“O‘zbekistonning yeng yangi tarixi” o‘quv fanining predmeti, maqsadi, vazifalari, nazariy-metodologik tamoyillari. Reja. 1. O‘zbekisto n tarixi ni davrlashtirish masalasi. 2. O‘zbekistonning yeng yangi tarixi o‘quv fanining predmeti, maqsad va vazifalari, 3. O‘zbekistonning yeng yangi tarixi fanini o‘rganishning nazariy metodologik asoslari va tamoyillari. 4. O‘zbekistonning yeng yangi tarixi fanini o‘rganishning har tomonlama yetuk insonni tarbiyalashdagi ahamiyati.

O‘zbekiston tarixi umumjahon – insoniyat tarixining ajralmas qismi hisoblanadi . O‘zbekiston tarixi fani xalqimizning mustaqil taraqqiyot yo‘liga kirishi, mustaqillik yillarida milliy huquqiy davlatchilik qurilishi, demokratik fuqarolik jamiyatni shakllantirish, yerkin bozor iqtisodiyotini yaratish, jahon hamjamiyatiga integratsiyalashish jabhalaridagi faoliyatini o‘rgatadi. Shu bilan bir qatorda bu fan xalqimiz tarixini haqqoniy tasvirlovchi, aks yettiruvchi ko‘zgu, ijtimoiy, siyosiy, tarbiyaviy, ma’naviy saboqlar majmuasidir. O‘zbekiston tarixini o`rganish va yoritishda uning davrlarini ilmiy asosda to`g‘ri belgilash katta ahamiyatga yegadir. Markaziy Osiyo xalqlari, jumladan O‘zbekiston xalqlari, yer yuzining qator hududlaridagi xalqlar kabi O`z tarixida insoniy taraqqiyotida sodir bo`lgan barcha ijtimoiy-iqtisodiy bosqich (formatsiya)larni bosib o`tgan yemas. Bundan chiqadigan xulosa shuki,biz o`z tariximizni shu ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyalar asosida davrlashtirsak,tarixiy haqiqat soxtalashtirilgan bo`ladi. Shu sababdan biz O`z xalqimiz, Vatanimiz tarixini o`zbek davlatchiligi tarixi bilan chambarchas bog‘lab davrlashtiramiz va o`rganamiz. Ma’lumki, tariximiz juda qadim va katta davrni hamda juda keng geografik mintaqani, shuningdek, tub burilish, yuksalish va inqiroz bosqichlarini ham o‘z ichiga oladi. U xilma – xil ijtimoiy voqea va hodisalarga, har xil diniy va madaniy qatlam, g‘oyaviy dunyoqarash va falsafiy oqimlarga boy, jahon tarixi va sivilizatsiyasining yeng qadimiy va navqiron o‘choqlaridan biri hisoblanadi. O‘tmishda taqdir taqozosiga ko‘ra tariximiz, aniqrog‘i, Vatanimiz hududi jahon miqyosida kengayib va ma’lum geografik mintaqada torayib keldi. Bu tariximizning o‘ta buyuk , shu bilan birga , juda ham murakkab bo‘lganligidan dalolatdir . Shuni ham aytish joizki, bu holat hozirgi jonajon Vatanimiz O‘zbekiston tarixining chegarasi va davrlashtirilishini ancha murakkablashtirdi. Istiqlol yillari davrida tarixchi olimlarimiz tomonidan Birinchi Prezidentimiz Islom Karimovning «O‘zbekistonning yangi tarixini yaratish» kerakligi haqidagi metodologik va konseptual g‘oyalariga amal qilgan holda ko‘p ming yillik Vatanimiz tarixining ilmiy asoslangan davrlashtirilishi amalga oshirildi:

