logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Umumiy
  4. ShK tizimli(Onalik) platasi. Platada joylashgan qismiy tizimlar obzori

ShK tizimli(Onalik) platasi. Platada joylashgan qismiy tizimlar obzori

Yuklangan vaqt:

11.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

684.8525390625 KB
Ko'chirib olish
Mavzu: ShK tizimli(Onalik) platasi. Platada joylashgan qismiy tizimlar obzori REJA: I. KIRISH II. NAZARIY BILIM II.1. ShK tizimli(Onalik) platasi to g risida tushunchaʻ ʻ II.2. Ona plata da joylashgan tizimlar III. AMALIY QISM III.1. Protsessorga buyruq berish tizimi III.2. Protsessor arxitekturasi. Protsessorning mosligi IV. XULOSA V. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR KIRISH ShK tizimli (Onalik) platasi — bu shaxsiy kompyuterning asosiy tarkibiy qismlaridan biri bo‘lib, kompyuterning barcha boshqa komponentlari bilan o‘zaro aloqada bo‘lishi va ishlashini ta'minlaydigan platforma yoki "ona" platasidir. U kompyuterning barcha tizim komponentlarini boshqarish va ular o‘rtasidagi ma'lumotlarni uzatish vazifasini bajaradi. Shaxsiy kompyuter tizimli (onalik) platasi, odatda, motherboard (ona platasining inglizcha atamasi) deb ataladi. Bu plata kompyuterning barcha elementlarini o‘z ichiga oladi va ularning o‘zaro ishlashini tartibga soladi. Shaxsiy kompyuterning tizimli (onalik) platasi — bu kompyuterning barcha komponentlarining ishlashini ta'minlaydigan markaziy platforma bo‘lib, u turli xil qurilmalar o‘rtasidagi aloqani boshqaradi va ularning birgalikda samarali ishlashini ta'minlaydi. U har qanday shaxsiy kompyuterning eng muhim tarkibiy qismidir, chunki uning ishlashiga bog‘liq bo‘lgan barcha qurilmalar to‘g‘ri va uzluksiz ishlaydi. Shaxsiy kompyuterning tizimli (onalik) platasining vazifasi — bu kompyuterning barcha qismlarini birlashtirish va ularning o‘zaro ishlashini ta'minlashdir. Har bir komponent (CPU, RAM, saqlash qurilmasi, grafik karta va boshqalar) o‘zaro ma'lumot almashadi va ularning samarali ishlashini ta'minlaydi. Onalik plata kompyuterning asosiy "nerv markazi" bo‘lib, barcha tizimning ishlashini boshqaradi va uning haqiqiy ish faoliyatini ta'minlaydi. NAZARIY BILIM ShK tizimli(Onalik) platasi to g risida tushunchaʻ ʻ Ona plata „materinka“ ( inglizcha : motherboard — bosh plata; hisoblanadi. sleng . ona - barcha chip va qurilmalarni bir biriga ulash uchun asos ) — Shaxsiy kompyuterning, noutbuk, telefon, planshetlarning asosiy qurilmalari — tezkor xotira , qattiq disk, chiplar, slot, kuler, ulash portlari va boshqa qurilmalar o rnatiladigan ko p qatlamli muxr plata. Aynan ona plata bir- ʻ ʻ biridan farq qiluvchi qurilmalarni birlashtiradi va boshqaradi. 