Masofaviy ta’lim texnologiyasi.
![Masofaviy ta’lim texnologiyasi.
Reja:
1.Masofaviy o’qitishning dolzarbligi
2. Masofaviy o’qitishning didaktik tizimi
3. Masofaviy o’qitishning tamoyillari](/data/documents/0c74b018-9b3b-46c1-a38e-6e879b67d8b3/page_1.png)
![1.Masofaviy o’qitishning dolzarbligi. Ilmiy texnik taraqqiyotning
xususiyatlari mustaqil ishlash kunikma va malakalarini shakllantirish va
uzluksiz, ijodiy bilimlarni egallashni talab qiladi. Bunday ta’lim xizmatlarini
ko’rsatish istiqbolli, zamonaviy o’quv tizimlariga quyiladigan talablardan
biridir. YuNESKO «Ta’limni axborotlash instituti» mutaxassislarining
fikricha, ta’lim jarayonini rivojlantirishning asosiy yunalishlaridan biri dunyo
aholisiga axborotlashtirish va telekommunikasiya texnologiyalardan
foydalangan holda, masofaviy o’qitish va mustakil o’qish imkoniyatlaridan
keng foydalanish ta’minotini yaratishdir.
Masofaviy o’qitish – bu masofadan turib o’qitish, qaysiki o’quv
mashg’ulotlarining barchasi yoki ko’p qismi telekommunikasion va
zamonaviy axborotlashtirish texnologiyalar asosida olib boriladi.
Masofaviy o’qitish, ayniqsa:
o’qitishning an’anaviy usullaridan foydalanish imkoniyatiga ega
bulmagan, bu jarayon imkoniyatlarining chegaralanganligi tufayli
o’qish va ishlashni birgalikda amalga oshira olmaydiganlar uchun;
turg’un sharoitda o’qish imkoniyatlariga ega bulmagan, imkoniyatlari
tibbiy shart- sharoitlar tufayli chegaralanganlar uchun;
o’qituvchilar va boshka soha mutaxassislarining qayta tayyorlash va
malakasini oshirishda;
chet el o’quv muassasalarida ta’lim olishni istaydiganlar uchun;
ikkinchi mutaxassislikni egallashni istaydiganlar uchun juda dolzarb
bo’lishi mumkin.
Istiqbolli zamonaviy o’qitish tizimlari har bir shaxsning o’zi istagan ta’lim
olish huqiqidan foydalana olish imkoniyatini berishi kerak. Masofaviy
o’qitish aynan shunday o’qitish shakli bo’la oladi.
O’qitishning bu tizimi boshlang’ich rivojlanish bosqichidadir.](/data/documents/0c74b018-9b3b-46c1-a38e-6e879b67d8b3/page_2.png)
![AQSh da 1 mlnga yaqin odam masofaviy o’qitish tizimida o’qimokda. Bu
tizimda televideniye imkoniyatlaridan keng foydalanilmoqda.
Ispaniyada masofaviy o’qitish Milliy universiteti faoliyat ko’rsatmokda.
Bu yerda sirtki oliy ta’lim olish xamda uqituvchilarning malakasini oshirish
mumkin.
Fransiyadagi masofaviy o’qitish Milliy Markazi 120 davlatdagi 35 000
iste’molchini qamrab olgan.
Germaniyada ochiq universitet ochilgan bo’lib, bu yerda sirtqi ta’lim olish
hamda malaka oshirish mumkin.
Shvesiyada Baltika Universiteti Baltika xududidagi 50 da ortiq universitetni
o’z ichiga qamrab oladi.
Masofaviy o’qitish texnologiyasi bo’yicha barcha topshiriqlar masofadan
turib bajariladi, imtihonlar esa oliy o’quv yurtida topshiriladi.
Masofaviy o’qitish Yaponiya, Turkiya, Xitoy, Hindiston, Iroq, Koreya,
Finlyandiya, Avstraliya va Rossiyada rivojlanmoqda.
