logo

“MEHMONXONA” ma’lumotlar bazasini loyihalashtirish va ishlab chiqish

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1604.3154296875 KB
Mavzu:         “ MEHMONXONA ”
ma’lumotlar bazasini
loyihalashtirish va ishlab chiqish
REJA:
1.Tanlangan predmet sohani tahlil qilish
2. Konseptual loyihalash (infologik loyihalash)
3.Datalogik loyihalash (mantiqiy loyihalash)
4. Ma’lumotlar bazasi ilovasini loyihalash va ishlab
chiqish
5. Ma’lumotlar bazasi ilovasini ishlatish TANLANGAN PREDMET SOHANI TAHLIL QILISH
1. Predmet  sohani tizimli tahlil qilish
Bu bosqichda quyidagilar amalga oshirilishi lozim:
– ma’lumotlar bazasi va avtomatlashtirilgan tizimni ishlab chiqishning dolzarbligini 
asoslash;
– predmet soha va asosiy cheklovlarni batafsil tavsiflash;
- ushbu predmet soha asosiy obyektlari, ularning xossalari va o‘zaro aloqalarini aniqlash;
– tizimdan foydalanuvchilar ko‘lami va ularning axborotga bo‘lgan ehtiyojlarini aniqlash;
- tizimning hujjat almashinuvini tadqiq etish;
- avtomatlashtirilgan muhitda hal qilinadigan vazifalar ko‘lamini aniqlash va hokazo.
Predmet soha: “ MEHMONXONA ”
MEHMONXONA  ma’lumotlar bazasini ishlab chiqish ko’plab qulayliklarni 
yaratadi.   Mehmonxona ma’lumoptlar bazasi orqali mijozning I F Sh, passport 
malumotlarini olish mumkin.Mijos mehmonxonadagi kursatiladigan xizmat 
turlarini tanlaydi.Mijoz mexmonxona toifasini va xona sig’omoni tanlaydi.
Ma'lumotlar bazasi va ma'lumotlar bazasi bilan ishlashning avtomatlashtirilgan 
tizimdan foydalanish mijozlarga xizmat ko'rsatish va xodimlarning buyurtmalari 
haqidagi ma'lumotlarni tizimlashtirish, shuningdek, boshqa ko'pgina vazifalarni 
bajarish vaqtini sezilarli darajada qisqartirish imkonini beradi.
 Mijozningning toifasini, uning yashash joyini va ish joyini aniqlash uchun 
mijozlar haqidagi axborotlar to'liq va etarli bo'lishi kerak. Mijozlarning  bir xil 
familiyalilar bo'lishi mumkinligi sababli har bir mijoz noyob abonent raqamiga 
ega bo'lishi zarur.
Mexmonxona bilan ishlashda cheklovlar:
1.pasporti bo’lish kerak
2.oilalilar uchun zakis guvohnomasi Ushbu tizimning asosiy obyektlari quyidagilardan iborat:
1. RO’YXATDAN O’TISH
-Ro’yxatga olish raqami
- -ro’yxatdan o’tgan sana
-mijozning I F SH
-pasport ma’lumotlari
-ketish sanasi
2.Xonalar
-xona kodi
-toifasi
-sig’imi
-kunlik narxi
3. xizmat turlari
      -xizmat kodi
      -nomi
     -narxi
4. KO’RSATILGAN XIZMATLAR
    -ro’yxatga olish sanasi
    -xizmat kodi
     -ko’rsatilgan hizmat sanasi
     5. XODIMLAR 
   -xodim kodi
   -F.I.SH
   -tug’ilgan sanasi
   -jinsi
    -tel  raqami
6. LAVOZIMLAR
- lavozim kodi
-lavozim nomi 
-oklat 2) Konseptual (infalogik) loyihalash.
• Infologik loyixalashtirish, MB modelida predmet sohasining semantikasini namoyon 
qilish bilan bog’liq 
• Infologik tavsif aniq bir MBBT( СУБД )ga bog’liq bo`lmasligi kerak
