Mavzu: O zbek antroponimlarida o z qatlam va o zlashma qatlamiʻ ʻ ʻ haqida misollar topish Reja: 1. O zbek antroponimikasida antroponimik qatlam ʻ 2. Ernast Begmatov “O zbek ismlari izohi” lug ati asosida M harfi ʻ ʻ bilan boshlanadigan ismlar statistik tahlili O’zbek tilshunosligida "lug aviy qatlam" tushunchasi, uning til leksik sathidagi ʻ mohiyati, lug aviy qatlamlar tasnifi, lug aviy qatlamlarning yuzaga kelishida lisoniy va ʻ ʻ nolisoniy omillarning o rni, lug aviy qatlamning unga ʻ ʻ ѐ � ndosh hodisalardan farqi va o zbek tili leksik sistemasidagi lug aviy qatlam tiplari monografik tarzda tadqiq qilingan. ʻ ʻ Ushbu satrlar muallifi "leksik qatlam" tushunchasini quyidagicha ta riflagan edi: ʼ "Shunday qilib, lug aviy qatlamlar deyilganda turli genetik manbaga mansub, muayyan ʻ miqdorga ega bo lgan so zlarning turli tarixiy davrlarda til leksik sistemasida ʻ ʻ qatlamlanishi (qavatlanishi) ko zda tutildi". Tahlillar shuni ko rsatadiki, "lug aviy ʻ ʻ ʻ qatlam" tushunchasi antroponimiya uchun ham xosdir. Chunki bir tildan ikkinchi tilga ismlarning o zlashishi, unda ma lum antroponimik guruhlarni yuzaga keltirishi ismlar ʻ ʼ uchun ham xosdir. Masalan, turkiy tillarda genetik jihatdan, lug’aviy asosiga ko ra turkiy ʻ bo lgan so zlar qadimdan mavjuddir. Keyinchalik turkiy tillarga mo g ulcha, fors- ʻ ʻ ʻ ʻ tojikcha, arabcha ismlar o zlashgan. Bulardan arabcha va fors-tojikcha ismlar hajman ʻ salmoqli o rin tutgan hamda ma lum davrlarda o zbek tili antroponimiyasida muayyan ʻ ʼ ʻ antroponimik qatlamlarni shakllantirgan. Natijada o zbek tili antroponimiyasi tizimida uchta antroponimik qatlam yuzaga ʻ kelgan: 1. Qadimiy turkiy ismlar qatlami. 2. Fors-tojikcha ismlar qatlami. 3. Arabcha ismlar qatlami. O zbek ismlari orasida paxlaviycha, xitoycha, mo g ulcha, sho rolar davrida kirib ʻ ʻ ʻ ʻ kelgan ruscha va yevropacha ismlar ham uchraydi. Bu ismlar o zbek antroponimiyasida ʻ salmoqli o rin egallamaydi, balki juz iy unsurlar xarakterlidir. ʻ ʼ Men Ernest Begmatovning “O zbek ismlari izohi”dagi M harfi bilan boshlanuvchi ʻ ismlarni kuzatdim. U yerdagi ismlarning ko’p qismi arabcha ismlar hisoblanib, keyingi o rinlarda o zbekcha va fors-tojikcha ismlar tashkil qiladi. O z olgan xulosalarimni ʻ ʻ ʻ quyidagi jadvalda ifodaladim.