1 - protsessor rozetkasi; 2 - "shimoliy" ko'prik; 3 - "janubiy" ko'prik; 4 va 5 - xotira moduli uchun uyalar; 6 — floppi haydovchi uchun ulagich; 7 — ATA100/ATA133 qurilmalari uchun ulagich; 8 — Serial ATA qurilmalari uchun ulagich; 9 - PCI uyalari; 10 — PCI-Express x16 slotlari; 11 — PCI-Express x1 slotlari; 12 - quvvat manbai uchun 24 pinli ATX ulagichi; 13 - protsessor uchun 8 pinli qo'shimcha ATX12v ulagichi; 14 — video kartani quvvat bilan ta'minlash uchun ulagich; 15 - kuchlanish stabilizatori; 16 — IEEE 1384 (FireWire) interfeysi uchun kontroller; 17 — audio kontroller; 18 - tarmoq boshqaruvchisi; 19 - BIOS ROM (CMOS); 20 - BIOS uchun batareya  Markaziy protsessor — eng matematik va mantiqiy operatsiyalarni bajaradigan asosiy chip;  mikroprotsessorlar to'plami (chipset ) - kompyuterning ichki qurilmalarining ishlashini boshqaruvchi va anakartning asosiy funksionalligini aniqlaydigan chiplar to'plami;  shinalar — kompyuterning ichki qurilmalari o'rtasida signallar almashinadigan o'tkazgichlar to'plami;  Ram (tasodifiy kirish xotirasi, RAM) - kompyuter yoqilganda ma'lumotlarni vaqtincha saqlash uchun mo'ljallangan chiplar to'plami;  ROM (faqat o'qish xotirasi) - uzoq muddatli ma'lumotlarni saqlash uchun mo'ljallangan chip, shu jumladan kompyuter o'chirilganda;  qo'shimcha qurilmalarni ulash uchun ulagichlar (uyalar) Ona platada joylashgan tizimlar Ona platada joylashgan tizimlar— bu kompyuterning asosiy tizimlarini boshqarish va ular o‘rtasida o‘zaro ma'lumot almashish uchun zarur bo‘lgan turli tizimlar va qurilmalar majmuidir. Ona plata (motherboard) barcha boshqa kompyuter komponentlari (CPU, RAM, saqlash qurilmalari, grafik karta, tovush kartasi, tarmoq va boshqa qurilmalar) o‘rtasidagi o‘zaro aloqani ta'minlaydi va bir- birining ishlashini boshqaradi. Quyida ona platada joylashgan asosiy tizimlar haqida batafsil ma'lumot keltiraman: 1. Protsessor (CPU) tizimi - Protsessor soketi : Ona platada protsessor (CPU) uchun maxsus soket joylashgan bo‘lib, unda CPU o‘rnatiladi. CPU barcha hisoblash ishlarini bajaradi va kompyuterning boshqaruv markazi hisoblanadi. - Chipset : Chipset — bu CPU va boshqa qurilmalar o‘rtasida ma'lumot almashishni boshqaradigan tizim. Chipsetda northbridge va southbridge deb ataluvchi ikkita asosiy bo‘lim mavjud. - Northbridge : CPU va operativ xotira (RAM) o‘rtasidagi aloqani ta'minlaydi. - Southbridge : Saqlash qurilmalari, USB portlar, audio tizim, tarmoq va boshqa periferiya qurilmalari bilan ishlaydi. 2. Operativ xotira (RAM) tizimi - RAM Slotlari : Onalik platalarida operativ xotira (RAM) o‘rnatiladigan slotlar mavjud. RAM kompyuterning tezkor xotirasi bo‘lib, u dasturlarni va ishlayotgan ma'lumotlarni vaqtincha saqlaydi. - RAM Controller : RAM tizimi uchun onalik platalarda RAM controller mavjud, u xotira va protsessor o‘rtasidagi ma'lumot almashinuvini boshqaradi. 3. Grafik tizimi - PCIe slotlari : Grafik karta (GPU) uchun eng keng tarqalgan interfeys PCIe (Peripheral Component Interconnect Express) hisoblanadi. Grafik kartalar yuqori ishlash tezligini ta'minlash uchun onalik platadagi PCIe x16 slotlarida o‘rnatiladi. - Integratsiyalangan grafik : Ba'zi onalik platalari o‘z ichiga integratsiyalangan grafik tizimini oladi. Bu tizim alohida video karta o‘rnatilmagan bo‘lsa ham, kompyuterda asosiy grafik funksiyalarni bajarishga imkon beradi. 