logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Avstraliyaning Geografik o‘rni, o‘rganilishi, geologik tuzilishi, foydali qazilmalari va relyefi

Avstraliyaning Geografik o‘rni, o‘rganilishi, geologik tuzilishi, foydali qazilmalari va relyefi

Yuklangan vaqt:

16.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

19037.953125 KB
Ko'chirib olish
Av st raliy aning Geografi k o‘rni, o‘rganilishi, geologik t uzilishi, foy dali qazilmalari v a rely efi Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм Av st raliy aning asosiy xususiy at lari. Avstraliya — maydoniga ko‘ra eng kichik, eng quruq, aholisi eng kam, janubiy tropik chizig‘i qoq o‘rtasidan o‘tadigan, evkalipt daraxti vatani (bo‘yi 2 m dan 150 m gacha), materikdagi berk havza maydoni (60%) jihatidan birinchi o‘rinda, noyob o‘simliklar va xaltali hayvonlar vatani, butunlay janubiy yarimsharda joylashgan, 60% hozirgi zamon muzliklari bo‘lmagan yagona materik. Iqlimi shimolga tomon sovib emas, balki isib, janubga tomon esa sovib boradi. Materikda Tasmaniya oroli va bir qancha mayda orollar bilan yagona bitta davlat — Avstraliya Ittifoqi joylashgan. Aholisining deyarli yarmi ikkita shaharda — Sidney va Melburnda yashaydi. SidneyMelburn Maydoni — 7 mln 659 ming km2. 7,6 mln km² 3200 km 4000 km Geografi k o‘rni. Avstraliya butunlay Janubiy yarimsharda joylashgan. Lotincha “australius” — janubiy degan ma’noni beradi. Quruqlikni shimol, g‘arb va janubdan Hind okeani, sharqdan Tinch okean suvlari o‘rab turadi. Hind okeani Tinch okean Hind okeani Tinch okean Maydonining kichikligiga ko‘ra unga materik–orol nisbatini berishgan. Odam yashaydigan materiklardan ancha uzoqda joylashgan. O‘rganilishi. Avstraliyani yevropaliklar aholi yashaydigan boshqa materiklardan keyin kashf etgan. Bunga Yevropadan uzoqligi va o‘zi alohida joylashgani sabab bo‘lgan. Yevropaliklardan birinchi bo‘lib Avstraliyaga qadam qo‘ygan kishi niderlandiyalik Uilyam Yanszondir. U 1606- yilda Keyp York yarimorolini tekshirdi va materikka Yangi Gollandiya deb nom berdi. Ispaniyalik Luis de Torres (66-rasm) ham materikni tadqiq etgan. Yana bir niderlandiyalik sayyoh Abel Tasman materikning shimoliy va shimoli-g‘arbiy qirg‘oqlarini o‘rgandi, 1642- yili esa keyinchalik uning nomi bilan atalgan Tasmaniya orolini kashf qildi. Materikning sharqiy sohillarini XVIII asrning ikkinchi yarmida mashhur ingliz sayyohi Jeyms Kuk kashf qildi. XVIII asrning oxirlaridan materikni o‘zlashtirish boshlandi. Metyu Flinders Jorj Bass Geologik t uzilishi. Avstraliya qadimgi geologik o‘tmishda Gondvana materigining bir qismi bo‘lgan. Mezozoy erasining oxiriga kelib Avstraliya mustaqil materik tariqasida shakllandi. P a n g e y aGondvana Lanraziya Avstraliya Materik asosini qadimgi qattiq va mustahkam platforma tashkil etadi. U Hind-Avstraliya litosfera plitasining bir bo‘lagidir. Platformaning mustahkam kristalli zamini materikning shimolida, g‘arbida va markaziy qismlarida yer yuzasiga chiqib yotadi, ular qalqon (shit) deyiladi. (to‘q pushti rangda). Sharqiy qismidagi Katta Suvayirg‘ich tizmasi gersin