O' zbekcha ismlar Arabcha ismlar Forscha ismlar Mazah, Mayizxon, Mayincha, Mayliboy, Maylixon, Mayna, Mayram(Mayrambu, Mayramcha), Malla ( Mallatoy,Mallaxon, Mallaqiz, Mallaqul), Mama yoki Momo(Momobeka, Momobuvi, Momosuluv, momqiz, Momochuchuk), Manat,Mangu, Manguberdi, Mang’it(Mang’itoy, Mang’itto’ra, Mang’itqiz) , Maral, Marqa, Maska, Mashoh, Meli(Melibu,Melibo’ ri, Melioy, Melitosh, Meliqul, Meliqo’zi, Meliqo’chqor), Meng yoki Ming (Mengbeka, Mengberdi, Mengjigit, Mengbuvi, Mengbo’ta, Mengoyim, Mengortiq, Mengsuluv, Mengtoy, MengtoshMengto’ra, Mengqo’zi), Mengli(Menglibek, Menglibeka, Mengliberdi, Menglioy, Menglisuluv, Menglitemir, Menglitosh, Mengliturdi, Menglitursun, Mengliyuz, Menglish, Menglio’roz, Mengliqilich, Mengliqul, Mengliqora), Miska, Mitanoy(Mitanboy), Mitti, Mixli, Miqli(Miqliboy), Moyli(Moylixon), Mutti, Mo’chchi, Mo’g’ulxon Mabruk, Mavdud, Mavji(Mavjiniso), Mavjud,Mavjuda, Mavjuddin,Mavzuna, Mavlaviy, Mavlon, Mavlonmurod, Mavlonnazar, Mavlonnur, Mavlono, Mavlud, Mavluda, Mavluali, Mavluddin, Mavoxon, Mavriddin, Mavruza, Mavsala, Mavsuma, Mavhida, Mavhuba, Madabdulla, Madali, Madazim, Madad, Madalim, Madamin, Madaniyat, Madahmad, Madvali, Maddoh, Madziyo, Madzokir, Madi, Madid, Madikrom, Madina, Madislom, Madismon, Madisroil, Madiha, Madkomil Madolim, Mador, Madraso, Madrasul, Madrahim, Madrizo, Madg’ozi, Madg’ulom, Madhiya, Majdud, Majid, Majida, Majididdin, Majidullo, Majlis, Majlum, Majnun, Mazbut, Mazid, Maziya, Mazkura, Mazluma, Mazohir, Mazuna, Mazhar, Mazhariddin, Maydon, Maylon, Maymanot, Maymuna, Maysura, Makkaboy, Maknuna , Makon, Makorim, Maktab, Maktub, Maktuba, Malak, Malah, Malik, Malika, Malikkiddin, Malikhaydar, Maliha, Malohat, Malusa, Malham, Mamad(Muhammad), Manzar, Manzara, Manzarat, Manzil, Manzira, Manzirat, Manzuma, Manzur,Manzura, Mannon, Mannof, Mansaf, Mansuba, Mansur, Mansura, Mantiqa, Manfaat, Maorif, Marziya, Marmar, Maromxon, Marsuma, Martaba, Marfu’a, Marg’uba, Marg’ub, Marg’ula, Marhabiddin, Marhabo, Marhabulla, Marhamat, Masar, Masira, Masariddin, Masbut, Masita, Masih, Maslama, Maslahat, Masnad, Masnud, Masobat, Masrura, Mastura, Masuba, Mas’ud, Maskariddin, Mas’hub, Mas’hur, Matbu’a, Matin, Matlab, Matlub, Matluba, Matniso, Matonat, Matora, Matof, Mafkura, Mafruza, Mafsuf, Maftun, Maftuna, Maftuha, Maxzdum, Maxduma, Maxzan, Maxzum, Maxzun, Maxmal, Maxmura, Maxmura, Maxnuna, Maxsuma, Maxtum, Maxfirat, Maxfiya, Ma’mur, Ma’dan, Ma’bud, Ma’vo, Ma’mura, Ma’di, Ma’no, Ma’rifat, Ma’ruf, Ma’rufa, Ma’suda, Ma’sud, Ma’sum, Ma’suma, Mashukura, MAshrab, Mashriq, Mash’al, Mashhur, Mashhura, Maqsud, Mag’firat, Mahbub, Mahbuba, Mahdum, Mahkam, Mahliyo, Mahliqo, Mahmad, Mahshar, Meros, Metin, Me’roj, Mehnat, Mehrob, Miad, Mizon, Minnar, Mino, Minor, Mirabbos, Mirayyub, Mirayyub, Miralisher, Mirafzal, Mira’zam,Mirziyo, Mirkomil, Mirkarim,Mirfayz,Mirfozil, Mirshayx, Mirqodir, Mirhoji, Mirhosil, Miftoh,Moviy, Moniy, Muazzam, Muallam,Muanbar, Mubina, Muborak, Mudrik, Mujgon, Muzaffar, Muzira, Muzofat, Muina, Mulkiya, Mulla, Muloyim, Multajim, Mumtoz, Munavvar, Munajjim, Munazzam, Munjiha, Munira,Munis, Munisa, Munojat, Munosib, Muntazam, Muntazir,m