4. Saqlash tizimi - SATA portlari : SATA (Serial ATA) portlari saqlash qurilmalari, ya'ni qattiq disklar (HDD) va SSD (Solid State Drive) ni kompyuterga ulash uchun ishlatiladi. Onalik platada bir nechta SATA portlari mavjud. - M.2 slotlari : M.2 portlari yangi avlod SSDlar uchun ishlatiladi. Bu SSDlar tezroq ma'lumot uzatish imkoniyatini beradi va ko‘p hollarda yuqori ishlash tezligiga ega bo‘ladi. - RAID Controller : Ba'zi onalik platalarida RAID (Redundant Array of Independent Disks) tizimini qo‘llab-quvvatlaydigan kontroller mavjud. Bu tizim yordamida bir nechta diskni birlashtirib, ma'lumotlarni saqlash va ishlash tezligini yaxshilash mumkin. 5. Audio tizimi - Integratsiyalangan tovush kartasi : Ona platalarda ko‘pincha integratsiyalangan audio tizimi bo‘ladi. Bu tizim naushniklar, mikrofonlar va dinamiklarni ulash imkoniyatini ta'minlaydi. - Audio portlari : Ko‘plab onalik platalarida 3.5mm jack portlar, optik audio chiqishlar va HDMI orqali audio chiqishi mavjud. 6. Tarmoq tizimi - Ethernet porti : RJ45 tarmoq porti orqali kompyuterni lokal tarmoqqa yoki internetga ulash mumkin. Bu port Gigabit Ethernet tezligiga mos bo‘lishi mumkin. - Wi-Fi : Ba'zi onalik platalari o‘zida integratsiyalangan Wi-Fi moduli bo‘lishi mumkin. Bu tizim simsiz tarmoqga ulanadi va internetga ulanishni ta'minlaydi. - Bluetooth : Ba'zi ona platalarida Bluetooth tizimi ham mavjud bo‘lib, bu qurilmalar orasida simsiz ma'lumot almashish imkonini beradi. 7. USB tizimi - USB portlari : Onalik plata turli xil USB portlarini (USB 2.0, USB 3.0, USB-C) o‘z ichiga oladi. Bu portlar tashqi qurilmalarni (klaviatura, sichqoncha, printer, tashqi xotira va boshqalar) kompyuterga ulash imkoniyatini beradi. - USB Controller : USB portlari orqali ma'lumotlar va energiya uzatilishini boshqaradigan tizimdir. 8. PCIe tizimi - PCIe slotlari : Onalik platalarda PCI Express (PCIe) slotlari mavjud bo‘lib, ular kengaytirilgan kartalarni (masalan, video kartalar, tovush kartalari, tarmoq kartalari, SSD qo‘shimchalari va boshqalar) o‘rnatishga imkon beradi. - PCIe x16, x8, x4, x1 : Bu slotlarning o‘lchamlari va ma'lumot uzatish tezligi turlicha. PCIe x16 grafik kartalar uchun, PCIe x1 esa kichikroq kengaytirilgan kartalar uchun ishlatiladi. 9. Sovutish tizimi - CPU sovutish : Onalik plata CPU sovutish tizimi ni ulash uchun maxsus joylarni (fanlar va radiatorlar) taqdim etadi. CPUning yuqori harorati uning ishlashiga salbiy ta'sir ko‘rsatishi mumkin, shuning uchun sovutish tizimi juda muhimdir. - Sovutish portlari : Ba'zi onalik platalari bir nechta ventilyator portlarini taqdim etadi, bu orqali butun tizimning haroratini nazorat qilish va sovutishni yaxshilash mumkin. 10. BIOS/UEFI tizimi - BIOS/UEFI (Basic Input/Output System / Unified Extensible Firmware Interface) : Bu tizim kompyuter ishga tushirilganda apparatning ishga tushishini boshqaradi. BIOS yoki UEFI yordamida operatsion tizimni yuklashdan oldin tizimdagi apparat qurilmalari tekshiriladi. - Firmware : BIOS yoki UEFI tizimi kompyuterning barcha apparat qismlari bilan ishlashini ta'minlaydigan dasturiy ta'minotdir. 11. Kuch ta'minoti (Power Supply) tizimi - PSU (Power Supply Unit) : Ona plataning kuch ta'minoti tizimi, ya'ni PSU, kompyuterning barcha komponentlarini zarur elektr quvvati bilan ta'minlaydi. PSU orqali elektr energiyasining barcha qismlariga uzatilishi va boshqarilishi amalga oshiriladi. - Energiya boshqaruvi : Onalik platada energiya samaradorligini ta'minlovchi tizimlar, masalan, energiya tejash rejimlari yoki kuchlanishni boshqarish tizimlari mavjud. 