Ш Ibtidoiy – jamoa tuzumi; Ш Qadimgi davr: davlatchilikning shakllanishi va rivojlanishi; Ш O‘rta asrlar davri; Ш Turkiston Rossiya imperiyasi mustamlakachiligi davri; Ш O‘zbekiston sovetlar hokimiyati davri; Ш O‘zbekistonning yeng yangi tarixi davri Mustaqillik yillarida O‘zbekiston Respublikasida davlat boshqaruv tizimi, ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va ma naviy sohalarda katta o‘zgarishlar amalgaʼ oshirildi. Shuningdek, ta lim sohasida ham bir qator islohotlar o‘tkazilib, barkamol ʼ avlodni shakllantirishga yo naltirilgan Milliy dastur izchillik bilan rivojlantirilib ʼ borilmoqda. Bugun jahonda yuz berayotgan voqea va hodisalar, mafkuraviy qarama-qarshiliklarning mazmun-mohiyatini tahlil yetish, turli xil yot g oyalardan ʼ yoshlarni himoya qilish uchun tarixiy tafakkurni shakllantirish muhim ahamiyat kasb yetadi. Umumiy o‘rta ta limda o‘quvchilar Vatan tarixining mustaqillik ʼ davrini oxirgi sinfda besh-olti yil oldin yozilgan darslik asosida o‘qitilib kelinmoqda va bugungi jamiyatda kechayotgan jarayonlarni dasturga kiritish va ular haqida keng ma lumot berish ancha qiyin kechmoqda. Shuning uchun ʼ OO‘Yuda O‘zbekistonning yeng yangi davri tarixini chuqur o‘rganish o‘ta dolzarb vazifa hisoblanadi, chunki yosh mutaxassislarning bugungi davr siyosati, davr qahramonlarini, ayniqsa o‘zining ham shu jarayon ishtirokchisi yekanligini to‘g ri ʼ va to‘liq anglashi jamiyat taraqiyotida muhim ahamiyat kasb yetadi. O‘zbekistonning yeng yangi tarixi fanida O‘zbekistonning davlat mustaqilligiga yerishishi arafasida yuzaga kelgan murakkab vaziyat, respublika mustaqilligining ye lon qilinishi, mustaqillik yillarida mamlakatda amalga ʼ oshirilayotgan ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, ma naviy sohalardagi islohotlar va ʼ ularning bosqichlarini, O‘zbekistonning jahon hamjamiyatiga har tomonlama integratsiyasini, xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag rikenglikni ʼ ta minlash, tinchliksevar tashqi siyosat kabi masalalarning ilmiy va amaliy ʼ ahamiyati ochib beriladi.

Fanni o‘qitishning maqsadi – Mustaqillik yillarida O‘zbekiston Respublikasida yuz bergan muhim o‘zgarishlar, tub islohotlarning mazmun- mohiyatini ko‘rsatish va jamiyat hayotida talaba(mutaxassis)ning o‘rnini, o‘zligini anglatishdan iborat. Fanni o‘qitishning vazifalari – mustaqillikka yerishish arafasida O‘zbekistonda yuzaga kelgan murakkab vaziyatni hamda mustaqillik yillarida davlat boshqaruvi, ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va ma naviy va boshqa sohalardagiʼ islohotlarning mohiyatini talabalarga tushuntirib berish, ularni Vatanga sadoqat va muhabbat ruhida tarbiyalashdan iborat. Mustaqillik yillari ijtimoiy-siyosiy jarayonlarning tezkorligi, voqea va hodisalarning shiddatliligi, olam-u odam taqdiriga daxldor bo‘lgan dunyoviy muammolar-u serqirra hayotning barcha jabhalarini qamrab olgan umumiy qarashlarimizdan tortib, yeng kichik, yeng shaxsiy yumushlarimizgacha bo‘lgan barcha hodisalarni o‘zida mujassam yetadi. Tabiiyki, bunday yalpi yangilanishlar jarayoni ijtimoiy-gumanitar fanlar qatorida tarix fani oldiga ham yangi vazifalar qo‘yadi. Tadqiqotchilar birinchi navbatda xalqimizning mustaqillikka yerishish yo‘lidagi asrlar osha olib borgan tinimsiz kurashini, uni qo‘lga kiritish yo‘llari va vositalarini, milliy davlatchilik qurilishiga doir tajribani, mustaqillikni mustahkamlashning siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va ma’naviy omillarini o‘rganish va milliy g‘oyani yaratish kabi bir qator muhim muammolarni har tomonlama mushohada qilmoqlari lozim. 