Masofaviy o’qitish faqat milliy ta’lim tizimlardagina rivojlanib qolmay,
balkim, alohida tijorat kompaniyalarida ham rivojlanmokda, masalan IBM,
General Motors, Ford va boshqalar. Masofaviy o’qitish – ilmiy-texnikaviy
taraqqiyot davrning mahsulidir va ayni vaktda uning rivojlanish
katalizatori hamdir.
2. Masofaviy o’qitishning didaktik tizimi
Masofaviy o’qitishning didaktik tizimi, quyidagilarni o’z ichiga oladi:
O’qitish maqsadi davlat ta’lim standartlari asosida shakllanib, bilim,
ko’nikma va malakalar tizimini o’z ichiga oladi. Bu iyerarxik tizimda bo’lib:
o’qitish maqsadi, o’quv fani maqsadi, mavzuning o’quv maqsadi, mavzuning
tayanch tushunchalari o’quv maqsadidan shakllanadi.
O’qitish mazmuni an’anaviy o’qitish tizimiga to’g’ri keladi.](/data/documents/0c74b018-9b3b-46c1-a38e-6e879b67d8b3/page_3.png)
![Masofaviy o’qitishda barcha mutaxassisliklar bo’yicha tayyorlash
imkoniyati yo’q. O’qitishning bunday turida o’qitilishi taqiqlangan
yo’nalishlar ro’yxati qonun dalolatnomalari bilan tasdiqlanib, bu
yo’nalishlarda ushbu tizimni qo’llash taqiqlanadi.
Ta’lim oluvchilar. Masofaviy o’qitish tizimida ta’lim oluvchilarning
nomlanishi hali aniqlanmagan. Ba’zan ularni tinglovchilar deb
ataydilar. Masofaviy o’qitish tizimi ta’lim oluvchilarning yetarli
tayyorgarligini va ish o’rinlarining texnik ta’minotini talab etadi.
O’qitadiganlar . Bu o’qituvchilar, asosan ta’lim jarayonini tashkil etish
samaradorligi bulardan bog’liq bo’ladi. Ammo masofaviy o’qitishning
didaktik tizimi xususiyatlari o’qituvchilar bajaradigan faoliyatlarini
turli tuman funksiyalarini, serqirraligini va bajaradigan rollarining
xilma-xilligini talab etadi. Aynan shuning uchun chet davlatlarda
o’qituvchilar tavsiflanishi kengaytirilgan:
o’qituvchi – o’quv – uslubiy qo’llanmalarning ishlab chiquvchisi;
o’qitish uslublari bo’yicha maslahatchi (fasiliteyter);
o’quv kurslarining interaktiv uslublari bo’yicha mutaxassis (tyuter);
o’qish natijalarini nazorat qilish bo’yicha mutaxassis (invigilator);
O’qitish metodlari (usullari ). «Methodas» so’zini yunon tilidan tarjima
qilsak, uning ma’nosi – o’zini tutish, yo’l, ma’nosini anglatadi. O’qitish
metodlari deganda o’qitish maksadiga erishish uchun, ta’lim oluvchilarning
faoliyatini tashkil etish va boshqarish, o’qituvchi va o’quvchi munosabatlari
haqida nazariy tushuncha beruvchi didaktik kategoriya tushuniladi.
Masofaviy o’qitish tizimida, xuddi an’anaviy o’qitish tizimidagidek,
o’qitishning besh metodi qo’llaniladi: axborot – reseptiv, reproduktiv,
muammoli bayon, evristik va tadqiqot.
