logo

OTLARNI MASHQ QILDIRISHDA QO’LLANADIGAN QURILMALAR VA INVENTAR (OT ABZALLARI)

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

47.7587890625 KB
OTLARNI MASHQ QILDIRISHDA QO’LLANADIGAN QURILMALAR
VA INVENTAR (OT ABZALLARI)Reja:
1. Levada  
2.  Manej 
3.  Yo’lakcha 
4. Ippodrom 
5.  Ot abzallari Yilqichilik xo’jaliklarida yosh otlar treningi maxsus   maydonchalarda (levada,
manej, yo’lakchalar) o’tkaziladi.
1. Levada  
Levadalar   madaniylashgan   zotli   otlarning  tarbiyasida   va   treningida   katta  va
muhim rol o’ynaydi, chunki ular yosh hayvonni erkin harakatlanishi, ochiq   havoda
xoxlagancha bo’lishini taminlaydi.
Levada   –   yaylovning   bir   chetini   to’rtburchak   shaklida   chegaralangan   joyi
bo’lib,   uni   to’sish   uchun   yog’ochdan   qurilgan   oddiy   to’siqlar   qo’llanadi.   Ayrim
hollarda to’siqlar ko’chirma bo’lishi mumkin. Levadalar otlarni  oziqlantiradigan joy
va otxona yonida qurilgan bo’lishi lozim.
Oziqlantiruvchi   levadada   ko’p   yillik   o’tlar   eqiladi,   chunki   ular   toptalishga
chidamli   bo’lib   otlar   oziqlanishiga   qulay   bo’ladi.   Oziqlantiruvchi   levada   turli
shaklda   bo’lishi   mumkin.   Kerak   paytda   uni   ko’chiradilar.   Ko’chirma   to’siqlar
kattaligi (uzunligi) 3–4   metrdan bo’lib, ular og’ir asosga biriktiriladi, shuning uchun
ularning   ustunlari   yerga   ko’milmaydi.   Levadani   zavod   ippodromining   aylanasi
ichiga qurish mumkin. Levada ichiga qo’yib yuborilgan hayvonlarga   to’liq erkinlik
berish tavsiya etiladi.
Otxona   yonida   qurilgan   levadaning   vazifasi   –   otlarni   mosion   bilan
ta’min lashdir. Bunday levadaning bir devori otxonaga tutashgan bo’lib, unda hyech
narsa o’smaydi
Xo’jalikda   bir   nechta   levada   qurilishi   maqsadga   muvofik,   chunki   otlar
navbati   bilan   yoz   mobaynida   yangi,   xali   o’ti   bosilmagan,   to’silgan   yaylov
qismlariga o’tadi. :
2.  Manej  
Manej   –   usti   yopiq   yoki   ochik,   aylana   shaklida   bino   yoki   qurilma.   Manej
yosh   va   katta   yoshdagi   otlarni   ob–havo   yomon   bo’lgan   vaqtda   qo’llanadi.
Manejning diametri 30 metrga teng.
Yaqin paytlargacha manej otlarni trening qildirishda katta va muhim o’rinni
egallagan   edi.   Lekin   hozirgi   davrda   uning   moxiyati   pasaygan,   ayniqsa   yo’rtoqi
otlarning treningida. Otlarni   manejda   trening   qildirishning   foydali   va   zararli   tomonlari   bor.   Bir
tomondan   manej   otlar   bilan   ishlashning   birinchi   jarayonlarini   osonlashtiradi;
manejdan yil  buyi foydalanish  mumkin; ob–h avo yomon bo’lgan  fasllarda  otlarga
to’liq   kuch   bilan   ishlashga   imkoniyat   yaratadi.  Ikkinchi   tomondan   manej   aylanasi
bo’ylab harakatlanishlar yo’rtoqi  otlar tanasining ikki tomonini baravariga ishlashga
yo’l quymaydi  y a n i   og’irlik manej markaziga qaragan oyoqlarga tushadi.
          Otni yumaloq manejda trening qildirishning  i k k i n c h i   salbiy  xususiyati – ot uzun
tizgin   orqali   boshqarilishida dir .   Uzun   tizgin   og’ir   bo’lib ,   ot   og’zini   shikastlaydi,
og’iz   burchaklari   sezuvchanligini   pasaytiradi   va   natijada   u   bilan   keyin chalik
ish lash da qiyinchilik yaratadi.