Murod, Muruvvat, Murshid, Musallam, Muslim, Muslima, Muslih, Musliha, Musoyib, Musofir, Musrap, Mustaram, Mustarama, Mustafo, Mustak, Mustaqil, Mustaqim, Mustaqima, Musulmon, Mutavakkal, Mutavalli, Mutaz, Mutal, Mutallib,Mutallim,Mutarra, Mutasim, Mutahhar, Mutahhara, Mutiy, Mufazzal, Mufti,Muxbira, Muxlis, Muxlisa, Muxtor, Mushtariy, Muyasssar, Muqaddas, Muqim, Muhayyo,Muhabbat, Muhammad, Muharram, Muhim, Muhsiniddin, Muhsina, Muhtoj, Mo’min, Mo’mina, Mo’tabar, Mo’tila; Mazda, Mayda, Mayshakar, Manishvor, Manish, Maniqiz, Marva,Marvarid , Mardi, Mardon,Mardon a, Marduma, Marjona, Marig’a, Maston, Moh, Mahliqo, Mahozad, Mahroh, Mahro’y, Meva, Mehin, Mehmon, Mehran, Mehrangiz, Mehribon, Mehrbonu, Mehrjon, Mehriya, Mehtar, Miyon, Mijja, Muzrob, Mina, Mirza, Mirzapo’lat, Mohizoda, Movagar, Molaxon, Moshxol, Moya, Mohak, Mohichehra, Moxruxsor, Muxsora, Mushina, Mug’lonoy, Mug’cha;

Bundan tashqari, mo’g’ulcha, qadimgi yahudiycha, ruscha va hindcha ismlar ham mavjud ekan: Qadimgi yahudiycha ismlar : Mariya- achchiq yoki, ustunlik, yuksak turuvchi. Maryam – juda achchiq, zaharzaqqum yoki Alloh qadrlagan, sevgan qiz yoxud nomusli, pokdomon qiz. Iso (a.v) onasining ismi Muso – yahudiylar payg’ambari Moisey nomidan olingan bo’lib, ma’nosi turlicha izohlanadi: 1)qadimiy misrcha: bola, chaqaloq; 2) qadimgi yahudiycha: suvdan tortib, chiqarib olingan; 3)arabcha: ustara, poki; Mo’g’ulcha ismlar: Madal – ong, aql, fikr Mergan – ulg’ayib, yaxshi o’q otuvchi, mergan bo’lsin; Rus tilidan o’zlashgan ismlar : Mayisa, Maya – may oyida tug’ilgan qiz; Hindcha ismlar: Mehroj- yuksak, ulug’ martaba sohibi;

FOYDALANGAN ADABIYOTLAR: 1. Begmatov E. O zbek tili antroponimikasi. – Toshkent: Fan, 2013. –ʻ 246 b. 2. Begmatov E. O zbek ismlari izohi. – Toshkent: O zbekiston milliy ʻ ʻ ensiklopediyasi, 2016. 197-275-betlar.

5-mustaqil ta’lim Mavzu: Turli lug’atlardan sodda, birikmali, murakkab antroponimlarga misollar topishi Reja: 1.Antroponimlarning tuzilishiga ko’ra turlari 2.Sodda antroponimlar va ularga misollar 3.Birikmali antroponimlar va ularga misollar 4.Murakkab antroponimlar haqida Antroponimlarning tuzilish qoliplari, bir tomondan, antroponim uchun asos bo‘lgan apellyativning xususiyatiga, ikkinchi tomondan, antroponimlarning o‘ziga xos xususiyatlariga asoslanadi. Hozirgi davrda o zbek tilidagi ismlarni lisoniy tuzilishiga ko‘raʻ uch guruhga ajratish mumkin: 1. Sodda tuzilmali antroponimlar. 2. Yasama (birikmali) tuzilmali antroponimlar. 3. Qo‘shma (murakkab) tuzilmali antroponimlar. Ernest Begmatovning “O zbek ismlari izohi”dagi M harfi bilan boshlanuvchi ismlarni ʻ tuzilishiga ko’ra quyidagi misollarga ega bo’ldim. Sodda antroponimlar va ularga misollar Sodda antroponimlar ular uchun asos bo‘lgan leksemaning tuzilishiga mos keladi va mohiyatan tub nomlardir. Masalan: Meng, Mitti, Muxlis, Munis, Muhammad, Muzrob, Maktub, Mang’it, Maryam, Muso, Mehroj, Momo, Mirza, Muhabbat, Mergan, Medal, Mangu, Meva, Mo’min, Muxtor, Muqim, Muhsin, Ma’ruf, Ma’no, Makon, Mavlon, Mavjud, Meli, Moh, Mavluda, Mashhura, Manzur, Maxbub, Mashoh, Maktub, Mutal, Mufti;