2007-yil 30-avgust kuni O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi, Vazirlar Mahkamasi va Prezident devonining Mustaqillikning 16 yilligiga bag‘ishlangan qo‘shma majlisida birinchi Prezident I.A.Karimov «O‘zbekistonning 16 yillik mustaqil taraqqiyot yo‘li mavzusida ma’ruza qildi. Unda O‘zbekiston mustaqilligi tasodifiy hodisa yemasligi, u o‘ziga xos kurashlar, ziddiyatlar, iztiroblar bilan birga juda katta tarixiy yutuq yekanligini alohida ta’kidladi. Shu bilan birga ushbu davr fanda butun ko‘lami va salmog‘i bilan yetarli darajada o‘rganilmaganligini alohida ta’kidladi va «mustaqillikka yerishish davri haqida, yeski tuzum inqirozga duchor bo‘lib, sobiq ittifoq parokandalikka yuz tutgan bir paytda mamlakatimizda tobora

keskin tus olgan siyosiy, ijtimoiy va iqtisodiy vaziyat, o‘zligimizni anglash va toptalgan milliy g‘ururimizni tiklashga qaratilgan intilish kuchayib borgani, Vatanimiz mustaqilligini qo‘lga kiritish qanday sharoitda kechgani haqida yaxlit, yagona va xolis ko‘z bilan qarab baho beradigan jiddiy tahlil-tadqiqot hozirgacha amalda yo‘qligini afsus bilan aytishga to‘g‘ri keladi» - dedi. Mustaqillik davrining xalq, millat va mamlakat taqdiridagi buyuk voqelik, noyob qadriyat yekanligi xususidagi fikrlarini davom yettirib birinchi Prezident I. Karimov «O zbekiston mana shunday tahlikali va murakkab vaziyatda qandayʻ maqsadlarni ko‘zda tutib, qanday amaliy chora-tadbirlarni amalga oshirganini, bu harakatlarning ilmiy-tarixiy, mantiqiy va qonuniy zamini va omillari, kerak bo‘lsa, istiqlol o‘zbek xalqiga tuhfa tariqasida berilmagani - bularning barchasi haqida har taraflama chuqur yoritib va isbotlab beradigan izlanish va tahlil bugungi kunda ham o zining dolzarbligi va ahamiyatini yo‘qotmaganini qayd yetishimiz zarur», ʻ degan talablarni qat’iy qilib qo‘ydi. Darhaqiqat, tarix xotirasi inson taraqqiyotiga kuchli ta’sir o‘tkazadi, milliy g‘oyaning shakllanishida muhim omil bo‘lib xizmat qiladi. Milliy ong, milliy tafakkur xalq tarixi, uning rivojlanish bosqichlarini nechog‘li o‘rganish, undan saboq chiqarish bilan bog liq. Ulug‘ allomalar aytganidek, tarix insonni istiqbolga ʻ da’vat yetadi, ulkan yaratuvchilikni rag‘batlantiradi. Zotan, uning ulug murabbiylik, tarbiyachilik, yo‘naltiruvchilik qudrati ham xuddi ana shunda. Xullas, “O‘zbekistonning yeng yangi tarixi” o‘quv fani ana shu tarixiy jarayonlarni to‘laroq qamrab olish, uni jamlash, ma’lum bir tartibga solish, qolaversa, ana shu jarayonlarni iloji boricha ko‘proq o‘rganish orzu-istagida vujudga keldi. Darhaqiqat, mustaqillik davrida o‘tgan kunlarimiz alohida o‘rganishni, tadqiq yetishni, ilmiy va nazariy xulosalar chiqarishni taqozo yetmoqda. Buning o‘ziga xos asoslari bor. Birinchidan, O‘zbekiston mustaqil suveren davlat sifatida jahon hamjamiyatida o‘ziga xos nufuzga yega bo‘ldi. U o‘zining katta ishlab chiqarish imkoniyatlari, boy aqliy va jismoniy salohiyati, tengsiz tabiiy boyliklari bilan