Uchinchi   kamchilik   –   qisqa   va   tor   joyda   aylana   bo’ylab   harakatlanish   ot
harakatlarini bog’laydi va qadamlar uzunligini qisqartiradi.
Bunday   kamchiliklarni   kamaytirish   uchun   marvin   tipdagi   manejni   qu rish
maqsadga muvofik – uning shakli uzunchoq bo’ladi.
Manej aylanasining 1 ,8   m balandli kda   to’siqlar bilan   chegaralanadi. Maydon
atrofdagi   yer   satxidan   15–20   sm   balandlikka   ko’tariladi.   Manej   darvozalari
ichkariga ochiladi.
Manej yuzasi yirik qum yoki yog’och qirindisi bilan qoplanadi.   Ishdan so’ng
manej   yuzasi   yer   tirnog’ichi   (grabli)   bilan   tekislanadi.   Ob   –   havo   quruq   paytida
chang ko’tarilmasligi uchun ustiga suv sepiladi.
3.  Yo’lakcha 
Yo’lakcha   yoki  “ aylana ”  otlarni trening qildiradigan asosiy joy  hisoblanadi.
Otchilik   xo’jaliklarida   ippodromlarning   yugurish   yo’lakchalari   oval   shaklda
quriladi.   Aylananing   uzun  qismi   1600   m,   qisqa   qismi   1067m   ga  teng.   Aylananing
eni   1067   metrdan   kam   bo’lmasligi   kerak,   chunki   otlar   tez   allyurlarda   qisqa
burumlardan   chopib   o’tishga   q iynaladi.   Yo’lakcha   yuzasida   qum   ko’p     yoki   loyli
bo’lishi   mumkin   emas,   chunki   qumlik   yerda   ot   paylariga   kata   og’irlik   tushadi,
yomg’irli kunlarda esa yo’lakcha balchiq bilan  qoplanadi.
Yo’lakcha o’lchamlari olingandan so’ng yuzasi   h aydaladi. Yo’lakcha kengligi
6–7   metrni   tashkil   qilishi   lozim.   Yo’lakcha   yuzasi   xaydalgandan   s o ’ n g   u   borona bilan   ishlanadi   va   ustidan   mola   tortiladi.   Yoz   paytida   yo’lakcha   yuzasini   doim
yumshatib turish lozim. Qish faslida yo’lakchadan qor tozalanib tur il adi. Otxonadan
to yo’lakchagacha yo’l alohida quriladi.
Yo’lakcha   ichidagi   maydonga   ekinlar   eqiladi,   ammo   bevosita   yo’lakcha
yonidagi joyga ekin ekilmaydi.
4. Ippodrom  
Ippodrom   har bir ot zavodida bo’lishi lozim. Ippodrom   yo’lakchasining oddiy
yo’lakchadan   farqi   –   u   kaltarok   bo’ladi   –   1000   m,   aylana   ichiga   hyech   narsa
ekilmaydi,   chunki   unda   toylar   yurish   texnikasi,   burilish   qoidalari   va   boshqalarga
o’rgatiladi.
Zavod   ippodromini   qurish   uchun   birinchi   navbatda   tekis   joy   tanlanadi.
Maydon   yuzasida   notekisliklar   bo’lmasligi   lozim,   chunki   ular   toylarning   to’g’ri
harakatlanishiga   xalaqit   beradi   va   keyinchalik   zararli   reflekslar   paydo   bo’lishiga
sababchi bo’lishi mumkin.
                     Ippodrom maydoni quruq, qor va shamoldan himoyalangan bo’ladi. Otxona
ippodromdan  uzoqroq  joyda   ( 0,3   km )   joylashishi   zarur .   Ippodrom   yo’lakchasining
yuzasi qumlik yoki balchiqli bo’lmasligi kerak. Ippodromga 8   gektar yer ajratiladi.
