish uchun, avvalo, moliyaviy jihatdan, rejalashtirish, boshqaruv va tahlil funktsiyalarini o'z ichiga olgan samarali axborot tizimiga ega bo'lish kerak. Axborot tizimini joriy etishga nima yordam beradi: Korxonaning etkazib berish zanjiridagi xarajatlarini kamaytirish (xaridlar bo'yicha), Aylanma tezligini oshirish, Ortiqcha bozorlarni minimal darajaga kamaytirish, Mahsulot turlarini oshirish va asorat, Mahsulot sifatini oshirish, · Mijozlarga xizmat ko'rsatishning umumiy sifatini o'z vaqtida to'ldirish va takomillashtirish. Kisa to'plash, saqlash, uzatish va axborotni qayta ishlash uchun texnologik funktsiyalarni amalga oshiradi. U muayyan iqtisodiy ob'ektda qabul qilingan boshqaruv faoliyatining usullari va tarkibi bilan belgilanadigan qoidalarda buklanadigan, shakllangan va boshqariladi, bunda unga qaragan maqsad va vazifalarni bajaradi. Korxonalarni avtomatlashtirishning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: Tashkilot qarorlarini tuzish uchun qulay bo'lgan shaklda

tashkilot va tashqi muhit faoliyati to'g'risidagi ma'lumotlarni yig'ish, qayta ishlash, tahlil qilish, saqlash va taqdim etish; mijozlar va ularni xarid hatti - haraqatlarini o’ziga hos xususiyatlari;raqobatchilar (haqiqiy, potensial);mahsulot yetkazib beruvchilar;Marketing axborotlarining manbalari bo’lib: so’rov natijalarida olingan ma’lumotlar, statistika, boshlang’ich ma’lumotlardan tashkil topgan manbalar;ikkalamchi ma’lumotlar – ishonchlilikning turli darajalariga ega bo’lgan, ikkinchi manbadan olingan turli ma’lumotlar.Tabiiyki, marketing bo’yicha mutaxassislar o’z ishini bajarish uchun yanada to’liq va batafsil axborotlar zarur. Barcha marketing axborotlari marketing axborot tizimiga kiritilishi hamda unda ishlash uchun ochiq bo’lishi kerak. Biroq, korxona rahbariyatiga maydalashtirishni chuqur, ortiqcha darajasi kerak emas. Shuning uchun korxona rahbariyati uchun marketing axborotlarni taqdim etish, marketing bo’limi xodimlarning o’zlari foydalaniladigan ishchi axborotlarni taqdim etishdan farq qilish zarur. Korxonaning ichki muhiti to’g’risida axborotlar korxonaning barcha faoliyatini qamrab oladi. Korxona faoliyati to’g’risidagi to’liq hisobot rejalarning uch turi bo’yicha hisobotlar asosida shakllantiriladi: byudjet (va mos pravishda moliyaviy va buxgalteriya hisobolari);ishlab chiqarish rejasi – ishlab chiqariladtgan mahsulot hajmi va assortimenti bo’yicha reja;tadbirlar rejasi – jami korxona va har bir bo’linmani kvartal (choralik) yoki oylik harakat rejasi.Zamonaviy marketingning axborot tizimi quyidagi elementlarni o’z ichiga oladi:Marketing faoliyatini shakllantirishda korxonaning ichki imkoniyatlaridan samarali foydalanish.Korxonaning bozordagi marketing faoliyatining strategik va operativ qarorlarini ishlab chiqish uchun tashki sharoitlarning rivojlanishi haqidagi axborot.O’ziga xos harakterdagi qo’shimcha ma'lumotlarni olish maqsadida korxonada o’tkaziladigan maxsus marketing tadqiqotlari natijalari haqidagi axborot.Marketing axborotiga ishlov berish tizimi (ma'lumotlarni yig’ish, ularni tahlil qilish va prognozlash uchun zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalangan holda).MATning asosiy vazifasi marketing qarorlarini qabul qilishda noaniqlikni kamaytirish uchun zarur bo’lgan ma'lumotlarni doimo to’plab borishdan iborat. Tashqi manbalardan ma'lumotlar asosan marketing razvedkasi va marketing tadqiqotlari asosida olinadi. Tajribalar shuni ko’rsatadiki, korxonadagi axborot tizimlari turli xil rivojlanish bosqichida bo’lishi mumkin, shu jumladan: - ma'lumotlarni hisobga olishning oddiy modeli;

marketing hisobotlari tizimi;turli hisob-kitob modellarini qo’llashga mo’ljallangan tizimlar ; - marketingni prognozlash tizimi va hokazo.Marketing axboroti marketing faoliyatida qaror qabul qilish uchun asos hisoblanadi, shuningdek , qaror qabul qilgandan keyin olingan natijalarni tahlil qilish uchun ham kerakdir. Ko’pgina marketologlarning ta'kidlashicha, axborot bilan bog’liq faoliyat butun marketing faoliyati hajmining uchdan bir qismidan tortib yarmigachasini tashkil qiladi. Marketing razvedkasi - bu, birinchi navbatda, marketing rejalarini ishlab chiqish va ularni to’g’rilash uchun zarur bo’lgan marketing tashqi muhitining o’zgarishi to’g’risidagi joriy axborotni to’plash bo’yicha tizimli faoliyatdir. Ichki axborot olingan natijalarga qaratilsa, marketing razvedkasi tashqi muhitda ro’y berishi mumkin bo’lgan hodisalarni o’rganishga mo’ljallanadi. Marketing razvedkasi ma'lumotlarini kompaniya xizmatchilari (ma'muriyat, muhandislar, xaridlar bo’yicha agentlar, sotuvchilar), shuningdek, ta'minotchilar, vositachilar va xaridorlar etkazib berishlari mumkin. Razvedka ma'lumotlarini maxsus tadqiqotchi firmalardan ham olish mumkin. Ichki axborot asosan korxonaning ichki ahvoli va imkoniyatlarini ochib beradi. Unga, dastavval, korxonaning ishlab chiqarish , moliya, sotish, mehnat va boshqa resurslari kiradi. Qabul qilingan qarorlarning samaradorligi cheklangan resurslarni tovar assortimenti va marketing dasturlariga optimal joylashtirish sharti bilan amalga oshiriladi. Bu erdan asosiy vazifa kelib chiqadi: foydaning o’sishi uchun mahsulot tannarxini davriy ravishda kamaytirib borish zarur, boshqacha qilib aytganda xarajatlar hajmi va tarkibining shakllanishi ustidan qat'iy nazorat siyosatini olib borish zarur. Shu bilan bog’liq holda marketolog o’z ishida marketing qarorlarida quyidagi ko’rsatkichlarni hisoblash va foydalanishni bilishi kerak: mahsulotning me'yoriy va haqiqiy tannarxi;to’g’ri va egri xarajatlar;chegaralangan foyda;foydalilik nuqtasi;  narx chegirmalari. Tashqi sharoitlarning rivojlanishini tavsiflaydigan materiallar, avvalo, shu bilan qimmatliki, ular bozor holati, uning infrastrukturasi, xaridorlar va vositachilarning xatti-harakatlari, ta'minotchilar, raqobatchilar, shuningdek, davlat tomonidan tartiblashtirish chora-tadbirlari va hokazolar haqidagi axborotlarni beradi. Bu erda quyidagi harakterdagi yo’nalishlar kuzatiladi:tashqi muhit monitoringi (kon'yunktura, jarayonlar va tendentsiyalarni o’rganish);muhitdan nusxa olish (mavjud axborotlarni olish);muhitni prognozlash (rivojlanish