MAVZU: YAPONIYA (XII ASR OXIRIDAN XVI ASR OXIRIGACHA) R eja: 1. Yaponiyada syogunat tizimining qaror topishi. 2. Xodzyo xonadonining hokimiyat tepasiga kelishi. Jamiyatning t uzilmasi. 3. XII asr oxiri - XIII asr boshlarida agrar tuzum. 4. Xubilayning Yaponiyaga yurishlari. 5. Feodal urushlarning qayta boshlanishi. Xodzyo boshqaruvining q ulashi. 6. 1336 -1392 -yillardagi "Shimol vajanub sulolalari" urushi Ikkinchi Asikaga syogunl igining o 'rnatilishi. 7. Koreya va Xitoy bilan munosabatlar (XIV -XV asrlar) Yaponiyaning tashqi savdosi. 8. "Onin yillari urushi". Yirikfeodal knyazliklarning tashk ii topishi. 9. Yapon dehqonlarining ahvoli. 10. " Urushayotgan viloyatlar b osqichi". Oda N abunaga faoliyati. 11. Yaponiyaga yevropaliklarning kirib kelishi. Xristianlikka targ 'ibotning boshlanishi. Tayanch ibora va atamalar: Syogun, bakufu, samuray, "syu go", "dzito", sikken, eks -imperator, gokenin, xigokenin, "bonge" yoki "tige", eta, gogebun, "kamikadze", ("basyaku" yoki "umakasi" - "qarzdor ot", ronin, "erkin shahar", "tanegasima" Yaponiyada syogunat tizimining qaror topishi XII asr oxiridan Yaponiyada feodal tartiblar o‘ zining taraqqiyot davriga ko‘ tarilishni boshladi. G‘ arbiy Yevropa davlatlariga nisbatan kechroq bu bosqichga qadam q o‘ yishini Yaponiyaning o‘ ziga xos rivojlanish y o‘ li bilan izohlanadi. o‘ rta asrlar davrining ilk bosqichida feodal munosa batlar bilan birga patriarxal qulchilikka asoslangan quldorchilik munosabatlari ham mavjud edi. Faqatgina o‘ rganilayotgan davrga kelganda siyosiy jihatdan davlat qaror topishi ham o‘ z yakuniga yetdi, ya'ni syogunat tizimi shakll anib, siyosiy hokimiyat davl atning markazi bilan birga joylardagi qudratli feodal xonajten+ar q o‘ lida ham t o‘ plandi.

Yaponiyada syogunat tizimning qaror topishi 1192 -yilga borib taqaladi. Shu yili yapon imperatori Minomoto -Yorimoto feodal xonadoni boshli g‘ iga "varvarlarni bo‘ ysindiru vchi buyuk q o‘ mondon" (yaponcha "seyi taysyogun" yoki qisqacha "syogun") unvonini beradi. Syogunlik tizimi feodal xonadonlarning iqtisodiy, harbiy va siyosiy munosabatlaridagi kuchli harbiy - feodal diktaturasini namoyon etib, ul ar harbiy qatlam b o‘ lgan sam uraylarga tayangan. Syogunlik tizimining qaror topishi Minamoto xonadonining butun mamlakat ustidan oliy hokimiyatga egaligini, uning davlatning barcha harbiy kuchlari ustidan cheklanmagan nazoratga egaligini rasman tasdiqlagan va mustahkamlagan. Yangi huk umatning ("bakuf u", ya'ni syogun hukumati, ma'nosi "dala qarorgohi") poytaxti sifatida Kamakura shahri (Xonsyu orolining sharqiy qismi) tanlandi, shu boisdan ham tarixiy adabiyotlarda Yaponiya tarixidagi birinchi Minamoto syogu nligi ba'zan Kamakura syogunl igi ham deb ataladi. Minamoto xonadoni tomonidan poytaxt sifatida Kamakura shahrining tanlanishi uning imperatorlik saroyining siyosiy ta'sirini kuchsizlantirishga va undan mustaqil bo‘ lgan hukumat tuzishga intilganligi bilan i zohlanadi. Shu bilan birga Mi namoto azaliy yapon an'analariga sodiqlik ramzi sifatida imperatorlikning minimal hokimiyatini saqlab qoldi, chunki monarxiya feodal tartiblarni va bu yerdagi siyosiy guruhlarning g‘ oyaviy birligi ramzi edi. Minamoto xonadoni v akillari Tayra xonadoniga qar shi kurash jarayonidayoq yangi davlat boshqaruv apparatini tashkil etishni boshlab yuborgan edi. Syogunga bo‘ ysindirilgan hokimiyatning markaziy organlari samuraylar ishlari b o‘ yicha boshqarmadan, oliy qonunchilik organidan va oliy suddan iborat bo‘ lgan . M amlakatning barcha provinsiyalariga Minamotoga yaqin kishilardan gubernatorlar yoki protektorlar ("syugo") tayinlagan. Ularning asosiy majburiyati mavjud kamakura tuzumiga qarshi k o‘ tarilgan har qanday g‘ alayonlarni bartaraf eti shdan iborat bo‘ lgan . Ular m ahalliy aholi harbiy majburiyatlarni qanday bajarayotganligini nazorat qilishdan tashqari, politsiya va sud hokimiyatini bajargan, o‘ zlariga berilgan hududlardagi harbiy qismlarga q o‘ mondonlik qilgan. Undan tashqari feodallarga tegishli barcha mulklarda do imiy ravishda maxsus vakolatli vakillar yoki pomeste