Yugurish  yo’lakchasining  uzunligi  1000 m, eni  15 m  ni  tashkil  qilishi  lozim. Ikki
to’g’ri   yo’nalishlar   uzunligi   340   metrdan,   ikki   burumlar   uzunligi   160   metrdan,
burilish radiusi  51 metr, yo’lakcha   en i   esa  15   metrdan kam bo’lmasligi  lozim. Aks
holda   yosh   otlarni   qarshisidan   keladigan   boshqa   otlar     h urkitish   mumkin,   boshqa
hollarda esa ular  yo’lakchadan tashqariga chikib ket adi .
Ippodrom   yo’lakchasiga   tashqaridan   istalgan   joydan   kirish   imkon sti ni
yaratish   lozim.   Ippodrom   yo’lakchasiga   oddiy   yo’lakchaga   nisbatan     ko’prok
ahamiyat beriladi .
5.  Ot abzallari 
Qadimda odamlar  otlarni  hyech qanday abzalsiz  ishlatganlar  (don ekinlarini
yanchish, ot dumiga biror narsalarni bog’lab tortirish, egarsiz yuk   tortish va minish).
Xalq     xo’jaligi   taraqqiyoti,   madaniyatining   o’sishi,   ot   kuchidan   foydalanish   usullarini, qishlok xo’jaligi qurollari va aravalarni, chanalar   va foytunlarni, ot abzallarini vujudga
keltirdi.
Arava   anjomlari   va   otlarga   taqiladigan   moslamalar   ot   abzallari   deb   ataladi.
Abzallar   otlarni   egarlash   usullari   va   ishlatish   xarakteriga   qarab   uchta   asosiy   tipga
bo’linadi:   tortish   kuchi   orqali   bajariladigai   ishlar   uchun   va ,   salt   m i n i s h   uchun
muljallangan abzallar.  H amma abzallar ixcham,  taqilganda   ot tanasiga  yopishib turadigan,
ish   vaqtida   tanani   shikastla maydigan   va   otning   ish   qobiliyatiga   xalaqit   bermaydigan
bo’lishi   kerak.   Abzallarni   otning   katta   –   kichikligiga   qarab   tanlash   ayniqsa
muhimdir.   
Ot   abzallari   do’g’ali   va   do’g’asiz,   arava   uchun,   qishlok   xo’jaligi   ishlari
uchun,   salt   miniladigan   yakka   ot,   qo’sh   ot,   uch   ot   va   ko’p   otlarga   muljallangan
bo’lishi   mumkin.     Abzallarining   har   biri   aniq   o’lchovda,   ta’mirlash   va   esqilarini
yangilari bilan almashtirish uchun qulay bo’lishi kerak.
Otning ko’krak, yelka, qarchig’ay va orqasi abzal orqali ish bajaruvchi asosiy
organlari   hisoblanadi.   Abzal   tanlaganda   shu   organlarning   tuzilishi   va   o’lchamiga
alohida   e’tibor   berish   lozim.   Bir   ot   uchun   muljallangan   rus   do’g’ali   abzallar   –
yugan,   no’xta,   bo’yincha,   egarcha,   egarcha   qayishlari,   tizgin   (uzun   jilov)   va
do’g’adan iborat.
Yugan   –   otni boshqarish uchun xizmat qiladi. U ensa usti   ( c ha ka k) ,   pesh a na
usti,   ganash   osti   va   burun   ustidan   o’tadigan   kayishlardan   hamda   ikki   xalqali
suvliqdan   iborat.   Suvliqning   ikkala   xalqalariga   boshqarish   qayishlari   –   jilov
birikti ri ladi. Ensa usti va chakkadan o’tadigan kalta va uzun qayish lar  orqali suvliq
to’g’ri kiygiziladi. Suvliq tilni bosmasligi,  shuningdek juda erkin  b o ’ l m a s l i g i ,   og’iz
b o ’ s h l i g ’ i n i n g   tishsiz   joyida   –   til   ustida   (qirquvchi   tishlar   bilan   oziq   tishlar
oraligida) joylashishi kerak. Agar yugan kalta bo’lsa, suvliq og’iz chekkalarini yara
qiladi, uzun bo’lsa otni  boshqarishda tishlarga tegib, ularga zarar yetkazadi.