O’qitish vositalari. O’qitish mazmuni va o’qitish vositalari bir-biri bilan
bog’liq. Har bir o’qitish vositasi o’z didaktik imkoniyatlariga ega. O’qituvchi](/data/documents/0c74b018-9b3b-46c1-a38e-6e879b67d8b3/page_4.png)
![bu didaktik imkoniyatlarni bilishi va ulardan kerakli didaktik maqsadlarga
erishish uchun kerakli o’qitish vositalari majmuasini (keys) shakllantirishi
kerak. O’qitish vositalari quyidagilardan iborat: kitoblar (qog’oz va elektron
shaklda); tizimdagi o’quv materiallar; kopyuter o’quv tizimlari oddiy va
multimedia variantda; audio o’quv axborotlari; video o’quv axborotlari;
Masofaviy laboratoriya amaliyotlar va virtual stendlar; trenajyorlar; uzoqdagi
bilim bazalari; ekspert o’quv tizimidagi va geoaxborot tizimidagi didaktik
materiallar. O’qitish vositalari - o’qitishning texnik vositalari: magnitofon,
videomagnitofon, kinoproyektor, diaproyektor, kodoskop, videoproyektor,
kompyuterlar orqali amalga oshiriladi.
Ilmiy o’quv material bazasi . Barcha rivojlangan mamlakatlar tajribasi
shuni ko’rsatadiki, ta’lim tizimning me’yoriy faoliyat ko’rsatishi, uning
iqtisodiy va ijtimoiy maqomi o’quv muassasasining o’quv materiali bazasi
bilan chambarchas bog’lik. An’anaviy o’quv muassasasining o’quv material
bazasi o’quv jarayoni uchun kerak bo’lgan barcha moddiy va texnik vositalar
majmuasini o’z ichiga oladi. Bular: o’quv va yordamchi binolar, laboratoriya
anjomlar, asbob uskunalar, o’qitishning texnik vositalari, darsliklar, o’quv-
uslubiy materiallar.
Identifikasiyaviy-nazorat tizimi . Masofaviy o’qitish tizimida nazorat
qilishning xususiyati, o’qitish tizimida o’quvchi shaxsini aniqlash –
identifikasiya qilish va falsifakasiya (boshka shaxs o’rnida faoliyat
ko’rsatish) uchun imkoniyat bermaslikdir. Shuning uchun bu tizimda bilim
sifatini ko’p mezonli va obyektiv nazorat shakllarini videokonferensiyalar
kabi turlarini o’tkazish ahamiyati ortadi.
O’qitish shakllari . Bu o’qitishning tashkiliy shaklini tanlashdir. O’qitish
shakllarining quyidagilari rivojlangan: ma’ruzalar, seminarlar, laboratoriya
mashg’ulotlari, kurs ishlari, sinovlar, imtihonlar, maslahatlar, mustaqil ish.](/data/documents/0c74b018-9b3b-46c1-a38e-6e879b67d8b3/page_5.png)
![Masofaviy o’qitishda o’quv jarayoni ketma-ket keladigan muloqotda
bo’lish va muloqotda bo’lmagan davrlardan iborat.
O’qitish shakllarining barcha turlari, o’quv jarayoni muloqotda bo’lish
davrida va muloqotda bo’lmagan davrida o’z xususiyatiga ko’ra qo’llaniladi.
Moliyaviy-iqtisodiy tizim . Bu masofaviy o’qitish tizimida eng ahamiyatli
omillardan biri bulib, bozor iqtisodi sharoitida u faqat o’z-o’zini moddiy
ta’minlab qolmay, balkim, o’quv tizimini rivojlantirish va takomillashtirishga
olib keladi. Shuning uchun har bir o’qituvchi o’qitish tizimi iqtisodiyoti bilan
tanish bo’lishi kerak.
Chet el tajribalari bu masofaviy o’qitish tizimining samaradorligini
ko’rsatdi, ammo har bir konkret holatni iqtisodiy va pedagogik nuqtai
nazardan baholash lozim.
Me’yoriy-huquqiy tizim. O’qitish tizimining rivojlanish asosi sifatida bu
sohadagi qonunchilikning rivojlanishi va mukammalligi xizmat qiladi.