12. I/O tizimi (Input/Output) - I/O portlari : Ona platalarda tashqi qurilmalar bilan o‘zaro aloqa o‘rnatish uchun bir nechta I/O portlari mavjud. Bu portlar USB, HDMI, VGA, DisplayPort, audio jacklar va boshqalar bo‘lishi mumkin. - PS/2 portlari : Ba'zi eski onalik platalarida PS/2 portlari ham bo‘lib, ular klaviatura va sichqoncha ulash uchun ishlatiladi. Protsessorga buyruq berish tizimi Ishlash jarayonida protsessor o'z registrlarida, operativ xotira maydonida joylashgan ma'lumotlarga, shuningdek protsessorning tashqi portlarida joylashgan ma'lumotlarga xizmat ko'rsatadi. U ma'lumotlarning bir qismini to'g'ridan-to'g'ri ma'lumot sifatida, ba'zi ma'lumotlarni manzil ma'lumotlari va ba'zilarini buyruqlar sifatida izohlaydi. Protsessor ma'lumotlarda bajarishi mumkin bo'lgan barcha mumkin bo'lgan ko'rsatmalar to'plami deyiladi protsessor ko'rsatmalar to'plami . Xuddi shu protsessorlarga tegishli oila , bir xil yoki o'xshash buyruq tizimlariga ega. Turli oilalarga mansub protsessorlar ko'rsatma tizimlarida farqlanadi va bir-birini almashtirib bo'lmaydi . Kengaytirilgan va qisqartirilgan buyruqlar to'plamiga ega protsessorlar Protsessorning tizim buyruqlari to'plami qanchalik keng bo'lsa, uning arxitekturasi qanchalik murakkab bo'lsa, rasmiy buyruq yozuvi (baytlarda) qanchalik uzoq bo'lsa, protsessor sikllari bilan o'lchanadigan bitta buyruqning o'rtacha bajarilish vaqti shunchalik yuqori bo'ladi. Masalan, protsessorlarning buyruqlar tizimi mingdan ortiq turli buyruqlarni o'z ichiga oladi, bunday protsessorlar deyiladi; kengaytirilgan buyruq tizimiga ega protsessorlar - CISC- protsessorlar (CISC—Kompleks ko'rsatmalar to'plamini hisoblash). Farqli o'laroqCISC- protsessor arxitekturalari 80-yillarning o'rtalarida paydo bo'lganRISCqisqartirilgan buyruq tizimi bilan (RISC—Qisqartirilgan ko'rsatmalar to'plamini hisoblash). Ushbu arxitektura bilan tizimdagi buyruqlar soni ancha kichik bo'lib, ularning har biri ancha tez bajariladi. Protsessor arxitekturasiga ikkita yondashuv o'rtasidagi raqobat natijasida ularni qo'llash sohalarining quyidagi taqsimoti rivojlandi: CISC-protsessorlar (kengaytirilgan tizimli) universal hisoblash tizimlarida qo'llaniladi; RISC-protsessorlar (qisqartirilgan tizimli) ixtisoslashtirilgan hisoblash tizimlarida yoki bir xil operatsiyalarni bajarishga qaratilgan qurilmalarda qo'llaniladi. Shaxsiy kompyuter platformalari IBM PC foydalanishga qaratilganCISC- protsessorlar. Protsessor arxitekturasi. Protsessorning mosligi Dasturchilar nuqtai nazaridan protsessor arxitekturasi ma'lum bir mashina kodlari to'plamini bajarish qobiliyatini nazarda tutadi. Protsessor arxitekturasi mikroprotsessorlarning muayyan oilalari ichki tuzilishining asosiy tamoyillarini aks ettiradi Agar ikkita protsessor bir xil ko'rsatmalarga ega bo'lsa, ular dasturiy ta'minot darajasida to'liq mos keladi. Demak, bir protsessor uchun yozilgan