logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. 19 asrning 2-yarmi va 20 asr boshlarida talim va pedagogik fikrlar

19 asrning 2-yarmi va 20 asr boshlarida talim va pedagogik fikrlar

Yuklangan vaqt:

28.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4226.02734375 KB
Ko'chirib olish
Mavzu: 19 asrning 2-yarmi va 20 asr boshlarida talim va pedagogik fikrlar Reja: 1. 19 asrning 2-yarmi va 20 asr boshlarida talim va pedagogik fikrlar 2. Turkistonda Rus tuzem maktablari 3.Turkistonda talim manfati va talim tarbiya XIX asrning 2-yarmi – XX asr boshida Turkiston o’lkasida tarbiya, maktab va pedagogik fikrlar. O’zbekiston tarixi sahifalaridan o’ziga munosib o’rin olgan ma’rifatchilik harakati tasodifiy ravishda yuzaga kelgan emas. Uning paydo bo’lishini taqazo etgan, ob’ektiv zaruriyatga aylantirgan bir qancha sabablar, ehtiyojlar bo’lgan. Ma’rifatchilik, jadidchilik harakati qadimiy Turonu Turkistonning XIX asrning ikkinchi yarmilaridan boshlab chor Rossiyasi tomonidan zo’ravonlik yo’li bilan bosib olinib, mustamlaka, qilinishiga qarshi norozilik belgisi sifatida hamda xalqimizning ozodlik, mustaqillik yo’lida olib borayotgan kurashlarini qo’llab- quvvatlash, ularga g’oyaviy rahnamolik qilish maqsadida yuzaga keldi. XIX asrning 2-yarmi – XX asr boshida Turkiston o’lkasida tarbiya, maktab va pedagogik fikrlar. Turkistonning chor Rossiyasi qo’shinlari tomonidan istilo qilinishi o’lkamiz tarixidagi eng qora, eng qonli sahifadir. Mustamlakachilik oqibatida xalqlarimiz o’zining erki va ozodligidan mahrum bo’ldi. Iqtisodiy, siyosiy, harbiy tazyiqlar, oshkora zo’ravonlik siyosati, milliy kamsitishlar o’lkamiz tarixidagi eng qora, eng qonli sahifadir. Mustamlakachilik oqibatida xalqlarimiz o’zining erki va ozodligidan mahrum bo’ldi. Iqtisodiy, siyosiy, harbiy tazyiqlar, oshkora zo’ravonlik siyosati, milliy kamsitishlar o’lkamiz mustamlaka qilib olinishining dastlabki kezlaridanoq boshlangan edi. Xalqimiz, millatimizning ko’rmagan jabr-jafosi, chekmagan azob-uqubati, g’amanduhi qolmadi. Mustamlakachilik zulmi siyosiy, harbiy tazyiqlar, chorizm amaldorlari zo’ravonligi bilan qo’shilib ketdi. Abdurauf Fitrat Turkiston chor hukumatining tom ma’nodagi mustamlakasiga aylanib qolganidan afsuslanib va g’azabga kelib, “ ellik yildan beri ezildik, tahqir etildik, qo’limiz bog’landi, tilimiz kesildi, og’zimiz qoplandi, erimiz bosilda, molimiz talandi, sharafimiz yumurildi, nomusimiz g’asb qilindi, huquqimizga tajovuz bo’ldi, insonligimiz oyoqlar ostiga olindi.. Ko’rdim , kezdim, eshitdim, o’qidim. R us T uzem maktablarining tashkil etilishi Rus-tuzem maktablari (rus. tuzemes — mahalliy aholi) — Turkistonda Oktyabr to‘ntarishiga qadar mahalliy aholi bolalari uchun ochilgan boshlang‘ich rus maktablari. Uni ochishdan asosiy maqsad o‘lkani ruslashtirish edi. Turkiston generalgubernatori K.P. fon Kaufman "musulmon va rus maktablarining ajralib turishi"ni iqtisodiy va siyosiy jihatdan zararli deb hisobladi. Bu g‘oyani Kaufmanning izdoshi general- leytenant N.O. Rozenbax davom ettirib, ibtidoiy turdagi yangi maktablar — Rus-tuzem maktablari tarmog‘ini yaratish loyihasini ishlab chiqdi. Birinchi rus-tuzem maktabi 1884 y. 19 dekabrda Toshkentda ochilgan. Unda 41 bola o‘qigan. 