• Infologik (semantik) model      predmet sohasining ixchamlshtirilgan formallashgan 
tavsifini taqdim etadi
ER-modeli asosida quyidagi tayanch tushunchalar mavjud:
• Mohiyat
• Atributlar
• Aloqalar
Mohiyat  —  bu   haqiqiy   yoki   xayoliy   ob ' ekt   bo ' lib ,  u   haqida   ma ' lumot   loyihalashtirilgan  
tizimda   saqlanishi   kerak
• Mohiyat tizim ichida  noyob  nomga ega
• Mohiyat bir xil turdagi ob'ektlarning ma'lum bir sinfiga mos keladi ( berilgan 
mohiyatning misollari ko'p)
• Ob'ektn o'ziga xos atributlari to'plamiga ega - ular ob'ektning xususiyatlarini 
aniqlaydigan xossalar
• Atribut berilgan mohiyat ichida  noyob  nomga ega bo'lishi kerak 
• Mohiyat kaliti     – bu atributlarning minimal to'plami, uning qiymatlari orqali  kerakli 
mohiyat namunasini topishingiz mumkin 
INFOLOGIK LOYIHALASH
1.Mohiyat:” RO’YXATDAN O’TISH”
2.Mohiyat: “ Xonalar” Ro’yxatga
olish
raqami id
pasport 
ma’lumotlar
iro’yxatdan
o’tgan sana
mijozning 
I F SH ketish sanasiRO’YXATDAN
O’TISH 3.Mohiyat: ’  xizmat turlari ’
4.Mohiyat: “ KO’RSATILGAN XIZMATLAR ”
5.Mohiyat: ’  XODIMLAR ’ Xonalarxona kodi
sig’imi toifasi
kunlik narxi
xizmat turlarinomi xizmat kodi
narxi
KO’RSATILGAN
XIZMATLARxizmat kodi       ro’yxatga 
olish sanasi
ko’rsatilgan
hizmat
XODIMLAR tug’ilgan
sanasiF.I.SH xodim kodi
jinsi
tel  raqami 6.Mohiyat: ’  LAVOZIMLAR ”
DATALOGIK LOYIHALASH
3)Datologik loyihalash. 
Datalogik loyihalashning maqsadi:  tanlangan MBBT nuqtai nazaridan to'g'ri MB 
sxemasini ishlab chiqish. 
Sxemaning to'g'riligini tahlil qilish ma'lumotlar bazasi munosabatlarining atributlari 
orasidagi  funktsional bog'liqliklarni  tahlil qilishga asoslangan. LAVOZIMLARlavozim  
nomi       lavozim kodi
oklat 1. RO’YXATDAN O’TISH”
2. “ Xonalar” Ro’yxatga
olish
raqami id
pasport 
ma’lumotlar
iro’yxatdan
o’tgan sana
mijozning 
I F SH ketish sanasiRO’YXATDAN
O’TISH
Xonalarxona kodi
sig’imi toifasi
kunlik narxi 3.’  xizmat turlari ’
4. “ KO’RSATILGAN XIZMATLAR ”
5.’  XODIMLAR ’ xizmat turlarinomi xizmat kodi
narxi
KO’RSATILGAN
XIZMATLARxizmat kodi       ro’yxatga 
olish sanasi
ko’rsatilgan
hizmat
XODIMLAR tug’ilgan
sanasiF.I.SH xodim kodi
jinsi
tel  raqami 6.: ’  LAVOZIMLAR ”
Ma’lumotlar bazasi ilovasini loyihalash va ishlab chiqish
“Magistratura bo’limi” ma’lumotlar bazasi ilovasini loyihalashtirishda MS 
Access dasturidan foydalandim.
Пуск  menyusidan MS Access buyrug’ini tanlaymiz, ochilgan oynadan “ Пустая   база  
даннйх ”buyrug’I tanlanadi va biz yaratayotgab bazamizga nom beramiz.
                                                             LAVOZIMLARlavozim  
nomi       lavozim kodi
oklat Dastlab jadval hosil qilish uchun MS Access ning “ Созданые ” menyusidan 
“ Таблица ” bo’limi tanlanadi va jadval hosil qilinadi, 
“ Режим ” bo’limidan “ Конструктор ” tanlanadi.
                                