O’quv qonunchiligining predmeti – pedagogik munosabatlardir, qolganlari
esa, ya’ni, boshqaruv, mulkiy, moliyaviy va hokazo ishlab chiqarish
xarakteriga ega. O’qitish muassasasining faoliyati «Ta’lim to’g’risidagi
qonun», Nizom, Davlat ta’lim standartlari, namunaviy o’quv dasturlar,
rejalar, yo’riqnomalar, buyruqlar, kollegiya va ilmiy kengash qarorlariga
asoslanadi.
Marketing tizimi. Bozor iqtisodi sharoitida tizim samaradorligini
ta’minlash uchun, har bir muassasa, shu jumladan o’quv muassasasi ham
marketing xizmatini tashkil qilishi kerak. Har bir muassasa, shu jumladan
o’quv muassasasining marketing xizmatini tashkil qilish bozor iqtisodi
sharoitida samarali faoliyat qilish uchun kerak. Masofaviy o’qitish tizimida
marketing an’anaviy vazifalarni bajaradi, ya’ni, ishlab chiqarishni boshqarish
va mahsulotni sotish, talablarni aniqlashga yo’naltirilgan, o’quv muassasasi
faoliyatini iste’molchi bozoriga moslashtiradi.](/data/documents/0c74b018-9b3b-46c1-a38e-6e879b67d8b3/page_6.png)
![Masofaviy o’qitish tizimini tashkil etishda marketingning quyidagi asosiy
tamoyillardan foydalaniladi:
ta’lim xizmatlari bozorida talabni va uning o’sish dinamikasini hisoblash,
yo’nalishlarni aniqlash, kerak bo’lgan mutaxassislarning soni va sifatini
aniqlash;
ta’lim xizmatlari ishlab chiqarishini bozor talablariga makimal darajada
moslash (o’quv rejalar va o’quv dasturlar, o’quv-uslubiy adabiyot,
o’qituvchilar tayyorlash va h.z);
masofaviy o’qitish tizimini tashkil etishda iste’molchi, jamiyat va ta’lim
muassasasi manfaatlarini uyg’unlashtirish;
ta’lim xizmatlarini targ’ibot qilish (milliy va xalqaro masshtabda);
Masofaviy o’qitish tizimining didaktik tizimini izchillik bilan tashkil
etish, zamon talablariga mos mutaxassislarni tayyorlashga imkon
yaratadi.
O’qitish reglamenti tamoyili . O’quv jadvalining qat’iy rejalashtirilishi va
rejalashtirilgan jadvalning nazorati bilan belgilanadi.
Yangi axborot texnologiya vositalarini qo’llashning pedagogik
maqsadliligi tamoyili . Masofaviy o’qitish tizimini loyihalashtirishda, yaratish
va tashkil etishda mavjud bo’lgan texnik vositalarini qo’llashning maqsadga
muvofiqligini tahlil qilib, ularni qo’llashda xato qilishning oldini olish lozim.
Masofaviy o’qitish tizimida qo’llaniladigan texnik vositalarning optimal
nisbati kuyidagicha: bosma materiallar 40-50%, WWW serverlaridagi o’quv
materiallar 30-35%, kompyuter videokonferensiya aloqasi 10-15% ,
qolganlari 5-20%.
Ta’limning oshkoralik va o’zgaruvchanligini ta’minlash tamoyili. Bu
tamoyil yosh va boshlang’ich ta’lim darajasi jihatdan «mo’tadilligi»,
kirish nazoratining suhbat, imtihon, test shaklida o’tkazilishi va h.k. bilan
ifodalanadi. Buning natijasida keyinchalik o’quv muassasasidan bu](/data/documents/0c74b018-9b3b-46c1-a38e-6e879b67d8b3/page_7.png)
![tinglovchini shaxsiy (individual) reja bo’yicha o’qitishda qo’shimcha
harakatlar talab qilinadi. Ta’lim tizimining ko’p variantliligini ta’minlash
va bir o’quv yurtidan boshqa o’quv yurtiga o’tish imkoniyatini mavjud
bo’ladi. Masofaviy o’qitish tizimining istiqbolligi shundaki, bu tizim
shaxsning eng asosiy huquqlaridan biri – ta’lim olish huquqini amalga
oshirishni ta’minlaydi. Masofaviy o’qitish tizimining maqsadga
muvofiqligini baholashda, albatta uning ijtimoiy samaradorligini
e’tiborga olish lozim.](/data/documents/0c74b018-9b3b-46c1-a38e-6e879b67d8b3/page_8.png)