dastur boshqa protsessor tomonidan bajarilishi mumkin. Turli xil buyruq tizimlariga ega protsessorlar odatda mos kelmaydi yoki dasturiy ta'minot darajasida cheklangan muvofiqlikka ega. Muvofiqligi cheklangan protsessorlar guruhlari deb hisoblanadi protsessor oilalari. Zamonaviy protsessorlarning katta qismi x86 oilasiga yoki IA32 arxitekturasiga ega Intel-mos keladigan protsessorlarga tegishli. Bu oilaning ajdodi 16 bitli protsessor ediIntel8086, uning asosida birinchi kompyuter modeli yig'ilganIVM RS. Biroq, protsessorlarning keyingi oilalarida u Intelning o'zi va uchinchi tomon ishlab chiqaruvchilari (masalan, AMD) tomonidan to'ldirildi va kengaytirildi. Keyinchalik protsessorlar chiqarildiIntel80286,Intel80386,Intel80486,Intel Pentium60,66,75,90,100,133; bir nechta protsessor modellariIntel Pentium MMX, modellarIntel Pentium Pro,Intel Pentium II,Intel Celeron,Intel Xeon,Intel Pentium III,Intel Pentium4, Intel Core va boshqalar. Bu barcha modellar, nafaqat ular, balki kompaniyalarning ko'plab protsessorlari modellariAMDva ba'zi boshqa ishlab chiqaruvchilar x86 oilasiga tegishli va printsipga muvofiq mos keladi "yuqoridan pastga". Protsessorli qurilmalarning asosiy yetkazib beruvchilari AMD va Intel hisoblanadi. Ular o'n yildan ko'proq vaqt davomida xaridorlar uchun o'zaro kurashmoqdalar, ammo har birining o'z muxlislari va raqiblari bor. Qabul qilinadigan narx/sifat nisbati AMD protsessorlari uchun odatiy hisoblanadi. Intel protsessorlari yuqori chastotaga ega, bu qurilmaning samaradorligi va hisoblash operatsiyalari tezligiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi. Protsessorning asosiy parametrlari — bu kompyuterning markaziy protsessorining (CPU) ishlash qobiliyatini va samaradorligini belgilovchi muhim texnik xususiyatlar. Ushbu parametrlarga qarab, protsessorning umumiy ishlash tezligi, ko‘p vazifalarni bajarish qobiliyati, energiya sarfi va boshqa ko‘plab jihatlar aniqlanadi. Quyida protsessorning asosiy parametrlarini ko‘rib chiqamiz: 1. Frequensiya (Chastota)  Frequensiya (yoki soat tezligi ) protsessorning ishlash tezligini ifodalaydi va odatda gigagerts (GHz) birligida o‘lchanadi.  Soat tezligi protsessorning ichki soatini va uning qanday tezlikda ishlashini belgilaydi. Bir protsessorning soat tezligi qancha yuqori bo‘lsa, u shunchalik tez ishlaydi. Misol uchun, 3.0 GHz soat tezligiga ega protsessor bir soniyada 3 milliard amallarni bajarishi mumkin.  Biroq, soat tezligi faqatgina protsessorning samaradorligini o‘lchash uchun yagona mezon emas, chunki arxitektura, yadrolar soni va boshqa omillar ham katta ahamiyatga ega. 2. Yadrolar soni (Cores)  Yadro (core) — bu protsessorning mustaqil ishlov beruvchi qismidir. Har bir yadro alohida amallarni bajarishi mumkin, bu esa ko‘p vazifalarni bir vaqtning o‘zida bajarish imkonini beradi.  Ko‘p yadroli protsessorlar : Zamonaviy protsessorlar ko‘pincha 2, 4, 6, 8, 12, 16 yoki undan ortiq yadrolarga ega bo‘ladi. Har bir yadro alohida ma'lumotlarni qayta ishlash imkoniyatiga ega, bu esa ko‘p vazifalar (multitasking)ni bir vaqtning o‘zida samarali bajarishga yordam beradi.  