ARAB YOZUVIDAGI QADIMGI TURKIY YOZMA MEROS

Yuklangan vaqt:

16.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

740.328125 KB

Ko'chirib olish

MAVZU:ARAB YOZUVIDAGI
QADIMGI TURKIY YOZMA
MEROS

Mahmud Qoshg‘ariy - XI asrning o‘rta osiyolik filolog-olimi. 1072-1074 yillar arab tilida
“Turk tili lahjalari”ni tuzgan. Mahmud Qoshg‘ariyning arab filologiyasi ilmiy uslublarini
qo‘llab yozgan asari tilshunoslar, folklorchilar va adabiyotshunoslar uchun qadr-
qimmatga ega. Bu - erta davr turk shevashunosligining yagona yodgorligidir.


Uning hayoti va faoliyati haqida ma lumotlar beruvchi ʼ
yagona manba ham "Qutadg u bilig" kitobidir. Ushbu
ʻ
kitobga ko ra, u zamonasining barcha asosiy ilmlarini
ʻ
atroflicha o rgangan, arab va fors tillarini mukammal
ʻ
bilgan. Mahmud Koshg ariy kabi turkiy tilning mavqeini
ʻ
oshirish, uning madaniyadabiy hayotdan o ziga munosib
ʻ
o rin egallashi uchun kurashgan.
ʻ
YU.X.H.ning "Qutadg u bilig" ("Saodatga yo llovchi bilim",
ʻ ʻ
1069—70) asari islomiy turkiy adabiyotni boshlabgina
bermay, uni yangi taraqqiyot bosqichiga ham ko tardi. U
ʻ
nafaqat turkiy xalqlar adabiyoti an analari, balki qardosh
ʼ
xalqlar, jumladan, forsiy adabiyot tajribalarini ham ijodiy
o zlashtirgan holda yaratilgan. "Shohnoma" kabi mutaqorib
ʻ
vaznida yozilgan va "Turkiy Shohnoma" nomi bilan shuhrat
qozongan (73 bob, 6520 bayt va to rtliklardan iborat)
ʻ


1069-70 yillarda yozib tugallangan «Qutadg u bilig» («Saodatga boshlovchi bilim») asari qoraxoniylar ʻ
davlatining mustahkam qaror topishiga xizmat qilgan nizomnomadir. Uch nusxasi (Vena, Qohira va Namangan)
mavjud. Nisbatan to lig i Namangan nusxasi bo lib, 1923-yili Fitrat tomonidan qo lga kiritilgan, u O R FA ShI da
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
saqlanadi. 6520 baytdan iborat, masnaviy (ya ni aruzning «mutaqoribi musammani mahzuf») vaznida yozilgan
ʼ
Uning hayoti va faoliyati haqida ma lumotlar beruvchi yagona manba ham "Qutadg u bilig" kitobidir. Ushbu
ʼ ʻ
kitobga ko ra, u zamonasining barcha asosiy ilmlarini atroflicha o rgangan, arab va fors tillarini mukammal
ʻ ʻ
bilgan. Mahmud Koshg ariy kabi turkiy tilning mavqeini oshirish, uning madaniyadabiy hayotdan o ziga munosib
ʻ ʻ
o rin egalkurashgan.
ʻ
YU.X.H.ning "Qutadg u bilig" ("Saodatga yo llovchi bilim", 1069—70) asari islomiy turkiy adabiyotni boshlabgina
ʻ ʻ
bermay, uni yangi taraqqiyot bosqichiga ham ko tardi. U nafaqat turkiy xalqlar adabiyoti an analari, balki
ʻ ʼ
qardosh xalqlar, jumladan, forsiy adabiyot tajribalarini ham ijodiy o zlashtirgan holda yaratilgan. "Shohnoma"
ʻ
kabi mutaqorib vaznida yozilgan va "Turkiy Shohnoma" nomi bilan shuhrat qozongan (73 bob, 6520 bayt va
to rtliklardan iborat).
ʻ
"Qutadg u bilig" — 11-asr so z san atining nodir namunasi bo lib, unda o z davrining ilg or ijtmoiy-siyosiy,
ʻ ʻ ʼ ʻ ʻ ʻ
ma naviyaxloqiy masalalari badiiy talqin qilingan, turkiy xalqlar tarixi, madaniyati, ilm-fani, urf-odat va
ʼ
an analari, turmush tarzi, qadriyatlari xususida batafsil ma lumot berilgan. Yu.X.H. uni Bolosog unda boshlab,
ʼ ʼ ʻ
Qashqarda yozib tugatgan va qoraxoniy hukmdor Tavg och Bug roxonga takdim etgan. Bug roxon muallifni
ʻ ʻ ʻ
taqdirlab, unga "Xos Hojib" ("Eshik og asi") unvonini bergan. Shundan keyin shoir "Yusuf Xos Hojib" nomi bilan
ʻ
mashhur bo lgan. Lekin dostonning oxiridagi shikoyat ohanglariga qaraganda, shoir umrining oxiri bu davlatning
ʻ
tanazzuli davriga to g ri kelgan, shunga muvofiq hayoti ham og ir kechgan. Shoirning Qashqardagi maqbarasi
ʻ ʻ ʻ
ziyoratgohga aylangan.

Qutadg u bilig" — 11-asr so z san atining nodir namunasi bo lib, unda o z ʻ ʻ ʼ ʻ ʻ
davrining ilg or ijtmoiy-siyosiy, ma naviyaxloqiy masalalari badiiy talqin
ʻ ʼ
qilingan, turkiy xalqlar tarixi, madaniyati, ilm-fani, urf-odat va
an analari, turmush tarzi, qadriyatlari xususida batafsil ma lumot
ʼ ʼ
berilgan. Yu.X.H. uni Bolosog unda boshlab, Qashqarda yozib tugatgan
ʻ
va qoraxoniy hukmdor Tavg och Bug roxonga takdim etgan. Bug roxon
ʻ ʻ ʻ
muallifni taqdirlab, unga "Xos Hojib" ("Eshik og asi") unvonini bergan.
ʻ
Shundan keyin shoir "Yusuf Xos Hojib" nomi bilan mashhur bo lgan.
ʻ
Lekin dostonning oxiridagi shikoyat ohanglariga qaraganda, shoir
umrining oxiri bu davlatning tanazzuli davriga to g ri kelgan, shunga
ʻ ʻ
muvofiq hayoti ham og ir kechgan. Shoirning Qashqardagi maqbarasi
ʻ
ziyoratgohga aylangan.

MAVZU:ARAB YOZUVIDAGI QADIMGI TURKIY YOZMA MEROS

Mahmud Qoshg‘ariy - XI asrning o‘rta osiyolik filolog-olimi. 1072-1074 yillar arab tilida “Turk tili lahjalari”ni tuzgan. Mahmud Qoshg‘ariyning arab filologiyasi ilmiy uslublarini qo‘llab yozgan asari tilshunoslar, folklorchilar va adabiyotshunoslar uchun qadr- qimmatga ega. Bu - erta davr turk shevashunosligining yagona yodgorligidir.

 Uning hayoti va faoliyati haqida ma lumotlar beruvchi ʼ yagona manba ham "Qutadg u bilig" kitobidir. Ushbu ʻ kitobga ko ra, u zamonasining barcha asosiy ilmlarini ʻ atroflicha o rgangan, arab va fors tillarini mukammal ʻ bilgan. Mahmud Koshg ariy kabi turkiy tilning mavqeini ʻ oshirish, uning madaniyadabiy hayotdan o ziga munosib ʻ o rin egallashi uchun kurashgan. ʻ YU.X.H.ning "Qutadg u bilig" ("Saodatga yo llovchi bilim", ʻ ʻ 1069—70) asari islomiy turkiy adabiyotni boshlabgina bermay, uni yangi taraqqiyot bosqichiga ham ko tardi. U ʻ nafaqat turkiy xalqlar adabiyoti an analari, balki qardosh ʼ xalqlar, jumladan, forsiy adabiyot tajribalarini ham ijodiy o zlashtirgan holda yaratilgan. "Shohnoma" kabi mutaqorib ʻ vaznida yozilgan va "Turkiy Shohnoma" nomi bilan shuhrat qozongan (73 bob, 6520 bayt va to rtliklardan iborat) ʻ

O'xshashlar

ARAB YOZUVIDAGI TURKIY YOZMA MEROS

Qadimgi Turkiy manbalar

Qadimgi turkiy tilarda undoshlar

qadimgi turkiy tillarda unlilar