1891 yili Xivada, 1894 y. Buxoroda ham ochilgan. Ularning soni 19-asr oxirida 100 dan oshgan. Rus-tuzem maktablarida ta’lim muddati 4 yil bo‘lgan. Rus-tuzem maktablari ruscha va mahalliy sinflarga bo‘lingan. Rus tili, o‘qish, yozish, hisob, geometriya, tarix, boshlang‘ich o‘zbek tili, arab tili va islom dini asoslari o‘qitilgan. Rus tili, hisob, yozuv, geometriya, tarix darslarini rus o‘qituvchisi, o‘zbek tili, arab tili, islom dini asoslarini o‘zbek muallimi o‘qitgan. Saidrasul Saidazizovning "Ustodi avval" (1902), Aliasqar Kalininning "Muallimi soniy" (1903), S.M.Grameniskiyning 3 qismdan iborat o‘qish kitoblari Rus- tuzem maktablari o‘quvchilarining asosiy darsliklari bo‘lgan. Ayrim Rus-tuzem maktablari qoshida kattalar uchun (rus grammatikasi asosini o‘rgatish maqsadida) kechki maktablar, ko‘chmanchi aholi uchun esa internatlar tashkil kilingan. Keyinchalik 2 yillik va ayollar uchun ham Rus-tuzem maktablari ochilgan. Jadidchilik yoki jadidizm ( arabcha : ديد :ج jadīd — yangi) — XIX asr oxiri XX asr boshida Turkiston , Kavkaz , Qrim , Tatariston hayotida muhim ahamiyat kasb etgan ijtimoiy-siyosiy, ma rifiy ʼ harakat. Jadidchilik dastlab, XIX asrning 80-yillarida Qrimda vujudga keldi. XIX asrning 90-yillaridan O rta ʻ Osiyoda tarqaldi. Jadidchilik avval madaniyat sohasidagi harakat sifatida faoliyat yuritgan. Bu oqim vakillari taraqqiyot uchun kurashish, turkiy tillarni rivojlantirish, shu tillardagi adabiyotni boyitish, dunyoviy ilmlarni o rganish, fan yutuqlaridan foydalanish hamda ʻ ayollar va erkaklar tengligi uchun kurashishga chaqirishgan. Keyinchalik jadidchilar panturkizm g oyalarini targ ib qilishgan.ʻ ʻ Sovet davrida yozilgan adabiyotlarda jadidchilikka „ burjua - liberal , millatchilik harakati“ deb ta rif ʼ berilgan. Bu davrda asosan tanqid qilingan jadidchilik namoyandalari nomi SSR parchalanib ketganidan keyin qayta tiklandi. Jadidchilik dastlab XIX asrning 80-yillarida Qrimda Ismoil Gaspirali rahbarligida qrimtatarlar o rtasida vujudga kelgan. ʻ Ismoil Gaspirali 1851-1924 J adidchilik ning as os iy g’ oy a v a ma qs adlari Turkistonni o’rta asrlarga xos qoloqlik va diniy xurofotdan ozod etish, shariatni isloh qilish, xalqqa ma’rifat tarqatish, Turkistonda muxtoriyat hukumatini barpo etish uchun kurash, Buxoro va Xivada konstitutsiyaviy monarxiya va parlament, keyinchalik demokratik respublika tuzumini o’rnatish orqali ozod va farovon jamiyat qurish, barqaror milliy valyutani joriy qilish va milliy qo’shin tuzish. Toshkent, Farg’ona, Buxoro, Samarqand va Xivada hur fi krli va taraqqiyparvar kishilarning ayrim guruhlari tomonidan ochilgan madaniy-ma’rifi y yo’nalishdagi jamiyat va uyushmalardan jadidchilik harakati shakllandi. T urk is ton mintaqas i dagi as o s chilari Turkistonda jadidchilik harakatini vujudga keltiruvchilar tepasida  Mahmudx o ’ j a Behbudiy , A bduqodir Shuk uriy ( Shak uriy ), A j z iy ( Samarqand), Munav v arqor i A bduras hi dx o nov , A bdulla Av loniy , Maj id Qori Qodiriy , Ubay dul