logo

Amir Temur va temuriylar davrida buyuk ipak yo‘li

Yuklangan vaqt:

23.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2168.1982421875 KB
Amir Temur va temuriylar 
davrida buyuk ipak yo‘li                 
Qadimda  Buyuk  ipak  yo ‘ li  mintaqamizni  dunyo  bilan 
bog ‘ lovchi  ko ‘ prik  vazifasini  o ‘ tagan .  Ayniqsa ,  O ‘ rta  Osiyo 
uchun  bu  katta  ahamiyatga  ega  edi .  Shu  ma ’ noda 
mamlakatimiz  va  dunyo  davlatlari  o ‘ rtasidagi  bugungi 
munosabatlarda  ham  Buyuk  ipak  yo ‘ li  strategik  o ‘ rin 
tutadi .                     
Tarixdan  ma’lumki,  sivilizatsiyalar  katta  saltanatlar  hududlarida,  iqtisodiy  va 
mintaqaviy barqarorlik hukm surgan, uzoqni ko‘ra oladigan, xalq farovonligi yo‘ lida 
jiddu  jahd  ko‘rsatgan,  ilm-fan  homiysi  bo‘lgan  davlat  rahbarlari  davrida  yuz 
bergan.  Barcha  sohalarga  birdek  e’tibor,  ijtimoiy  adolat  tamoyili,  tadbirkorlikning 
rivojlanishidan  manfaatdorlik,  umuman  obod  turmush  konsepsiyasi  Amir  Temur 
siyosatining  natijasi  sifatida  ikkinchi  Renes	
 sansga  asos  bo‘lib  xizmat  qil	 gan. 
Yigirma  yetti  davlatni  o‘z  ichiga  olgan  saltanatda  ichki  va  tashqi  savdo-sotiq 
almashi	
 nuvlari mamlakat iqtisodini yuksaltirishga ijobiy ta’sir ko‘rsatgan.                      
Amir  Temur  ko‘pgina  sharq  va  g‘arb  davlatlari  rahbarlariga  bitgan  maktublarida 
ham  avvalo  xalqaro  savdo-sotiqqa  keng  yo‘l  ochish  va  tadbirkorlarga  katta 
imtiyozlar  berish  lozimligi  hamda  davlat  taraqqiyotiga  aynan  xususiy  tadbirkorlar 
katta ta’sir ko‘rsatishini alohida ta’ kidlab o‘tgan.                     
Xususan, Yevropa qirollari ga «Siz savdogarlaringizni biz tomonlarga yuborsangiz, toki 
biz ularni qizg‘in, barcha izzatlarni o‘rniga qo‘yib kutib olaylik. Bizning savdogarlarimiz 
Siz tomonlarga borsalar va ularga ham shunday izzat-ikromlar ko‘r	
 satsalar. Mayli, ular 
hech qanday xavf-xatarsiz, to‘	
 siqsiz yo‘l yursinlar. Dunyoni savdogarlar farovon qi	 
ladilar, degan naqlni inkor etish befoyda», mazmunidagi xatlar yuborgan                      
Bu davrda 12000 chaqirim uzunlikdagi Buyuk Ipak yo‘li orqali ko‘plab Sharq 
davlatlari bilan har tomonlama aloqalar o‘rnatildi. Shuning dek, Buyuk Ipak 
yo‘lining O‘rta yer dengiziga chiqishi orqali g‘arbiy Yevropa davlatlari bilan ham 
uzviy savdo-iqtisodiy va diplomatik aloqalar o‘rnatildi.                      
Birinchi navbatda Buyuk Ipak yo‘lining bekatlari ta’mirlangan va ba’zi yerlarda 
yangilari bunyod etilgan. Yo‘llar da karvonlarning dam olishini ta’minlovchi 
karvonsaroy	
 lar qurilgan. Bu karvonlarni mahalliy hokimliklar tomonidan qo‘yilgan 
harbiy qo‘	
 riqchilar himoya qilib, bir manzildan ikkinchi manzilga yetkazib qo‘ygan.                      
Buyuk Ipak yo‘lida o‘z diplomatik 
missiyasini bajargan Rui Gonsales de 
Klavixo o‘ziga va Misr elchilariga 
ko‘rsatilgan e’tibor haqida alohida 
eslatib o‘tgan. Masalan, Misr 
elchilarini 20 nafarga yaqin harbiy 
suvoriy Samarqandga qo‘riqlab 
borganini yozadi.                      
Mahalliy hokimiyat ushbu karvonlarning harakatlanishiga javobgar bo‘lgan. 
Natijada karvonlarning bir manzildan ikkinchi joyga be xatar yetib borishi 
ta’minlangan. Sohibqiron karvon yo‘llarida kimda-kim zarar ko‘rsa, bunday 
huquqbuzarliklarga javobgarlikni shu hu	
 dudlarning hokim va boshqa ma’murlariga 
yuklagan. Zararni amaldorlar hissasidan undirish qoidasining jo	
 riy etilishi xalqaro 
savdo yo‘lidagi huquqiy kafolatlardan biri bo‘lib qolgan.