Yugan   xom   va   chayir   qayishdan,   suvliq   esa   metalldan   ikki   xil
o’lchamda   (№   1   va   №2)   tayyorlanadi.   Otni   oziqlantirish   vaqtida   yuganni   y e c h i b
qo’yish  kerak. .        No’xta   – otni bog’lash yoki bog’lab boqish uchun xizmat  qiladi. U qattiq va
keng qayishdan yasaladi. No’xta yuganga qaraganda mustahkam bo’ladi.
Yugan – no’xta     h am yugan, ham no’xta vazifasini o’taydi, qattiq qayishdan
yasaladi .
Bo’yincha   (xomut)   ot   abzallarining   asosiy   qismi   hisoblanadi.   U   ikkita
yog’och   qisqich,   xomutcha,   kigiz   astar,   charm   yopincha,   ustki   qismini   biriktirib
turuvchi   qayish,   tomoq   bog’   va   ikkita   qulo q bog’dan   tashkil   toptan.   Bo’yincha
mustahkam   bo’lib   ot   bo’yniga   yopishib   turishi,   ish   bajarganda   yelka   va
qarchig’ayni ortiqcha bosib yara qilmasligi  kerak. Mos ligi   bo’yincha tanlash uchun
mahsus   o’lchagich   bilan   yelkaning   kengligi   va   bo’yinning   enliligi   o’ lchanadi.   Ot
aravani   bo’yincha   orqali   tortadi.   Bo’yinchalar   har   xil   tipda:   yakka   otli,   standart
xomutlari   va   katta   –   kichik   qilinadigan   A.B.Voyeykov   konstruksiyali   bo’lishi
mumkin. Bo’yinchaning o’rtacha og’irligi 9–11 kg.
Tormoz tasma   (katta quyushqon)  – notekis yerlarda bo’yinchani normal tutib
turish   va   aravani   to’xtatish   uchun   xizmat   qiladi.   Tormoz   tasma   oldingi   tomondan
bo’yinchaga b i r i k tiri lib kolgan qismi ot gavdasi ustiga kiygiziladi.
Uzun   tizgin   –   qayishdan,   yoki   mustahkam   kanop   arqondan   yasaladi.
Tizginn ing   uchi   qayishdan   yasalgan   bo’lib   suvliqning   xalqalariga   biriktiriladi.
Aravadan   turib  otni   normal   boshqarish   u c h u n   t i z g i n n i n g   uzunligi 10 metr bo’lishi
kerak. 
Do’g’a   rus anjom – abzallari qatoriga kiradi. Ot bajaradigan ishning   og’ir –
yengilligiga qarab do’g’alarning og’irligi 1,5–5 kg gacha bo’lishi mumkin.
Egarcha   – ma’lum darajada bo’yincha, do’g’a va shotini ko’tarib turish uchun
xizmat qiladi. Egarcha tik turuvchi (bukrasimon) va yassi shaklda bo’ladi.
    Bir   ot   uchun   muljallangan   do’g’asiz   abzallar   yugan,     b o ’ y i n c h a       va
postromkalar, tormoz tasma, egarcha, oraliq  va to’sh tasmasi, jilovdan iborat.   
            Salt minish va yuklarni ot ustiga ortib tashish uchun ishlatiladigan abzallar
ichida eng muhimi  egar   hisoblanadi. Egarlar asosan 5 xil bo’ladi:  kavaleriya, kazak
(kavkaz) sport, yuk va osiyo egarlari. Kavaleriya   egari   ikkita   chillik   va   yumshoq   charm   to’qim,   i k k i t a   q a n o t ,
uzangibog’,   o’tirgich,   ikkita   uzangi,   ikkita   ayil   tasma   va   qo’mildiriqdan   iborat.
Shuningdek, bunday egarlarda  4 ta charm  sumka, 10 dona yuk bog’lash   tasmalari
bo’lishi kerak. Vazni 39–42 kg.
Sport   egarlari   poyga   va   ishchi   egarlariga,   maxsus   o’yinlar   va   xotin   –qizlar
minadigan egarlarga bo’linadi.   Ular kavaleriya va kazak egarlaridan yengil   ammo
katta. Cho’chqa terisidan yasaladi.
Osiyo egarlari qattiq toldan tayyorlanib, usti charm bilan qoplanadi.    Ba’zida
paylar   yopishtirib   yelimlanadi.   O’tirg’ichi   chuqur.   Uzoq   yurish,   ko’pkari   uchun
qulay.