lax o ’ j a Asadullaxo’jayev (Ubaydulla Xoʻjayev), Toshpo’latbek Norbo’tabekov (Toshkent), Fitrat, Fayzulla Xoʻjayev, Usmonxo’ja Po’latxo’jayev, Abdulvohid Burhonov, Sadriddin Ayniy, Abdulqodir Muhiddinov (Buxoro), Obidjon Mahmudov, Hamza, Cho’lpon, Is’hoqxon Ibrat, Muhammadsharif So’fizoda (Farg’ona vodiysi), Boltihoji Sultonov, Rahmonberdi Madazimov, Fozilbek Qosimbekov (O’sh uyezdi), Polvonniyoz hoji Yusupov, Bobooxun Salimov (Xorazm) turardi. Turkistonda jadidchilik namoyondalari Mahmudxo ja Behbudiyʻ (20-Yanvar 1875 Samarqand — 25-Mart 1919 Qarshi ) dramaturg , noshir , din va jamoat arbobi, jadidchilik harakati yetakchilaridan biri. U Yassaviy avlodidan. 18 yoshidan qozixonada mirzalik qiladi, qozi , mufti darajasiga ko tariladi. Behbudiy ʻ haj safarida bo lgan chog ida ʻ ʻ Arabiston , Misr , Turkiyani kezib chiqqan (1899–1900). Sayohat davomida yangi maktab (usuli jadid) ochish fikri mustahkamlanib bordi. Samarqand yaqinidagi Halvoyi qishlog ida Ajziy, Rajabaminda Abdulqodir Shakuriylar bilan ʻ hamkorlikda yangi maktab ochadi. Behbudiy Qozon va Ufaga borib (1903– 1904), u yerdagi yangi usul maktablari bilan tanishadi, tatar ziyolilari bilan aloqani yo lga qo yadi. Yangi maktablar uchun darsliklar tuzishga kirishadi. ʻ ʻ Kitoblari [ tahrir | manbasini tahrirlash ] • „ Risolayi asbobi savod “ ("Savod chiqarish kitobi", 1904), • „ Risolayi jug rofiyayi ʻ umroniy “ ("Aholi geografiyasiga kirish", 1905), • „ Muntaxabi jug rofiyai ʻ umumiy “ ("Qisqacha umumiy geografiya", 1906), • „ Kitobatul atfol “ ("Bolalar xati", 1908), • „ Amaliyoti islom “ (1908), • „ Tarixi islom “ (1909) kabi kitoblar chop ettiradi. Keyinchalik (1908-yilda) Shakuriyning Rajabamindagi maktabini Samarqanddagi o z hovlisiga ʻ ko chirib keltiradi. ʻ Cho lponʻ (asl ism-sharifi Abdulhamid Sulaymon o g li Yunusov ʻ ʻ ; 1897- yil, Andijon — 1938.4.10, Toshkent ) — shoir , yozuvchi , dramaturg , tarjimon , tanqidchi va jamoat arbobi. Dastlab, madrasada (1908-1912), so ngra rus-tuzem maktabida (1912-1914) o qigan. Sharq mumtoz ʻ ʻ shoirlari asarlarini mutolaa qilish va jadid matbuotini kuzatish yo li bilan ʻ adabiy, ijtimoiy-siyosiy bilimini oshirgan. 1914-yil Toshkentga kelib, „ Sadoi Turkiston “ gazetasi bilan hamkorlik qilgan. „ Yangi Sharq “ , „ Ishtirokiyun “ (1920-yildan „ Qizil bayroq “ , 1922- yildan „ Turkiston “ ) gazetasida adabiy xodim (1919-1923), Xalq maorif komissarligi qoshidagi Ilmiy kengash (1921-yildan O lka o zbek bilim ʻ ʻ hay ati, 1922-yildan Ilmiy hay at)da rais (1920-1923), ʼ ʼ „ Buxoro axboroti “ gazetasida muharrir (1921-1922), „ Turon “ teatrida direktor (1921; 1922- 1923), „ Mushtum “ jurnali va „ Darxon “ gazetasida texnik muharrir, adabiy xodim (1922-1923), O zbek drama studiyasi ( ʻ Moskva , 1924-1927) va O zbek ʻ davlat drama teatrida adabiy emakdosh (1927-1931), SSSR XKS va Sharq xalqlari markaziy nashriyotida tarjimon (Moskva, 1931-1934), „Mushtum“ va „ Guliston “ jurnallari hamda „Teatru“ gazetasida adabiy xodim (jamoatchilik asosida, 1935-1937). 