![Adabiyotlar
1. Lutfillaev M.X. Oliy ta’limda axborot texnologiyalari integratsiyasi.
Monografiya. – Samarqand: SamDU, 2005 y.
2. Mavlonova R.A. Boshlang‘ich ta’limning integratsiyalashgan
pedagogikasi. Metodik qo‘llanma. TDPU, Toshkent-2005 y.
3. Raxima Mavlvanova, Nargiz Raxmankulova Boshlang‘ich ta’lim
pedagogikasi, innovatsiya va intergatsiya “Boshlangich ta’lim”
mutaxassisligi: Bakaiavriyat yo‘nalishi - 5111700 bo‘yicha pedagogika
universitetining talabalari uchun o‘quv qo‘llanma.-T.: « Voris-nashriyoti »
2013y.
4. N.N.Azizxujaeva Pedagogik texnologiya va pedagogik mahorat. T.: Fan,
2003y.
5. Omonov X., Xo‘jaev N., Madyarova S., Eshchonov E., Pedagogik
texnologiyalar va pedagogik mahorat.-T.: IQTISOD MOLIYA, 2009.
6. Musurmonova O. Pedagogik texnologiyalar – ta’lim samaradorligi omili;
monografiya / T.: “YOshlar nashriyot uyi”, 2020 y .
7. Mavlonova R.A. Boshlang‘ich ta’limning integratsiyalashgan
pedagogikasi. Metodik qo‘llanma. TDPU, Toshkent-2005 y.](/data/documents/0c74b018-9b3b-46c1-a38e-6e879b67d8b3/page_9.png)
Masofaviy ta’lim texnologiyasi. Reja: 1.Masofaviy o’qitishning dolzarbligi 2. Masofaviy o’qitishning didaktik tizimi 3. Masofaviy o’qitishning tamoyillari
1.Masofaviy o’qitishning dolzarbligi. Ilmiy texnik taraqqiyotning xususiyatlari mustaqil ishlash kunikma va malakalarini shakllantirish va uzluksiz, ijodiy bilimlarni egallashni talab qiladi. Bunday ta’lim xizmatlarini ko’rsatish istiqbolli, zamonaviy o’quv tizimlariga quyiladigan talablardan biridir. YuNESKO «Ta’limni axborotlash instituti» mutaxassislarining fikricha, ta’lim jarayonini rivojlantirishning asosiy yunalishlaridan biri dunyo aholisiga axborotlashtirish va telekommunikasiya texnologiyalardan foydalangan holda, masofaviy o’qitish va mustakil o’qish imkoniyatlaridan keng foydalanish ta’minotini yaratishdir. Masofaviy o’qitish – bu masofadan turib o’qitish, qaysiki o’quv mashg’ulotlarining barchasi yoki ko’p qismi telekommunikasion va zamonaviy axborotlashtirish texnologiyalar asosida olib boriladi. Masofaviy o’qitish, ayniqsa: o’qitishning an’anaviy usullaridan foydalanish imkoniyatiga ega bulmagan, bu jarayon imkoniyatlarining chegaralanganligi tufayli o’qish va ishlashni birgalikda amalga oshira olmaydiganlar uchun; turg’un sharoitda o’qish imkoniyatlariga ega bulmagan, imkoniyatlari tibbiy shart- sharoitlar tufayli chegaralanganlar uchun; o’qituvchilar va boshka soha mutaxassislarining qayta tayyorlash va malakasini oshirishda; chet el o’quv muassasalarida ta’lim olishni istaydiganlar uchun; ikkinchi mutaxassislikni egallashni istaydiganlar uchun juda dolzarb bo’lishi mumkin. Istiqbolli zamonaviy o’qitish tizimlari har bir shaxsning o’zi istagan ta’lim olish huqiqidan foydalana olish imkoniyatini berishi kerak. Masofaviy o’qitish aynan shunday o’qitish shakli bo’la oladi. O’qitishning bu tizimi boshlang’ich rivojlanish bosqichidadir.