Ko‘p yadroli protsessorlar, ayniqsa, ko‘p resursni talab qiladigan dasturlar (masalan, video tahrirlash yoki 3D grafika)ni ishlatishda samarali ishlaydi. 3. Thrading (Threadlar)  Thread — bu protsessorning ishlov berish qobiliyati. Har bir yadro o‘zida bir yoki bir nechta threadni ishlov berishi mumkin.  Hyper-Threading (HT) yoki Simultaneous Multi-Threading (SMT) texnologiyalari orqali bir yadro bir vaqtning o‘zida ikki yoki undan ortiq ishni bajarishi mumkin. Bu texnologiya yadrolarning samaradorligini oshirishga yordam beradi. Masalan, bir 4-yadroli protsessor Hyper- Threading yordamida 8 ta threadni bajarishi mumkin.  Protsessorlarning thread soni ko‘p bo‘lsa, u ko‘p vazifalarni tez va samarali bajarishi mumkin. 4. Cache (Kesh) Xotira  Kesh xotira — bu protsessorning tezkor xotirasi bo‘lib, u tez-tez ishlatiladigan ma'lumotlarni saqlaydi. Kesh xotira protsessorning ishlash tezligini oshiradi, chunki tez-tez ishlatiladigan ma'lumotlar keshda saqlanadi va ular tezda qayta ishlanadi.  Kesh xotira darajalari: o L1 Cache : Eng tezkor, ammo eng kichik kesh xotira bo‘lib, har bir yadroda mavjud. o L2 Cache : Kengroq va tezroq, lekin L1 keshga nisbatan sekinroq. o L3 Cache : Bir nechta yadro uchun umumiy kesh bo‘lib, bu keshda ko‘proq ma'lumotlar saqlanadi, lekin u boshqa darajalarga nisbatan sekinroq ishlaydi. 5. Protsessor Arxitekturasi  Arxitektura — bu protsessorning ishlash printsipi va uning ichki tuzilishi. Arxitektura protsessorning ishlashini va turli vazifalarni qanday bajarishini belgilaydi.  x86 va x64 : Bu arxitekturalar protsessorlar uchun asosiy turdagi arxitekturadir. o x86 arxitekturasi 32-bit protsessorlar uchun ishlatiladi. o x64 arxitekturasi 64-bit protsessorlar uchun ishlatiladi. Bu turdagi protsessorlar katta hajmdagi xotira va ko‘proq ma'lumotlarni tezda qayta ishlash imkoniyatini beradi.  Zamonaviy protsessorlar ko‘pincha 64-bit arxitekturasi bilan ishlab chiqariladi, bu esa yuqori samaradorlikni ta'minlaydi. 6. TDP (Thermal Design Power)  TDP — bu protsessorning maksimal issiqlik chiqarish quvvati, ya'ni u maksimal yuk ostida ishlaganda chiqaradigan issiqlik miqdori. TDP odatda vatlarda (W) o‘lchanadi.  Bu parametr protsessorni sovutish tizimining dizaynini tanlashda muhim ahamiyatga ega. Yuqori TDP qiymatiga ega protsessorlar ko‘proq energiya sarflaydi va yaxshi sovutishni talab qiladi. 7. Funktsional tezlik (Clock Speed) va Boost tezligi  Bazaviy soat tezligi (Base Clock Speed) protsessorning normal ishlash tezligini ifodalaydi.  Turbo yoki Boost Speed — bu protsessorning yuqori ishlash tezligidir, bu protsessor turli vazifalarni bajarishda bir vaqtning o‘zida yuqori soat tezligini qo‘llashga imkon beradi. Misol uchun, protsessor odatda 3.2 GHz ishlaydi, ammo qattiq yukda u 4.0 GHz gacha tezlashishi mumkin. 8. Yadro tuzilishi (Core Architecture)  Single-core vs Multi-core : Protsessorning yadrolari necha ta bo‘lishi (bitta yoki bir nechta) va ularning tuzilishi tizimning multitasking imkoniyatlarini ta'minlaydi. Ko‘p yadroli protsessorlar ko‘p vazifalarni bir vaqtning o‘zida bajarish qobiliyatiga ega, bu esa ko‘p jarayonlarni parallel ravishda ishlashga yordam beradi. 