1938-yilda 4-oktabrda Boysuz bo yida qatl qilinadi. ʻ Abdurauf Fitrat ( 1886 , Buxoro shahri, Buxoro amirligi — 4-oktabr, 1938 , Toshkent shahri, O zbekiston ʻ SSR ) — o zbek ʻ tarixchisi, filolog, tarjimon, yozuvchi, dramaturg va shoir, zamonaviy o zbek tili va adabiyoti asoschilaridan biri, ʻ O rta ʻ Osiyo jadidchiligining taniqli vakili, birinchi o zbek ʻ professori (1926) Jadidchilik milliy ma rifatparvarlik ʼ harakatining tarafdori. Turkiyada ta lim olgan. ʼ Inqilobga qadar O rta Osiyoni Rossiyadan ozod ʻ qilinishi harakatlarida faol qatnashgan, politsiya nazorati ostida bo lgan. ʻ Turkiyadagi „ Yosh turklar “ harakatidan ilhomlanib, Buxoroda „ Yosh buxoroliklar “ partiyasini tuzgan, uning ma naviy rahnamosiga ʼ aylangan. Do sti va maslakdoshi ʻ Munzim bilan hamkorlikda buxorolik 70 nafar yosh turkistonliklarni Germaniyaning bir qator oliy ta lim muassasalariga ʼ o qishga yuborgan ( ʻ 1922 ) Abdulla Avloniy ( 12-iyul , 1878-yil , Toshkent — 25-avgust , 1934-yil , Toshkent) — XIX asr oxiri XX asr boshidagi o zbek milliy ʻ madaniyatining mashhur vakillaridan biri, ma rifatparvar ʼ shoir , dramaturg , jurnalist , olim , davlat va jamoat arbobi . Bolalik va yoshlik yillari [ tahrir | manbasini tahrirlash ] Avloniy 1878-yil 12-iyulida Toshkentda Mergancha mahallsida [1] to quvchilar oilasida tug ilgan. Oilasidagi moddiy yetishmovchiliklar ʻ ʻ sababli bolaligidan suvoqchilik, g isht quyish, pechkachilik, binokorlik, ʻ duradgorlik kabi kasblar bilan shug ullangan ʻ [2] . Bularning ortidan „Imoratchi usta“ degan nom oladi. U tarjimai holida bu haqda shunday yozgan: "12 yoshimdan O qchi mahallasidagi madrasada dars o qiy ʻ ʻ boshladim. 13 yoshimdan boshlab yoz kunlari mardikor bo lib ishlab, ʻ oilamga yordam qilib, qish kunlari o qir edim. 14 yoshimdan boshlab, ʻ o sha zamonga muvofiq har xil she rlar yoza boshladim. Bu zamonlarda ʻ ʼ „Tarjumon“ gazetasini o qib, zamondan xabardor bo ldim". O qchidagi ʻ ʻ ʻ eski maktabda, so ng madrasada o qigan (1885—1895). Madrasani ʻ ʻ bitirib, maktabdorlik bilan shug ullandi ʻ [3] . Orenburg, Qozon, Tiflisda chiqib turgan gazeta-jurnallarni kuzatib borgan [1] . Abdulla Qodiriy (asosiy taxalluslari : Qodiriy, Julqunboy) ( 1894 . 4.10 - Toshkent - 1938 . 10.4 ) – XX a. yangi o zbek ʻ adabiyotining ulkan namoyandasi, o zbek ʻ romanchiligining asoschisi; 20-yillardagi muhim ijtimoiy-madaniy jarayonlarning faol ishtirokchisi. Bog bon ʻ oilasida tug ilgan. Otasi Qodirbobo (1820—1924) xon, ʻ beklar qo lida ʻ sarbozlik qilgan, rus bosqini paytida ( 1865 ) Toshkent mudofaasida qatnashgan. Otasi boshidan o tgan sarguzashtlar Abdulla ʻ Qodiriyning qator asarlari , xususan tarixiy romanlarining yuzaga kelishida muhim rol o ynagan. Abdulla Qodiriy musulmon maktabida ʻ ( 1904 – 1906 ), rus-tuzem maktabida ( 1908 – 12 ), Abulqosim shayx madrasasida ( 1916 – 17 ) ta lim oldi; ʼ Moskvadagi adabiyot kursida ( 1925 – 26 ) o qidi. Yoshligidanoq qadimgi Sharq madaniyati va ʻ adabiyoti ruhida tarbiya topgan; arab , fors va rus tillarini o rgangan. ʻ Jahon adabiyotini ixlos bilan mutolaa qilgan. Abdulla Qodiriyning ulkan merosi haligacha kitobxonlar qalbidan joy olmoqda. 