AQSh da 1 mlnga yaqin odam masofaviy o’qitish tizimida o’qimokda. Bu tizimda televideniye imkoniyatlaridan keng foydalanilmoqda. Ispaniyada masofaviy o’qitish Milliy universiteti faoliyat ko’rsatmokda. Bu yerda sirtki oliy ta’lim olish xamda uqituvchilarning malakasini oshirish mumkin. Fransiyadagi masofaviy o’qitish Milliy Markazi 120 davlatdagi 35 000 iste’molchini qamrab olgan. Germaniyada ochiq universitet ochilgan bo’lib, bu yerda sirtqi ta’lim olish hamda malaka oshirish mumkin. Shvesiyada Baltika Universiteti Baltika xududidagi 50 da ortiq universitetni o’z ichiga qamrab oladi. Masofaviy o’qitish texnologiyasi bo’yicha barcha topshiriqlar masofadan turib bajariladi, imtihonlar esa oliy o’quv yurtida topshiriladi. Masofaviy o’qitish Yaponiya, Turkiya, Xitoy, Hindiston, Iroq, Koreya, Finlyandiya, Avstraliya va Rossiyada rivojlanmoqda. Masofaviy o’qitish faqat milliy ta’lim tizimlardagina rivojlanib qolmay, balkim, alohida tijorat kompaniyalarida ham rivojlanmokda, masalan IBM, General Motors, Ford va boshqalar. Masofaviy o’qitish – ilmiy-texnikaviy taraqqiyot davrning mahsulidir va ayni vaktda uning rivojlanish katalizatori hamdir. 2. Masofaviy o’qitishning didaktik tizimi Masofaviy o’qitishning didaktik tizimi, quyidagilarni o’z ichiga oladi: O’qitish maqsadi davlat ta’lim standartlari asosida shakllanib, bilim, ko’nikma va malakalar tizimini o’z ichiga oladi. Bu iyerarxik tizimda bo’lib: o’qitish maqsadi, o’quv fani maqsadi, mavzuning o’quv maqsadi, mavzuning tayanch tushunchalari o’quv maqsadidan shakllanadi. O’qitish mazmuni an’anaviy o’qitish tizimiga to’g’ri keladi.