9. Protsessorning Ishlashni Samarali Boshqarish Texnologiyalari  Intel Turbo Boost va AMD Precision Boost kabi texnologiyalar protsessorning ish samaradorligini oshirishga yordam beradi. Bu texnologiyalar protsessorning o‘ziga xos funksiyalari bo‘lib, ular ish yukiga qarab soat tezligini oshiradi. Protsessor hajmi Bir vaqtning o'zida o'z registrlarida qancha ma'lumotni qabul qilishi va qayta ishlashi mumkinligini ko'rsatadi ( bir soat tsiklida). Birinchi x86 protsessorlari 16 bitli edi. 80386 protsessoridan boshlab, ular 32 bitli arxitekturaga ega. Zamonaviy oilaviy protsessorlarIntel Pentium64-bitli ma'lumotlar shinasida ishlayotgan bo'lsa-da, 32-bit bo'lib qoladi ( protsessor bit sig'imi aniqlanadi ma'lumotlar avtobusining kengligi bilan emas, balki buyruq avtobusining kengligi ). 64-bitli protsessorlarning shaxsiy kompyuterlarga kirib borishi kutilmoqda. XULOSA Ona plata (yoki matritsa plata) kompyuterning asosi va uning barcha komponentlari uchun birlashma nuqtasidir. Bu plataning vazifasi - barcha kompyuter komponentlarini, jumladan, protsessor (CPU) , xotira (RAM) , saqlash qurilmalari va kengaytirish platalarini o'zaro bog'lash va ularning birgalikda ishlashini ta'minlash. Ona plata murakkab tuzilmaga ega bo'lib, turli qism va interfeyslardan iborat: 1) Protsessor joylashuvi (Socket) – bu protsessorning joylashadigan va u bilan to'g'ridan-to'g'ri bog'lanadigan qismi. 2) Chipset – asosiy boshqaruv tizimi bo'lib, protsessor bilan boshqa komponentlar o'rtasidagi ma'lumot almashinuvini boshqaradi. 3) Xotira joylari (DIMM slotlari) – bularda RAM xotira modullari o'rnatiladi. 4) Kengaytirish slotlari (PCIe, PCI) – bu joylarga esa grafik karta, ovoz kartasi kabi qo'shimcha platalar o'rnatiladi. 5) SATA va M.2 portlari – qattiq disklar va SSD’lar kabi saqlash qurilmalarini ulash uchun xizmat qiladi. Ona plata energiya manbaidan kuchlanishni qabul qiladi va uni komponentlarga tarqatadi. Kompyuter yoqilganda, protsessor va xotira ona plataning buyruqlarini amalga oshiradi, bu esa butun tizimni ishga tushira boshlaydi. Ona plata komponentlar o'rtasidagi ma'lumot almashinuvini boshqaradi va ularning birgalikda ishlashini ta'minlaydi. FOYDALANIGAN ADABIYOTLAR 1. Шилдт, Герберт. С++: руководство для начинающих, 2-е издание.: Пер. с англ. – М.: Издатский дом “Вильямс” 2005. – 672 с.: ил – Парал. тит. англ. 2. Орленко П. А., Евдокимов П. В. С++ на примерах. Практика, Практика и только практика – СПб.: Наука и техника, 2019. – 288 с., ил. 3. Златопольский Д.М. Сборник задач по программированию. – 3-е изд., перераб. И доп. – СПб.: БХВ-Петербург, 2011. – 304 с.: ил. – (ИиИКТ) 4. Рао, Сиддхартха. Освой самостоятельно С++ по одному часу в день, 8-е изд.: Пер. с англ. –СпБ.: ООО “Альфа Книга”, 2017. – 752 с.: ил. – Парал. тит. англ. 5. Семакин И. Г. Основы алгоритмизации и программирования. Практикум: учеб. пособие для студ. учреждений сред. проф. образования / И. Г. Семакин, А. П. Шестаков. – М. Издательский центр “Академия”, 2013. – 144 с. 6. Ш.Ф. Мадрахимов, С. М. Гайназаров С++ тилида программалаш асослари. Т. 2009 .