boshliqlari ("dzito") mansabi b o‘ lgan. Ular pomestelar egasi bo‘ lgan feodallarning faoliyatini kuzatishdan tashqari, aholining oziq - ovqat bilan ta'minlashi uchun zarur bo‘ lgan guruch hosili va harbiy so liqlar toianishini nazorat qilgan. Xodzyo xonadonining hokimiyat tepasiga kelishi. Jamiyatning tuzilmasi 1199 -yilda Minamoto xonadonining boshli g‘ i Yoritomo vafot etgach, syogunlikni uning bevasi Masako va uning otasi Xodzyo Tikima sa (Yoritomoning qaynotas i) boshqardi. U o‘ ziga sikken - hukmdor unvonini olib, amalda hukumatning rahbariga ayianib oldi. 1219 -yilda Minamoto xonadonining oxirgi syoguni b o‘ lgan Sanetomo o‘ ldirilgach, davlatning barcha muhim mansablari Minamoto xonadonini ng qarindoshi b o‘ lgan Xod zyo xonadoni q o‘ liga o‘ tib, uning despotik hokimiyati XIV asrning birinchi choragigacha davom etdi. Minamoto va Xodzyo xonadonlari o‘ rtasida markaziy hokimiyat uchun olib borilgan o‘ zaro urushlardan imperatorlik xonadoni foydalanib , o‘ zining boy bergan old ingi hokimiyatini tiklashga harakat qildi. 1219 -yilda eks - imperator Gotobaning qurolli isyoni boshlandi, bu davr tarixga "Syokyu yillari isyoni" (Syokyu 1219 - 1221 -yillarda hukmronlik qilgan) nomi bilan kirdi. Lekin bu kurashda Got oba magiubiyatga uchraydi (1221), uning 600 ga yaqin tarafdorlari, ular asosan saroy mulozimlari edi, mol -mulki musodara qilinib, mamlakat b o‘ ylab surgun qilindi. Shu kabi isyonlarni yangidan k o‘ tarilmasligi va o‘ z hokimiyatini kuchaytirish maqsadida Xodzy o poytaxt Kiotoga alohida vakolatli mansabdorni - rezidentni yuborib, unga alohida harbiy kuchlar ajratdi. Kamakura syogunligi davrida jamiyat quyidagi tabaqalarga b o‘ lingan: eng yuqorida hukm1ron qatlamni samuraylar tashkil qilgan, ular kamakura syogunlig ining tayanchi b o‘ lgan. U lar o‘ z navbatida ikkiga boiingan; bevosita syogunga vassal bo‘ lgan samuraylar - gokenin, boshqa feodallarga, ibodatxona va monastirlarga vassal b o‘ lgan samuraylar - xigokenin Jamiyatning hukmron qatiamiga poytaxtdagi imperatorlik m ulozimlari ham kirgan b o‘lib, ular syogun hokimiyatiga dushman munosabatda edi. Ular Kiotodagi imperatorlik saroyining unvon, rang va mansablariga ega b o‘ lsalarda, ammo real siyosiy hokimiyatdan mahrum etilgan edi, Mamlakatning asosiy yer fondi yirik

feoda l xonadonlari qo‘ lida to‘plangan edi. Ular bilan birga diniy feodallar - budda ruhoniylar ham jamiyatning yuqori qatlamini tashkil etib, katta -katta yer - mulklarining sohiblari bo‘ lgan . Ular dunyoviy feodallarga qaraganda o‘ z yerlarida mehnat qilayotgan dehqo nlarni kamroq asoratga solishi bilan ajralib turardi. Jamiyatning quyi qatlamini "oddiy xalq" - "bonge" yoki "tige" tashkil qilib, ular tarkibi dehqonlardan, hunarmand va mayda savdogarlardan iborat edi. Yapon jamiyatida eng quyi qatlamni eta 1 kastasi tash kil qilgan. XII asr o xiri - XIII asr boshlarida agrar tuzum XII asr oxiri - XIII asr boshlarida Yaponiyada yerlarning nisbatan qudratli feodal xonadonlar qo‘ lida to‘ planishi kuchayib bordi. Tayra xonadonini ma g‘ lub etgan Minamoto ularning barcha yer -mulk ini maxsus yorliq -goge bu n asosida o‘ z yaqinlariga feod tarzida tarqatib berdi. Shu tariqa mayda pomesteli yer egaligi shakliga asoslangan xususiy feodal yer egaligi evolyutsiyasi boshlandi. Dehqonlar endi ishlab berish majburiyatidan tashqari mahsulot maj buriyatini