Masofaviy o’qitishda barcha mutaxassisliklar bo’yicha tayyorlash imkoniyati yo’q. O’qitishning bunday turida o’qitilishi taqiqlangan yo’nalishlar ro’yxati qonun dalolatnomalari bilan tasdiqlanib, bu yo’nalishlarda ushbu tizimni qo’llash taqiqlanadi. Ta’lim oluvchilar. Masofaviy o’qitish tizimida ta’lim oluvchilarning nomlanishi hali aniqlanmagan. Ba’zan ularni tinglovchilar deb ataydilar. Masofaviy o’qitish tizimi ta’lim oluvchilarning yetarli tayyorgarligini va ish o’rinlarining texnik ta’minotini talab etadi. O’qitadiganlar . Bu o’qituvchilar, asosan ta’lim jarayonini tashkil etish samaradorligi bulardan bog’liq bo’ladi. Ammo masofaviy o’qitishning didaktik tizimi xususiyatlari o’qituvchilar bajaradigan faoliyatlarini turli tuman funksiyalarini, serqirraligini va bajaradigan rollarining xilma-xilligini talab etadi. Aynan shuning uchun chet davlatlarda o’qituvchilar tavsiflanishi kengaytirilgan: o’qituvchi – o’quv – uslubiy qo’llanmalarning ishlab chiquvchisi; o’qitish uslublari bo’yicha maslahatchi (fasiliteyter); o’quv kurslarining interaktiv uslublari bo’yicha mutaxassis (tyuter); o’qish natijalarini nazorat qilish bo’yicha mutaxassis (invigilator); O’qitish metodlari (usullari ). «Methodas» so’zini yunon tilidan tarjima qilsak, uning ma’nosi – o’zini tutish, yo’l, ma’nosini anglatadi. O’qitish metodlari deganda o’qitish maksadiga erishish uchun, ta’lim oluvchilarning faoliyatini tashkil etish va boshqarish, o’qituvchi va o’quvchi munosabatlari haqida nazariy tushuncha beruvchi didaktik kategoriya tushuniladi. Masofaviy o’qitish tizimida, xuddi an’anaviy o’qitish tizimidagidek, o’qitishning besh metodi qo’llaniladi: axborot – reseptiv, reproduktiv, muammoli bayon, evristik va tadqiqot. O’qitish vositalari. O’qitish mazmuni va o’qitish vositalari bir-biri bilan bog’liq. Har bir o’qitish vositasi o’z didaktik imkoniyatlariga ega. O’qituvchi
bu didaktik imkoniyatlarni bilishi va ulardan kerakli didaktik maqsadlarga erishish uchun kerakli o’qitish vositalari majmuasini (keys) shakllantirishi kerak. O’qitish vositalari quyidagilardan iborat: kitoblar (qog’oz va elektron shaklda); tizimdagi o’quv materiallar; kopyuter o’quv tizimlari oddiy va multimedia variantda; audio o’quv axborotlari; video o’quv axborotlari; Masofaviy laboratoriya amaliyotlar va virtual stendlar; trenajyorlar; uzoqdagi bilim bazalari; ekspert o’quv tizimidagi va geoaxborot tizimidagi didaktik materiallar. O’qitish vositalari - o’qitishning texnik vositalari: magnitofon, videomagnitofon, kinoproyektor, diaproyektor, kodoskop, videoproyektor, kompyuterlar orqali amalga oshiriladi. Ilmiy o’quv material bazasi . Barcha rivojlangan mamlakatlar tajribasi shuni ko’rsatadiki, ta’lim tizimning me’yoriy faoliyat ko’rsatishi, uning iqtisodiy va ijtimoiy maqomi o’quv muassasasining o’quv materiali bazasi bilan chambarchas bog’lik. An’anaviy o’quv muassasasining o’quv material bazasi o’quv jarayoni uchun kerak bo’lgan barcha moddiy va texnik vositalar majmuasini o’z ichiga oladi. Bular: o’quv va yordamchi binolar, laboratoriya anjomlar, asbob uskunalar, o’qitishning texnik vositalari, darsliklar, o’quv- uslubiy materiallar. Identifikasiyaviy-nazorat tizimi . Masofaviy o’qitish tizimida nazorat qilishning xususiyati, o’qitish tizimida o’quvchi shaxsini aniqlash – identifikasiya qilish va falsifakasiya (boshka shaxs o’rnida faoliyat ko’rsatish) uchun imkoniyat bermaslikdir. Shuning uchun bu tizimda bilim sifatini ko’p mezonli va obyektiv nazorat shakllarini videokonferensiyalar kabi turlarini o’tkazish ahamiyati ortadi. O’qitish shakllari . Bu o’qitishning tashkiliy shaklini tanlashdir. O’qitish shakllarining quyidagilari rivojlangan: ma’ruzalar, seminarlar, laboratoriya mashg’ulotlari, kurs ishlari, sinovlar, imtihonlar, maslahatlar, mustaqil ish.