Keyin quyidagicha oyna hosil bo’ladi:
 Shundan so’ng ekranda jadval hosil bo’ladi. Biz “ Имя   поля ” satriga atributlarni,
“ Тип   данных ” satriga kiritilayotgan ma’lumotimiz qanday turda ekanini 
kiritamiz.
Masalan : Имя поля=  Telefon   raqami , Тип данных= Числовой 
                Имя поля= FISH , Тип данных=Короткий текст
               Имя поля=  Id _  universitet , Тип данных=Счетчик  kabi   kiritiladi .
Ushbu oyna hosil bo’ladi
Har bir mohiyat atributlarni shu tarzda kiritib chiqamiz Jadvallarni har biriga ma’lumot kiritib chiqamiz Formalar bilan ishlash:
Forma larni   tuzish   uchun   uni   tashkil   qiladigan   usullardan   biri       tanlab   olingach,   muloqot
darchasining pastki qismida forma tuziluvchi jadval yoki so’rov nomi ko’rsatiladi. Ma’lumki,
forma   asosan   boshqarish   elementlaridan   iborat   bo’lib,   uning   tashqi   ko’rinishi   shu
boshqarish   elementlarini   rejali   joylashtirishga   bog’liq.   Shuning   uchun   ham   formani
avtomatik   ravishda   tashkil   qilish   (avtoforma   yordamida)   maqsadga   muvofiq.   Avtoforma–
MB   darchasida   «Создать»   tugmasini   bosish   bilan   « Новая   форма »   muloqot   darchasi
ochiladi. Unda kerakli so’rov yoki jadvalni tanlab  «sichqoncha » chap tugmasini  Автоформа
turlaridan   biri   ( lentali,   jadvalli   yoki   ustunli )   ustida   2   marta   bosiladi.   Master   yordamida
forma  tashkil qilish esa 4 bosqichdan iborat:
a) formaga kiritish mumkin bo’lgan maydonlarni tanlash,
b) formaning tashqi ko’rinishini tanlash, 
  c) formaning fon tasvirini tanlash,
  d) forma nomini berish.
    Microsoft   Access   oshqarish   panelining   Вид   tugmasini   bosish   natijasida   forma
tuzilmasi bilan panel elementlari (formani boshqarish jarayonini tashkil qiladigan asboblari
bilan jihozlangan) ochiladi. Shuni nazarda tutib   Форма   tuzilmasi haqida to’liqroq ma’lumot
quyida keltirilgan.
 Forma tuzilmasi
 Forma  tuzilmasi 3 qismdan iborat:
 -forma sarlavhasi,
 -ma’lumotlar beriladigan joy,
 -eslatmalar satri.
 Endi har bir jadvalimizning formasini yaratamiz . Buning uchun biz “C оздание ” 
menyusidan “ Конструктор   форм ” bandini tanlaymiz . Quyidagi oyna paydo bo’ladi. 
 
Biz bu formaga sarlavha qo’yish uchun  ushbu buyruqni tanlaymiz.                    Quyidagi oyna hosil bo’ladi va sarlavha qo’yamiz.
Endi maydonlarni qo’shish uchun ushbu bandni tanlaymiz.
 
Bu buyruq tanlangandan keyin “  Показать   все   таблицы ” bandiga kiramiz va har u oynada 
har bir jadval nomlari aks etgan bo’ladi.
Jadval nomini tanlasak uning atributlari kelib chiqadi. Har bir atribut ustiga sichqonchaning 
chap tugmasini ikki marta bosamiz va bu atribut nomlari formamizda paydo bo’ladi.
 