ham t o‘ lashg a majbur etila boshlandi. Odatda ular guruch hosilining 40 dan 60 % gacha mahsulot rentasini t o‘ lashgan. Ba'zi hududlarda paxtadan ham mahsulot rentasi t o‘ Iangan. Undan tashqari dehqonlar qal'alarning qurilishi va ta'mirida, irrigats iya tizimlarini ishga t us hurishga majburiy jalb qilingan. Yana dehqonlar turli xil soliq va yi g‘ imlarni toiashdan tashqari, feodal -samuray drujinasi tarkibida piyoda askar sifatida harbiy majburiyatni ham bajarishi kerak edi. Xubilayning Yaponiyaga yurishl ari Xitoyda yuan m o‘ g‘ ul sulolasi hokimiyatini toia qaror topdirish yoiida b o‘ lgan Xubilay Yaponiyani ham o‘ z imperiyasi tarkibiga kiritishni maqsad qildi. Bu niyatini amalga oshirish uchun u 1266 -1273 -yillarda Yaponiyaga bir necha elchilik missiyalarini y ubordi. Ularda Yaponiya ni zudlik bilan tobe boiish, aks holda ularga 1 Eta - feodal Yaponiyasidagi pariylar kastasi. Ularning kastasi merosiy asosda o‘tgan va asosan hayvonlarni s o‘ yish, ularning qismlarini qayta ishlash, terilarini shilish, shuningdek ahlat tozalash ishlari bilan shu g‘ulianganlar. Eta kastasi "murdor qilinga nlar", ya'ni harom qilinganlar hisoblangan. ularning kastasi "daxlsiz" b o‘ Igan, sababi budda arkonlariga k o‘ra hayvonlarni o‘ldirish taqiqlangan edi. Kasta a*zolari huquqsiz bo ’lib , faqatgina maxsus ajratilgan yerlarda istiqomat qilishlari mumkin ed i. Kasta dan tashqarida nikoh qurishlari ham man qilingan.

qarshi urush boshlanishi talabi yetkazildi. Lekin Xodzyo Tokimune (1251 -1284) bu talablarni rad qilib, mudofaa inshootlarini mustahkamlashga kirishdi. Bundan xabar topgan Xubilay 1274 -yil da Koreya hududi orqali Y aponiyaga juda katta harbiy flot yubordi. 15 ming m o‘ g‘ ul va xitoy, 8 ming yoinon tayyorgarlik k o‘ rgan koreyslardan, 7 ming yaxshi tayyorgarlik k o‘ rgan koreys va xitoy dengizchi desantiaridan iborat bu flot dastlab muvaffaqiyatga e rishib, Susimu va Iki o ro llarini egallashga muvaffaq b o‘ ldi. Biroq janubiy provinsiya Kyusyudan kelgan yordamchi qo‘ shin vaziyatni Yaponiya tomoniga o‘ tishiga xizmat qildi. 3 mingga yaqin katta kemalar va 400 -500 kichikroq qayiqlardan iborat Xubilay fiotin ing mayda qayiqlaridan ta shqari 700 ta katta kemalari ch o‘ ktirildi. 13,5 ming dushman askari yapon suviariga ch o‘ kib ketdi. Birinchi yurish magiubiyati Xubilayni t o‘ xtatib qolmadi. U 1275 -yilda yangi talabnoma bilan o‘ z elchilarini Yaponiyaga yubordi Bu sa far syogun Xodzyo Tokim un e nafaqat Xubilayning talabini rad qildi, balki elchilarni o‘ limga mahkum etishga botina oldi. 1279 -yilda Janubiy Xitoyni t o‘ la b o‘ ysindirgan Xubilay asosiy e'tiborni Yaponiyaga qaratdi. 1281 -yilda boshlangan ikkinchi ekspeditsiyag a k o‘ p sonli m o‘ g‘ ul va koreys harbiylaridan tashqari, 100 ming nafar janubiy Xitoy q o‘ shinlari ham safarbar qilindi. 23 -iyun 14 -avgust kunlari dengizda va quruqlikda ayovsiz va shiddatli janglar b o‘ lib o‘ tdi, Jangning oxirgi ikki kuni amalda urushning taq dirini hal qildi. Sabab i Kyusyu orollaridan dengiz t o‘ foni k o‘ tarilib, m o‘ g‘ ul flotini yakson qilib tashladi. Yapon tarixiy adabiyotlarida bu shamol "ilohiy shamol" - "kamikadze" nomini oldi. 3500 mingdan ortiq kema va qayiqlardan bor y o‘ g‘ i 200 ga yaqin k ema va qayiq bu shamold an omon qoldi. Ikkinchi ekspeditsiyaning halokatga uchrashining asosiy sababi dengiz t o‘ foni boiish bilan birga yana harbiy boshliqlarning yoi q o‘ ygan xatolari edi. Chunki ixcham va kichik b o‘ lgan yapon kemalari o g‘ ir va q o‘ pol b o‘ lg an m o‘ g‘ ul kemalaridan to‘ fon paytida tezroq hara - katlana olishi va y o‘ nalishini osonlik bilan o‘ zgartirishlari bilan farq qilar edi. Feodal urushlarning qayta boshlanishi. Xodzyo boshqaruvining qulashi