Muzeyshunoslik faniga kirish REJ A : 1. Kirish 2. Muzeyshunoslikning predmeti 3. Muzeyshunosliknig asosiy tushunchalari 4. Muzeyshunosliknig metodlari 5. Xulosa

Muzey ishi- jamoatchilik faoliyatining fan, tarbiya va madaniyati bilan alo q ada b o ’lib turadigan o ’ziga xos bir q ismi sifatida jamiyat tara qq iyotining umumiy tendentsiyalardan chetta q olmagan. Insonning h ar tomonlama rivojlantirish ishida mu h im a h amiyatga ega b o ’lgan muzey ishi darajasini o ’stirishda t o ’plagan tajribani nazariy tushunmasdan, xarakteristikasini, q oidalarni o ’rganmasdan turib erishib b o ’lmaydi. Muzey ishini muammolarini umumlashtiruvchi, muzey amaliyotida foydalanadigan va maxsus adabiyotlarda o ’z aksini topgan bilimlar majmuasi – muzeologiya yoki muzeyshunoslik deyiladi. Bu termin XIX asrning ikkinchi yarmida paydo bo ’ lganliga qaramasdan juda ko ’ plab jahon kishilarga o ’ rnashib qolgan . Ilgari mavjud bo ’ lgan « Muzeografiya » termini muzeylarga tegishli bo ’ lgan barcha asarlarga XX – asrning o ’ rtalarida boshlab esa muzeylar tavsifiga nisbatan ishlatila boshlagan . Muzeyshunoslikning nazariy sistemasi tushuncha va metodlari XVI- asrdan boshlab shakllana boshlagan . Lekin fan sifatida sungi un yilliklarda shakllandi . Muzeyshunoslik – ijtimoiy axborotni saqlash vositasiga anglash va etkazish jaraynini urganuvchi ijtimoiy fandir . Har qanday fan tadqiqot ob ` ekti va predmetiga ega boladi . Turli fanlarning tadqiqot ob ` ektlari bir - biriga o’xshash bo’lishi yoki butunlay mos tushushi ham mumkin . Muzeyshunoslikning

ob ` ekti - bu muzey ijtimoiy hodisa sifatidagi muzey ishidir . Lekin bu ob ` ekt tarix , xususan madaniyat tarixini san ` atshunoslik , sotsiologiya va boshqa fanlar tomonidan o’rganilishi mumkin va ma ` lum ma ` noda o’rganilmoqda . Tadqiqot ob ` ektidan fark qilib qonuniyatlarining ma ` lum doirasi hisoblangan tadqiqot predmeti doimo o’ziga xos bo’lishi kerak . Agar tadqiqot ob ` ektga nisbatan oddiy va fanga material tanlash bosqichidayoq ma ` lum bo’ladigan bo’lsa , fanning predmeti hech qachon tayyor holda berilmaydi . U topilish va to’planishi lozim . Tadqiqot predmetini hisobga olish – fanning eng muhim nazariy vazifalardan biri bo’lishi bilan birga , uning taraqqiyotning asosiy ko’rsatkichi hisoblanadi . U metofologik fani bilan bogliq va maxsus tadqiqotlar natijasi hisoblanadi. Muzeyshunoslikning predmeti ijtimoiy axborot, olish va bilimlarni etkazish an`ana va ehtiroslarni muzey predmetlari vositasida to’plash va saqlash jarayoniga, muzey va muzey ishining vujudga kelishi, rivojlanishi va ijtimoiy faoliyati jarayoniga bogliq bulgan ob`ektiv qonuniyatlar doirasidir. Muzeyshunoslik predmeti tushunchasini yuqorida berilgan ta`rifini tushunish uchun «Muzey pedmeti», «Muzey», «Muzey ishi» kabi tushunchalirini tahlil qilish lozim bo’ladi. Hozirgi kunda muzey predmeti inson faoliyati va tabiat xayotining bevosita natijasi bulishi asil yodgorlik sifatida kurib chikiladi. Mzuey

predmetlarining buyumli va tasviriy axborot tashuvchiligi bilan muzeyning jamitda vujudga keladigan boshka xujjatli institutlardan fark kilishi aloxida ta`kidlab utiladi. Inson tomonidan yaratilgan predmetlar ilgor tajribani tuplaganliklari, axborotni tuplaganligi va etkazganligi uchun xam «Tarixiy xotira» funktsiyasini bajaradilar. Muzey predmetlari nafakat bilmning birinchi manbai balki madaniy tarixiy kadriyatlar xamdir. Muzey predmetida insonning borlikka aloxida munosabati muzey extiyoji, muzey predmetlarini saklash extiyoji shaklida uz aksini tanishini aloxida ta`kidlab utish lozim. Muzey predmeti – bu muzey tuplamiga kiritilgan va uzok saklashiga kodir bulgan, real borlikdan olingan muzey axamiyatidagi predmetidir. Muzey predmetining kimmatliligi muzey shunoslik va ilmiy – soxaviy tadkikotlar jarayonida aniklanadi. Muzey predmeti muzey faoliyatining, uning ijtimoiy funktsiyalarini amalga oshirishning asosi xisoblanadi. «Muzey», «muzey ishi» kabi tushunchalar xam muxim axamiyatga ega buladi. Muzeyshunoslik uz tarakkiyotining barcha boskichlarida muzey fenomenini, uning jamiyatidagi urnini tushunib etishga xarakat kilib kelgan

«Muzey», («muzey ishi») (kabi) ta`riflarni tushunish uchun bu muassasini kelib chiqishini aniqlash juda muhimdir. Bu borada uning kelib chiqish sabablarini o’rganish lozim. Keng tarqalgan qarashlardan biri shartli ravishda «filologik» deb ataladi va unga kura muzeylarning paydo bulishi aytik davrdagi ilxom parilari – muzalarning exromlari muzeumlarga taklidan kelib chikkan deyiladi. Lekin bu holatda muzeylarning kelib chikishi muammosi umuman hal bo’lmaydi, chunki aytik muzeumlarning vujudga kelishi sabablari noanik koladi. SHu bilan birga tarixiy amaliyotning guvoxlik berilishicha muzey muassasalari xar xil terminlar bilan xam atalishi mumkin. Masalan, V`etnam muzeylari «bao ta» - «yodgorliklar saklanadigan joy» - terminni bilan ataladi. Demak termini uzicha xar xil mumkin bulish mumkin ekan va aynan V`etnam varianti muzeyning asl moxiyatini ochib beradi. Muzeylarning vujudga kelishini tarixiy va etnografik materiallar ta`kilaganidek insoniyat tarakiyotining insoniyat tarakiyotining ilk boskichlardayok, balkim ibtidoiy jamiyatdayok mavjud bulgan ijtimoiy muzey etiyoji bilan ‘oglash lozim «Muzey munosabatlari» ishi eng ilk ob`ektlari nimadan iborat bulganligini aniklashda uni «Moddiy boyliklarini tulash» bilan boglab kuymasligimiz kerak. Kuprok buyumlashtirilgan xotira, insonning ijtimoiy guruhda tutgan o’rnini tasdiqlovchi isbot sifatidagi predmetlar saqlanib qolgan.