                 6.Ma’lumotlar bazasini ishini boshqarish.
Biz yaratgan “Magistratura bo’limi” ma’lumotlar bazasi orqali quyidagi so’rovlar 
natijasini olishimiz mumkin.
1. Universitetdagi biror fakultetdagi kafedra nomlarini chiqaradigan so’rov yaratish 
mumkin. Masalan: Matematika fakultetidagi kafedralar ro’yxatini chiqaradigan so’rov  hosil 
qilamiz
 
Natija quyidagicha bo’ldi:
2.Universitet nomi orqali undagi fakultetlar ro’yxatini chiqaradigan so’rov yozish 
mumkin.
Masalan: Universitet=SamDU bo’lsin
Natija: Xulosa
          Biz   bu   mustaqil   ishini   bajarish   davomida   ma’luotlar   bazasi   bilan   ishlashni   urgandik,
bunda   har   bir   soxaga   tegishli   ma’lumotlar   bazasini   tashkil   qilishda   har   xil   modellardan
foydalangan holda tuzib chiladi.
Biz   yaratgan   Ma’lumotlar   bazasi     talabalar   uchun   ximat   qilib,   ular   o’zlari   universitet,
fakultetlar, mutaxasislik va dars jadvali haqida ma’lumot berishi mumkin.
      “Magistratura bo’limi” mavzusida ma’lumotlar bazasini tuzishda ER-model, XMIND va
relatsion model, (Access) yordamida har bir bo’limlarni bir biri bilan bog’lanishini o’rganib
chiqdik . MBBT va uning turlari, qulayliklar hamda kamchiliklarini o’rgandik. Ma’lumotlar
bazasida   jadvallar   hosil   qilish   shu   jadvallarga   nisbatan   ma’lumotlarni   qo’shish,   taxrirlash,
o’chirish,   so’rov   hosil   qilish   hamda   jadvallarni   olib   tashlash   kabi   buyruqlarni   hosil   qilish
uchun formalar yaratdik va ko’rib chiqdik  
Bundan tashqari jadvallarga so’rovlar, formalar hosil qilishni ko’rib chiqdik.
 So’rovlar orqali  ma’lum savollarga javob olishni o’rgandik. Foydalanilgan adabiyotlar: 
 A.SATTOROV   MA’LUMOTLAR   BAZASINI   BOSHQARISH   SISTEMASI
(ACCESS WINDOWS-9X/2000 UCHUN) Toshkent - «Fan va texnologiya» - 2006
 “Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlar” fani bo’yicha elektron o’quv qo’llanma, 
TATU FF. 
Foydalanilgan internet saytlar
 https://n.ziyouz.com/kutubxona/category/134-axborot-texnologiyalari?   
download=7022:ma-lumotlar-bazasini-boshqarish-sistemasi-a-sattorov
 https://sukachoff.ru/uz/router/sistemy-upravleniya-bazami-dannyh-sistemnoe-   
programmnoe-obespechenie/
 https://arxiv.uz/uz/documents/referatlar/informatika-va-at/ma-lumotlar-bazasini-   
boshqarish

Mavzu: “ MEHMONXONA ” ma’lumotlar bazasini loyihalashtirish va ishlab chiqish REJA: 1.Tanlangan predmet sohani tahlil qilish 2. Konseptual loyihalash (infologik loyihalash) 3.Datalogik loyihalash (mantiqiy loyihalash) 4. Ma’lumotlar bazasi ilovasini loyihalash va ishlab chiqish 5. Ma’lumotlar bazasi ilovasini ishlatish