19-asr oxiri — 20-asr boshlarida Turkistonda tijorat va sanoatning rivojlanishi bu sohalarni boshqara oladigan shaxslarni yetishtirish ehtiyojini tug dirdi. Ko p asrlik maktabxonalar yoshlarga zarur ʻ ʻ dunyoviy bilim va ko nikma bermas edi. Shuning uchun yangi usulda ta lim beradigan maktablar ʻ ʼ ochila boshladi. 1893-yil Buxoro amiri Abdulahadxon ruxsati va Mo minxo ja Vobkendiy va ʻ ʻ g ijduvonlik Domla Fozil sa yharakati bilan dastlabki yangi usul maktabi ochildi. O zbekiston hududida ʻ ʼ ʻ keyingi Yangi usul maktablarim. 1898-yil Qo qonda Salohiddin domla va Samarqanddagi paxta ʻ zavodi huzurida tatar muallimlari tomonidan ochilgan (o zbeklar bu davrda bunday maktablarni ʻ "no g oy maktab" deb atagan). 1900-yildan boshlab Toshkentda jadidchilik harakatining yirik ʻ ʻ namoyandasi Munavvarqori Abdurashidxonov, Samarqandda Abduqodir Shukuriy (Shakuriy) tashkil qilgan Yangi usul maktablarim. ish boshlagan. Bunday maktablar Andijon va Namanganda, Xiva xonligida ham ochilgan. 1908-yil Buxoroda A. Burhonov tomonidan tashkil etilgan boshqa yangi usul maktabi ko p o tmay yopib qo yilgan. Yangi usul maktablarim.da maktabxonadagi yakka o qitish ʻ ʻ ʻ ʻ usulidan sinfda dars berish usuliga o tildi, sinflarda geogr. xaritalari, globus va boshqalar ko rgazmali ʻ ʻ qo llanmalar paydo bo ldi. Yangi usul maktablarim.da xatsavod bolalarning ona tilida tovush usuli — ʻ ʻ usuli savtiyaaa o rgatilgan. Maktablar asosan 1— 4sinfdan iborat boshlang ich maktablar bo lgan. ʻ ʻ ʻ 1913/14 o quv yilidan ayrim joylarda 2 bosqichli tizim joriy qilina boshlandi. Bu tizimdagi maktablar ʻ namuna maktablari deb atalib, ularning 1bosqichi tahziriy (boshlang ich) sinflar, 2bosqichi rushdiy ʻ (yuqori) sinflar deyilgan. Xususan, M.Abdurashidxonovning namuna maktabi, A. Shukuriyning Samarqanddagi va A. Ibodiyevttt Qo qondagi maktabida rushdiy (yuqori) sinflar (5— 6sinf) ham ish ʻ boshlagan. Yangi usul maktablari Yangi usul maktablarim.ning biron joyda rasmiy tasdiqlangan yagona o quv rejasi, dasturi bo lmagan. Darslar ʻ ʻ muayyan maktab rahbari va muallimlari tomonidan tuzilgan o quv rejasi va darsliklar asositsa olib borilgan. ʻ Mas, A. Shukuriy o z maktabining 1 va 2 bosqich sinflari uchun o quv dasturi va rejasini Behbudiy bilan ʻ ʻ birgalikda tuzgan. Yangi usul maktablarim.da dunyoviy fanlar bilan bir qatorda diniy darslar ham o qitilgan. ʻ Alifbe kitobi bilan "Alifboyi Qur oniy" ham o rgatila boshlangan. Dunyoviy fanlardan fizika, kimyo, geom., ʼ ʻ arifmetika, geogr., ayrim maktablarda 4sinfdan rus tili ham o qitilgan. Rus tilidan imtihonlar Toshkentdagi 2 ʻ bosqichli rustuzem maktabida o tkazilgan va o quvchilar bilimi 5 balli tizim asosida baholangan. Yangi usul ʻ ʻ maktablarim.da yuqori sinflar uchun fizika, kimyo, geom. kabi o quv fanlaridan o zbek tilida darslik, o quv ʻ ʻ ʻ qo llanmalari bo lmagan. Muallimlar bu fanlar bo yicha tatar, turk tillarida nashr qilingan qo llanmalardan ʻ ʻ ʻ ʻ foydalanishga majbur bo lganlar. Ayrim muallimlar o zlari darsliklar yozib, shu asosda ta lim berganlar. ʻ ʻ ʼ Saidrasul Saidazizov "Us todi avval" (1902), Behbudiy "Risolai asbobi savod" (1904), "Risolai jug rofiya ʻ umroniy" (1905), Munavvarqori "Adibi avval", "Adibi soniy" (1907), Abdulvohid Burhonov "Rahbari xat" (1908), Avloniy "Birinchi muallim" (1910), "Ikkinchi muallim" (1912), Rustambek Yusufbek o g li "Ta limi avval", ʻ ʻ ʼ A.Ibodiyev "Tahsilul alifbo" darsliklarini yozib nashr etishdi, hukumat hech qanday yordam bermagan. Maktablar bolalarning otaonalaridan har oyda olinadigan mablag hisobiga ishlagan, muallimlarga ham shu ʻ hisobdan maosh to langan. Yangi usul maktablarim. da may oyi oxirlarida ota-onalar va mehmonlar ishtirokida ʻ imtihonlar o tkazilgan. Imtihonda bolalar Qur on suralarini yod aytishni, o zbek tilidan o qish va yozishni, ʻ ʼ ʻ ʻ hisobdan 4 amalni o rganganliklarini namoyish qilganlar. Yangi usul maktablarim. zamonaviy o zbek milliy ʻ ʻ maktablarining ilk bosqichi bo lgan. Bu maktablar tajribasi asosida faqat alifbe va o qish kitoblarigina emas, ʻ ʻ o zbek tilining qonunqoidalari yoritilgan "Turkcha qoida" va "Imlo" kabi dastlabki o quv qo llanmalari yaratilgan. ʻ ʻ ʻ 1918-yilgacha O zbekiston hududida 104 Yangi usul maktablarim. bo lib, ularda 10343 bola o qigan. Yangi usul ʻ ʻ ʻ maktablarim. 1918/19 o quv yilidan davlat maktablariga aylantirilib, xalq maktablari nomini olgan ʻ . Yangi usul maktablari o`quvchilari Turkistonda jadidchilik harakatlarining tugashi Qatag`on Qurbonlari 1938-yil 4-oktyabr voqealari 1938 yilning 28 mart kuni Stalin, Molotov, Kagonovich, Voroshilovlar rahbarligida O‘zbekistondagi siyosiy elitadan 165 kishini qatag‘on qilish haqidagi ro‘yxatga qo‘l qo‘yiladi. Mana shu ro‘yxat asosida 4-7 oktyabr kunidagi fojialar ro‘y berdi. 155 kishi otuvga, 10 kishi mehnat tuzatish lageriga hukm qilinadi. Xudoybergan Devonov, Cho‘lpon, Fitrat, Otajon Hoshim, Abdulla Qodiriy, Anqoboy, Akbar Islomov, Isroil Ortiqovlar 4 oktyabr kuni otib tashlandi.  5 oktyabr kuni esa allaqachon otib tashlangan insonlar go‘yoki «sud qilinadi». 4 oktyabr kuni shunchalar ko‘p odam otiladiki, Abdulhamid Cho‘lponga kelganda hatto o‘qlar tugaydi, otuvchilarning o‘zi ham charchab qoladi. Cho‘lponga seni ertaga otamiz deganida, u:  «Bu insonlar yo‘q dunyoda bir nafas ham yashashni istamayman, meni hozir otasizlar»,  deb turib olgani uchun uning boshini bolta bilan chopib o‘ldirishadi... Kafansiz ko‘milganlar Toshkent shahri Yunusobod tumanidagi hozirgi Qatag‘on qurbonlari xotira muzeyi hududida obodonlashtirish ishlari olib borilayotgan chog‘da mashinalardan biri yo‘lida qotib qoladi. Kovlanayotgan chuqurga qaralsa, yuzlab odamlarning suyaklari. Bu xabarni eshitgan yaqin-atrofdagi Oqil ota qabristoni qorovuli bu yerda 1938 yil qatag‘on qurbonlari yotganini aytadi. Atrofdagi aholi o‘q ovozini eshitmasligi uchun motor yoqib qo‘yib, oqshomdan tongga qadar mahbuslar otilgan va barchasi bitta chuqurga ko‘milgan. Ularga na janoza, na bir enlik kafan nasib qilgandi. Keyinchalik suyaklar Oqil ota qabristoniga tashilib, bitta umumiy qabrga ko‘miladi. O`zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimov tashabbusi bilan 2000- yilda Qatag`on qurbonlari xotirasi abadiylashtirilib Shahidlar xotirasi yodgorlik majmuasi bunyod etildi. E`tiboringiz Uchun Rahmat!