Ot   aravalar otlarning kuchidan rasional  foydalanishda katta   ahamiyatga ega.
Yullardan yengil yuradigan, chidamli, g’adir – budir yerlarda ko’p   ishlatilganda tez
buzilmaydigan,   osonliq   bilan   buriladigan,   kam   silkinuvchan,   katta   xajmli   yuklarni
ortishga moslashgan aravalar eng yaxshi   aravalar hisoblanadi. Arava g’ildiragi katta
bo’lishi maqsadga muvofik.
Aravalar   tuzilishi   va   foydalanishiga   qarab   ikki   xil   bo’ladi:   yuk   aravalari   va
yengil aravalar. Ishlati li sh i   qarab bir otli,   i k k i   otli,   va ko’p otli; yurish yumshoqligi
bo’yicha   ressorsiz   va   ressorli;   yuk   ko’tarishi   bo’yicha   esa   ikki   g’ildirakli   va   to’rt
g’ildirakli bo’lishi mumkin.
O’zbekistonda   aravalar   g’ildirak   diametrining   katta   –   kichikligiga   qarab
mahalliy   tilda   " Q o’qon   arava",   "Toshkent   arava",   "Buxoro   arava"   nomlari   bilan
yuritiladi.
Sportda   musobaqalar   uchun   poyga   chanasi,   ishchi   kachalka   (aravacha),
poyga  kachalkasi va rekord kachalkasi qo’llanadi.  Foydalanilgan adabiyotlar:1. Tashtemirov R. M., 	Narziyev B.D., 3. 	Uzakova D.P. 	Ot treningi asoslari	.	
O’
quv qo’llanma. Samarqand, 2009

OTLARNI MASHQ QILDIRISHDA QO’LLANADIGAN QURILMALAR VA INVENTAR (OT ABZALLARI)Reja: 1. Levada 2. Manej 3. Yo’lakcha 4. Ippodrom 5. Ot abzallari

Yilqichilik xo’jaliklarida yosh otlar treningi maxsus maydonchalarda (levada, manej, yo’lakchalar) o’tkaziladi. 1. Levada Levadalar madaniylashgan zotli otlarning tarbiyasida va treningida katta va muhim rol o’ynaydi, chunki ular yosh hayvonni erkin harakatlanishi, ochiq havoda xoxlagancha bo’lishini taminlaydi. Levada – yaylovning bir chetini to’rtburchak shaklida chegaralangan joyi bo’lib, uni to’sish uchun yog’ochdan qurilgan oddiy to’siqlar qo’llanadi. Ayrim hollarda to’siqlar ko’chirma bo’lishi mumkin. Levadalar otlarni oziqlantiradigan joy va otxona yonida qurilgan bo’lishi lozim. Oziqlantiruvchi levadada ko’p yillik o’tlar eqiladi, chunki ular toptalishga chidamli bo’lib otlar oziqlanishiga qulay bo’ladi. Oziqlantiruvchi levada turli shaklda bo’lishi mumkin. Kerak paytda uni ko’chiradilar. Ko’chirma to’siqlar kattaligi (uzunligi) 3–4 metrdan bo’lib, ular og’ir asosga biriktiriladi, shuning uchun ularning ustunlari yerga ko’milmaydi. Levadani zavod ippodromining aylanasi ichiga qurish mumkin. Levada ichiga qo’yib yuborilgan hayvonlarga to’liq erkinlik berish tavsiya etiladi. Otxona yonida qurilgan levadaning vazifasi – otlarni mosion bilan ta’min lashdir. Bunday levadaning bir devori otxonaga tutashgan bo’lib, unda hyech narsa o’smaydi Xo’jalikda bir nechta levada qurilishi maqsadga muvofik, chunki otlar navbati bilan yoz mobaynida yangi, xali o’ti bosilmagan, to’silgan yaylov qismlariga o’tadi. : 2. Manej Manej – usti yopiq yoki ochik, aylana shaklida bino yoki qurilma. Manej yosh va katta yoshdagi otlarni ob–havo yomon bo’lgan vaqtda qo’llanadi. Manejning diametri 30 metrga teng. Yaqin paytlargacha manej otlarni trening qildirishda katta va muhim o’rinni egallagan edi. Lekin hozirgi davrda uning moxiyati pasaygan, ayniqsa yo’rtoqi otlarning treningida.