Buyuk Ipak yo ‘ li bo ‘ yida joylashgan shaharlar ,  avvalo Samarqand Amir Temur dav  
rida yuqori darajada ravnaq top  gan .  Samarqandga dunyoning barcha taraflaridan 
sav  dogarlar kelib turgan .  Bu yer  da do ‘ konu ,  bozorlar ,  hunarmandlik ustaxonalari 
son - sanoqsiz bo ‘ lib ,  mahalliy mah  sulotlar chetga sotilgan                     
Buyuk Ipak yo‘li ilmu-fan taraqqiyotida ham muhim o‘rin tutgan. Turli mamlakatlardan kelgan va 
turli tomonlarga yurtimizdan ketgan olimlar, sayyohlar, hatto savdogarlar ham bir vaqtning 
o‘zida ilm-fan jarchilari bo‘lib xizmat qilganlar. Buyuk Ipak yo‘lida joylashgan shaharlarning 
madaniy jihatdan boshqa shaharlarga nisbatan ravnaq topganligining sabablaridan bi ri ham 
shundadir.

Demak, Buyuk Ipak yo‘li tranzit shahar va davlatlarning keng o‘zaro madaniy ham	
 da ilmiy 
aloqalar o‘rnatishi	
 da ham muhim ahamiyat kasb etgan.                      
Xulosa o‘rnida aytish kerakki, Buyuk ipak yo‘lida joylashgan O‘zbekiston — Xitoy 
munosabatlarida ham bugun yangi davr boshlandi. Har ikkala qadimiy xalqning 
uzoq o‘tmishdagi o‘zaro savdo-sotiq aloqalari, yaqin hamkorlik munosabatlari, 
madaniy hayotdagi yaqinligi bugungi sharoitda ular o‘rtasidagi do‘stlik va 
hamkorlikni yangicha ko‘rinishda rivojlantirib, mustahkamlashga to‘liq asos bo‘la 
oladi.                                          ETIBORINGI
Z UCHUN 
RAHMAT

Amir Temur va temuriylar davrida buyuk ipak yo‘li

 Qadimda Buyuk ipak yo ‘ li mintaqamizni dunyo bilan bog ‘ lovchi ko ‘ prik vazifasini o ‘ tagan . Ayniqsa , O ‘ rta Osiyo uchun bu katta ahamiyatga ega edi . Shu ma ’ noda mamlakatimiz va dunyo davlatlari o ‘ rtasidagi bugungi munosabatlarda ham Buyuk ipak yo ‘ li strategik o ‘ rin tutadi .

 Tarixdan ma’lumki, sivilizatsiyalar katta saltanatlar hududlarida, iqtisodiy va mintaqaviy barqarorlik hukm surgan, uzoqni ko‘ra oladigan, xalq farovonligi yo‘ lida jiddu jahd ko‘rsatgan, ilm-fan homiysi bo‘lgan davlat rahbarlari davrida yuz bergan. Barcha sohalarga birdek e’tibor, ijtimoiy adolat tamoyili, tadbirkorlikning rivojlanishidan manfaatdorlik, umuman obod turmush konsepsiyasi Amir Temur siyosatining natijasi sifatida ikkinchi Renes sansga asos bo‘lib xizmat qil gan. Yigirma yetti davlatni o‘z ichiga olgan saltanatda ichki va tashqi savdo-sotiq almashi nuvlari mamlakat iqtisodini yuksaltirishga ijobiy ta’sir ko‘rsatgan.

 Amir Temur ko‘pgina sharq va g‘arb davlatlari rahbarlariga bitgan maktublarida ham avvalo xalqaro savdo-sotiqqa keng yo‘l ochish va tadbirkorlarga katta imtiyozlar berish lozimligi hamda davlat taraqqiyotiga aynan xususiy tadbirkorlar katta ta’sir ko‘rsatishini alohida ta’ kidlab o‘tgan.

 Xususan, Yevropa qirollari ga «Siz savdogarlaringizni biz tomonlarga yuborsangiz, toki biz ularni qizg‘in, barcha izzatlarni o‘rniga qo‘yib kutib olaylik. Bizning savdogarlarimiz Siz tomonlarga borsalar va ularga ham shunday izzat-ikromlar ko‘r satsalar. Mayli, ular hech qanday xavf-xatarsiz, to‘ siqsiz yo‘l yursinlar. Dunyoni savdogarlar farovon qi ladilar, degan naqlni inkor etish befoyda», mazmunidagi xatlar yuborgan