Mavzu: 19 asrning 2-yarmi va 20 asr boshlarida talim va pedagogik fikrlar

Reja: 1. 19 asrning 2-yarmi va 20 asr boshlarida talim va pedagogik fikrlar 2. Turkistonda Rus tuzem maktablari 3.Turkistonda talim manfati va talim tarbiya

XIX asrning 2-yarmi – XX asr boshida Turkiston o’lkasida tarbiya, maktab va pedagogik fikrlar. O’zbekiston tarixi sahifalaridan o’ziga munosib o’rin olgan ma’rifatchilik harakati tasodifiy ravishda yuzaga kelgan emas. Uning paydo bo’lishini taqazo etgan, ob’ektiv zaruriyatga aylantirgan bir qancha sabablar, ehtiyojlar bo’lgan. Ma’rifatchilik, jadidchilik harakati qadimiy Turonu Turkistonning XIX asrning ikkinchi yarmilaridan boshlab chor Rossiyasi tomonidan zo’ravonlik yo’li bilan bosib olinib, mustamlaka, qilinishiga qarshi norozilik belgisi sifatida hamda xalqimizning ozodlik, mustaqillik yo’lida olib borayotgan kurashlarini qo’llab- quvvatlash, ularga g’oyaviy rahnamolik qilish maqsadida yuzaga keldi.

XIX asrning 2-yarmi – XX asr boshida Turkiston o’lkasida tarbiya, maktab va pedagogik fikrlar. Turkistonning chor Rossiyasi qo’shinlari tomonidan istilo qilinishi o’lkamiz tarixidagi eng qora, eng qonli sahifadir. Mustamlakachilik oqibatida xalqlarimiz o’zining erki va ozodligidan mahrum bo’ldi. Iqtisodiy, siyosiy, harbiy tazyiqlar, oshkora zo’ravonlik siyosati, milliy kamsitishlar o’lkamiz tarixidagi eng qora, eng qonli sahifadir. Mustamlakachilik oqibatida xalqlarimiz o’zining erki va ozodligidan mahrum bo’ldi. Iqtisodiy, siyosiy, harbiy tazyiqlar, oshkora zo’ravonlik siyosati, milliy kamsitishlar o’lkamiz mustamlaka qilib olinishining dastlabki kezlaridanoq boshlangan edi. Xalqimiz, millatimizning ko’rmagan jabr-jafosi, chekmagan azob-uqubati, g’amanduhi qolmadi. Mustamlakachilik zulmi siyosiy, harbiy tazyiqlar, chorizm amaldorlari zo’ravonligi bilan qo’shilib ketdi. Abdurauf Fitrat Turkiston chor hukumatining tom ma’nodagi mustamlakasiga aylanib qolganidan afsuslanib va g’azabga kelib, “ ellik yildan beri ezildik, tahqir etildik, qo’limiz bog’landi, tilimiz kesildi, og’zimiz qoplandi, erimiz bosilda, molimiz talandi, sharafimiz yumurildi, nomusimiz g’asb qilindi, huquqimizga tajovuz bo’ldi, insonligimiz oyoqlar ostiga olindi.. Ko’rdim , kezdim, eshitdim, o’qidim.

R us T uzem maktablarining tashkil etilishi

O'xshashlar

Talim va tarbiya psixologiyasi 2
XX asrning oxiri XXI asr boshlarida Ispaniya
19 asrning ikkinchi yarmigacha Samarqand
XIX asrning ikkinchi yarmi – XX asr boshlarida Samarqand viloyati etnik tarkibida afg’on fuqarolarining o’rni
XX asrning 20-yillari boshlarida Turkistondagi siyosiy-iqtisodiy vaziyatning xususiyatlari