Mavzu: ShK tizimli(Onalik) platasi. Platada joylashgan qismiy tizimlar obzori REJA: I. KIRISH II. NAZARIY BILIM II.1. ShK tizimli(Onalik) platasi to g risida tushunchaʻ ʻ II.2. Ona plata da joylashgan tizimlar III. AMALIY QISM III.1. Protsessorga buyruq berish tizimi III.2. Protsessor arxitekturasi. Protsessorning mosligi IV. XULOSA V. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

KIRISH ShK tizimli (Onalik) platasi — bu shaxsiy kompyuterning asosiy tarkibiy qismlaridan biri bo‘lib, kompyuterning barcha boshqa komponentlari bilan o‘zaro aloqada bo‘lishi va ishlashini ta'minlaydigan platforma yoki "ona" platasidir. U kompyuterning barcha tizim komponentlarini boshqarish va ular o‘rtasidagi ma'lumotlarni uzatish vazifasini bajaradi. Shaxsiy kompyuter tizimli (onalik) platasi, odatda, motherboard (ona platasining inglizcha atamasi) deb ataladi. Bu plata kompyuterning barcha elementlarini o‘z ichiga oladi va ularning o‘zaro ishlashini tartibga soladi. Shaxsiy kompyuterning tizimli (onalik) platasi — bu kompyuterning barcha komponentlarining ishlashini ta'minlaydigan markaziy platforma bo‘lib, u turli xil qurilmalar o‘rtasidagi aloqani boshqaradi va ularning birgalikda samarali ishlashini ta'minlaydi. U har qanday shaxsiy kompyuterning eng muhim tarkibiy qismidir, chunki uning ishlashiga bog‘liq bo‘lgan barcha qurilmalar to‘g‘ri va uzluksiz ishlaydi. Shaxsiy kompyuterning tizimli (onalik) platasining vazifasi — bu kompyuterning barcha qismlarini birlashtirish va ularning o‘zaro ishlashini ta'minlashdir. Har bir komponent (CPU, RAM, saqlash qurilmasi, grafik karta va boshqalar) o‘zaro ma'lumot almashadi va ularning samarali ishlashini ta'minlaydi. Onalik plata kompyuterning asosiy "nerv markazi" bo‘lib, barcha tizimning ishlashini boshqaradi va uning haqiqiy ish faoliyatini ta'minlaydi.

NAZARIY BILIM ShK tizimli(Onalik) platasi to g risida tushunchaʻ ʻ Ona plata „materinka“ ( inglizcha : motherboard — bosh plata; hisoblanadi. sleng . ona - barcha chip va qurilmalarni bir biriga ulash uchun asos ) — Shaxsiy kompyuterning, noutbuk, telefon, planshetlarning asosiy qurilmalari — tezkor xotira , qattiq disk, chiplar, slot, kuler, ulash portlari va boshqa qurilmalar o rnatiladigan ko p qatlamli muxr plata. Aynan ona plata bir- ʻ ʻ biridan farq qiluvchi qurilmalarni birlashtiradi va boshqaradi.

1 - protsessor rozetkasi; 2 - "shimoliy" ko'prik; 3 - "janubiy" ko'prik; 4 va 5 - xotira moduli uchun uyalar; 6 — floppi haydovchi uchun ulagich; 7 — ATA100/ATA133 qurilmalari uchun ulagich; 8 — Serial ATA qurilmalari uchun ulagich; 9 - PCI uyalari; 10 — PCI-Express x16 slotlari; 11 — PCI-Express x1 slotlari; 12 - quvvat manbai uchun 24 pinli ATX ulagichi; 13 - protsessor uchun 8 pinli qo'shimcha ATX12v ulagichi; 14 — video kartani quvvat bilan ta'minlash uchun ulagich; 15 - kuchlanish stabilizatori; 16 — IEEE 1384 (FireWire) interfeysi uchun kontroller; 17 — audio kontroller; 18 - tarmoq boshqaruvchisi; 19 - BIOS ROM (CMOS); 20 - BIOS uchun batareya

 Markaziy protsessor — eng matematik va mantiqiy operatsiyalarni bajaradigan asosiy chip;  mikroprotsessorlar to'plami (chipset ) - kompyuterning ichki qurilmalarining ishlashini boshqaruvchi va anakartning asosiy funksionalligini aniqlaydigan chiplar to'plami;  shinalar — kompyuterning ichki qurilmalari o'rtasida signallar almashinadigan o'tkazgichlar to'plami;  Ram (tasodifiy kirish xotirasi, RAM) - kompyuter yoqilganda ma'lumotlarni vaqtincha saqlash uchun mo'ljallangan chiplar to'plami;  ROM (faqat o'qish xotirasi) - uzoq muddatli ma'lumotlarni saqlash uchun mo'ljallangan chip, shu jumladan kompyuter o'chirilganda;

O'xshashlar

Kompyuterning texnik taminoti
Sistema bloki kompanentlarini oʻrganish, kopmyuterga asosiy va qoʻshimcha qurilmalarini ulash va ularning Xarakteristik xususiyatlarini oʻrganish
Dinamik tizimlar
Kompyuterning asosiy va qo'shimcha qurilmalari.Sistema blokining tarkibiy qismlari
OCHIQ TIZIMLAR KONSEPSIYASI.