Otlarni manejda trening qildirishning foydali va zararli tomonlari bor. Bir tomondan manej otlar bilan ishlashning birinchi jarayonlarini osonlashtiradi; manejdan yil buyi foydalanish mumkin; ob–h avo yomon bo’lgan fasllarda otlarga to’liq kuch bilan ishlashga imkoniyat yaratadi. Ikkinchi tomondan manej aylanasi bo’ylab harakatlanishlar yo’rtoqi otlar tanasining ikki tomonini baravariga ishlashga yo’l quymaydi y a n i og’irlik manej markaziga qaragan oyoqlarga tushadi. Otni yumaloq manejda trening qildirishning i k k i n c h i salbiy xususiyati – ot uzun tizgin orqali boshqarilishida dir . Uzun tizgin og’ir bo’lib , ot og’zini shikastlaydi, og’iz burchaklari sezuvchanligini pasaytiradi va natijada u bilan keyin chalik ish lash da qiyinchilik yaratadi. Uchinchi kamchilik – qisqa va tor joyda aylana bo’ylab harakatlanish ot harakatlarini bog’laydi va qadamlar uzunligini qisqartiradi. Bunday kamchiliklarni kamaytirish uchun marvin tipdagi manejni qu rish maqsadga muvofik – uning shakli uzunchoq bo’ladi. Manej aylanasining 1 ,8 m balandli kda to’siqlar bilan chegaralanadi. Maydon atrofdagi yer satxidan 15–20 sm balandlikka ko’tariladi. Manej darvozalari ichkariga ochiladi. Manej yuzasi yirik qum yoki yog’och qirindisi bilan qoplanadi. Ishdan so’ng manej yuzasi yer tirnog’ichi (grabli) bilan tekislanadi. Ob – havo quruq paytida chang ko’tarilmasligi uchun ustiga suv sepiladi. 3. Yo’lakcha Yo’lakcha yoki “ aylana ” otlarni trening qildiradigan asosiy joy hisoblanadi. Otchilik xo’jaliklarida ippodromlarning yugurish yo’lakchalari oval shaklda quriladi. Aylananing uzun qismi 1600 m, qisqa qismi 1067m ga teng. Aylananing eni 1067 metrdan kam bo’lmasligi kerak, chunki otlar tez allyurlarda qisqa burumlardan chopib o’tishga q iynaladi. Yo’lakcha yuzasida qum ko’p yoki loyli bo’lishi mumkin emas, chunki qumlik yerda ot paylariga kata og’irlik tushadi, yomg’irli kunlarda esa yo’lakcha balchiq bilan qoplanadi. Yo’lakcha o’lchamlari olingandan so’ng yuzasi h aydaladi. Yo’lakcha kengligi 6–7 metrni tashkil qilishi lozim. Yo’lakcha yuzasi xaydalgandan s o ’ n g u borona

bilan ishlanadi va ustidan mola tortiladi. Yoz paytida yo’lakcha yuzasini doim yumshatib turish lozim. Qish faslida yo’lakchadan qor tozalanib tur il adi. Otxonadan to yo’lakchagacha yo’l alohida quriladi. Yo’lakcha ichidagi maydonga ekinlar eqiladi, ammo bevosita yo’lakcha yonidagi joyga ekin ekilmaydi. 4. Ippodrom Ippodrom har bir ot zavodida bo’lishi lozim. Ippodrom yo’lakchasining oddiy yo’lakchadan farqi – u kaltarok bo’ladi – 1000 m, aylana ichiga hyech narsa ekilmaydi, chunki unda toylar yurish texnikasi, burilish qoidalari va boshqalarga o’rgatiladi. Zavod ippodromini qurish uchun birinchi navbatda tekis joy tanlanadi. Maydon yuzasida notekisliklar bo’lmasligi lozim, chunki ular toylarning to’g’ri harakatlanishiga xalaqit beradi va keyinchalik zararli reflekslar paydo bo’lishiga sababchi bo’lishi mumkin. Ippodrom maydoni quruq, qor va shamoldan himoyalangan bo’ladi. Otxona ippodromdan uzoqroq joyda ( 0,3 km ) joylashishi zarur . Ippodrom yo’lakchasining yuzasi qumlik yoki balchiqli bo’lmasligi kerak. Ippodromga 8 gektar yer ajratiladi. Yugurish yo’lakchasining uzunligi 1000 m, eni 15 m ni tashkil qilishi lozim. Ikki to’g’ri yo’nalishlar uzunligi 340 metrdan, ikki burumlar uzunligi 160 metrdan, burilish radiusi 51 metr, yo’lakcha en i esa 15 metrdan kam bo’lmasligi lozim. Aks holda yosh otlarni qarshisidan keladigan boshqa otlar h urkitish mumkin, boshqa hollarda esa ular yo’lakchadan tashqariga chikib ket adi . Ippodrom yo’lakchasiga tashqaridan istalgan joydan kirish imkon sti ni yaratish lozim. Ippodrom yo’lakchasiga oddiy yo’lakchaga nisbatan ko’prok ahamiyat beriladi . 5. Ot abzallari Qadimda odamlar otlarni hyech qanday abzalsiz ishlatganlar (don ekinlarini yanchish, ot dumiga biror narsalarni bog’lab tortirish, egarsiz yuk tortish va minish). Xalq xo’jaligi taraqqiyoti, madaniyatining o’sishi, ot kuchidan foydalanish usullarini,

qishlok xo’jaligi qurollari va aravalarni, chanalar va foytunlarni, ot abzallarini vujudga keltirdi. Arava anjomlari va otlarga taqiladigan moslamalar ot abzallari deb ataladi. Abzallar otlarni egarlash usullari va ishlatish xarakteriga qarab uchta asosiy tipga bo’linadi: tortish kuchi orqali bajariladigai ishlar uchun va , salt m i n i s h uchun muljallangan abzallar. H amma abzallar ixcham, taqilganda ot tanasiga yopishib turadigan, ish vaqtida tanani shikastla maydigan va otning ish qobiliyatiga xalaqit bermaydigan bo’lishi kerak. Abzallarni otning katta – kichikligiga qarab tanlash ayniqsa muhimdir. Ot abzallari do’g’ali va do’g’asiz, arava uchun, qishlok xo’jaligi ishlari uchun, salt miniladigan yakka ot, qo’sh ot, uch ot va ko’p otlarga muljallangan bo’lishi mumkin. Abzallarining har biri aniq o’lchovda, ta’mirlash va esqilarini yangilari bilan almashtirish uchun qulay bo’lishi kerak. Otning ko’krak, yelka, qarchig’ay va orqasi abzal orqali ish bajaruvchi asosiy organlari hisoblanadi. Abzal tanlaganda shu organlarning tuzilishi va o’lchamiga alohida e’tibor berish lozim. Bir ot uchun muljallangan rus do’g’ali abzallar – yugan, no’xta, bo’yincha, egarcha, egarcha qayishlari, tizgin (uzun jilov) va do’g’adan iborat. Yugan – otni boshqarish uchun xizmat qiladi. U ensa usti ( c ha ka k) , pesh a na usti, ganash osti va burun ustidan o’tadigan kayishlardan hamda ikki xalqali suvliqdan iborat. Suvliqning ikkala xalqalariga boshqarish qayishlari – jilov birikti ri ladi. Ensa usti va chakkadan o’tadigan kalta va uzun qayish lar orqali suvliq to’g’ri kiygiziladi. Suvliq tilni bosmasligi, shuningdek juda erkin b o ’ l m a s l i g i , og’iz b o ’ s h l i g ’ i n i n g tishsiz joyida – til ustida (qirquvchi tishlar bilan oziq tishlar oraligida) joylashishi kerak. Agar yugan kalta bo’lsa, suvliq og’iz chekkalarini yara qiladi, uzun bo’lsa otni boshqarishda tishlarga tegib, ularga zarar yetkazadi. Yugan xom va chayir qayishdan, suvliq esa metalldan ikki xil o’lchamda (№ 1 va №2) tayyorlanadi. Otni oziqlantirish vaqtida yuganni y e c h i b qo’yish kerak. .