TANLANGAN PREDMET SOHANI TAHLIL QILISH 1. Predmet sohani tizimli tahlil qilish Bu bosqichda quyidagilar amalga oshirilishi lozim: – ma’lumotlar bazasi va avtomatlashtirilgan tizimni ishlab chiqishning dolzarbligini asoslash; – predmet soha va asosiy cheklovlarni batafsil tavsiflash; - ushbu predmet soha asosiy obyektlari, ularning xossalari va o‘zaro aloqalarini aniqlash; – tizimdan foydalanuvchilar ko‘lami va ularning axborotga bo‘lgan ehtiyojlarini aniqlash; - tizimning hujjat almashinuvini tadqiq etish; - avtomatlashtirilgan muhitda hal qilinadigan vazifalar ko‘lamini aniqlash va hokazo. Predmet soha: “ MEHMONXONA ” MEHMONXONA ma’lumotlar bazasini ishlab chiqish ko’plab qulayliklarni yaratadi. Mehmonxona ma’lumoptlar bazasi orqali mijozning I F Sh, passport malumotlarini olish mumkin.Mijos mehmonxonadagi kursatiladigan xizmat turlarini tanlaydi.Mijoz mexmonxona toifasini va xona sig’omoni tanlaydi. Ma'lumotlar bazasi va ma'lumotlar bazasi bilan ishlashning avtomatlashtirilgan tizimdan foydalanish mijozlarga xizmat ko'rsatish va xodimlarning buyurtmalari haqidagi ma'lumotlarni tizimlashtirish, shuningdek, boshqa ko'pgina vazifalarni bajarish vaqtini sezilarli darajada qisqartirish imkonini beradi. Mijozningning toifasini, uning yashash joyini va ish joyini aniqlash uchun mijozlar haqidagi axborotlar to'liq va etarli bo'lishi kerak. Mijozlarning bir xil familiyalilar bo'lishi mumkinligi sababli har bir mijoz noyob abonent raqamiga ega bo'lishi zarur. Mexmonxona bilan ishlashda cheklovlar: 1.pasporti bo’lish kerak 2.oilalilar uchun zakis guvohnomasi

Ushbu tizimning asosiy obyektlari quyidagilardan iborat: 1. RO’YXATDAN O’TISH -Ro’yxatga olish raqami - -ro’yxatdan o’tgan sana -mijozning I F SH -pasport ma’lumotlari -ketish sanasi 2.Xonalar -xona kodi -toifasi -sig’imi -kunlik narxi 3. xizmat turlari -xizmat kodi -nomi -narxi 4. KO’RSATILGAN XIZMATLAR -ro’yxatga olish sanasi -xizmat kodi -ko’rsatilgan hizmat sanasi 5. XODIMLAR -xodim kodi -F.I.SH -tug’ilgan sanasi -jinsi -tel raqami 6. LAVOZIMLAR - lavozim kodi -lavozim nomi -oklat

2) Konseptual (infalogik) loyihalash. • Infologik loyixalashtirish, MB modelida predmet sohasining semantikasini namoyon qilish bilan bog’liq • Infologik tavsif aniq bir MBBT( СУБД )ga bog’liq bo`lmasligi kerak • Infologik (semantik) model predmet sohasining ixchamlshtirilgan formallashgan tavsifini taqdim etadi ER-modeli asosida quyidagi tayanch tushunchalar mavjud: • Mohiyat • Atributlar • Aloqalar Mohiyat — bu haqiqiy yoki xayoliy ob ' ekt bo ' lib , u haqida ma ' lumot loyihalashtirilgan tizimda saqlanishi kerak • Mohiyat tizim ichida noyob nomga ega • Mohiyat bir xil turdagi ob'ektlarning ma'lum bir sinfiga mos keladi ( berilgan mohiyatning misollari ko'p) • Ob'ektn o'ziga xos atributlari to'plamiga ega - ular ob'ektning xususiyatlarini aniqlaydigan xossalar • Atribut berilgan mohiyat ichida noyob nomga ega bo'lishi kerak • Mohiyat kaliti – bu atributlarning minimal to'plami, uning qiymatlari orqali kerakli mohiyat namunasini topishingiz mumkin INFOLOGIK LOYIHALASH 1.Mohiyat:” RO’YXATDAN O’TISH” 2.Mohiyat: “ Xonalar” Ro’yxatga olish raqami id pasport ma’lumotlar iro’yxatdan o’tgan sana mijozning I F SH ketish sanasiRO’YXATDAN O’TISH

3.Mohiyat: ’ xizmat turlari ’ 4.Mohiyat: “ KO’RSATILGAN XIZMATLAR ” 5.Mohiyat: ’ XODIMLAR ’ Xonalarxona kodi sig’imi toifasi kunlik narxi xizmat turlarinomi xizmat kodi narxi KO’RSATILGAN XIZMATLARxizmat kodi ro’yxatga olish sanasi ko’rsatilgan hizmat XODIMLAR tug’ilgan sanasiF.I.SH xodim kodi jinsi tel raqami