tog‘ burmalanishida ko‘tarilgan (jigarrangda). Platformaning kristalli zaminiQalqon Plita Cho‘kindi qoplam Keyingi tektonik harakatlar natijasida Yangi Gvineya, Tasmaniya materik orollari quruqlikdan ajralib qolgan. Kuchli zilzilalar kuzatilmaydi, vulqonlar umuman yo‘q. Foy dali qazilmalari. Avstraliya foydali qazilmalarga boy. Ayniqsa, kristall jinslardan iborat platformaning zaminida temir, mis, qo‘rg‘oshin, rux 31 2 421 Uran rudalari, qalay, oltin, platina kabi rudali qazilmalar joylashgan. 5 6 7 867 Cho‘kindi jinslar bilan qoplangan hududlarda fosforit, osh tuzi, toshko‘mir va qo‘ng‘ir ko‘mir, 1 2 3 433 neft, tabiiy gaz tarkib topgan. 5 65 5 5 66 6 Avstraliya temir va rangli metallar — boksit, qo‘rg‘oshin, rux, Boksit koni Temir koni Qo‘rg‘oshin-Rux koni2 1 1 3 3 nikel hamda uran zaxiralari bo‘yicha dunyoda yetakchi o‘rinda turadi. Materikda toshko‘mir konlari janubi-sharqda uchraydi. Nikel Nikel koni Ko‘mir koni Uran koni3 1 Rely efi . Materikning relyefi Afrika relyefiga o‘xshash, lekin nisbatan oddiy. Uning zaminida Avstraliya platformasi joylashgan. Materikning 95% hududi pasttekislik va yassitog‘liklardan, 5% i tog‘lardan iborat. Relyef tuzilishiga ko‘ra uch qismdan iborat. 1 2 3 G‘arbiy Avstraliya Markaziy tekislik Katta suvayirg‘ich tizmasi Birinchisi, G‘arbiy Avstraliya yassitog‘ligidir. U yassitog‘lik va baland tekisliklardan iborat (atlasga qarang). Nurash natijasida yemirilib, pasayib qolgan balandliklar va qoldiq tog‘lar ko‘zga yaqqol tashlanadi. G‘arbiy Avstraliya Uluru tog‘i Bunga yassitog‘liklar ustidan baland ko‘tarilib turgan Makdonnell (Zil cho‘qqisi — 1510 m) va Xamersli (Brus cho‘qqisi — 1226 m) tog‘lari misol bo‘ladi. Kelib chiqishiga ko‘ra ularni palaxsali tog‘lar guruhiga kiritish mumkin (67-rasm). Makdonell tog‘i Zil cho‘qqisi, 1510 metr Xamersli tog‘iBrus Zil G‘arbiy Avsrtraliyada bir qancha cho‘llar joylashgan. Ular ichida eng yiriklari Katta Qumli va Viktoriya Katta cho‘llaridir. Katta Qumli cho‘liViktoriya Katta cho‘li Ikkinchisi, Markaziy pasttekislik bo‘lib, u materikning eng past va yassi tekisliklaridan iborat. Ular dengiz va daryo yotqiziqlaridan tuzilgan. Tekislikning mutlaq balandligi 100 m dan oshmaydi. Markaziy pasttekislik Materikning eng past joyi (Eyr Nord ko‘li, –16 m) ham shu yerda. U Markaziy havza deb ham ataladi. Markaziy pasttekislikning shimolida Karpentariya tekisligi bor. Eyr-Nord Eyr Nord ko‘li, -16 metrMarkaziy HavzaKarpentariya Markaziy HavzaKarpentariya tekisligi Markaziy havzada toshloq quruq vodiylar — k rik lar (dary olar) ko‘p uchraydi. Eng kattalari Kuper krik va Eyr krikdir. Bu joylar kriklar (daryolar) o‘lkasi deb ataladi. Kuper krik Eyr krik Materikning eng past joyi (Eyr Nord Materikning sharqida uzoq masofaga cho‘zilgan uchinchi tog‘li qismi — Katta Suvayirg‘ich tizmasini hosil qiladi. Katta Suvayirg‘ich tizmasi Bu tizmaning eng baland joyi janubiy qismidagi Avstraliya Alpi tog‘lari (Kossyushko cho‘qqisi, 2228 m) hisoblanadi. Kossyushko Avstraliya Alpi Kossyushko cho‘qqisi, 2228 metr Tektonik yoriqlar, daralar va daryo vodiylari tog‘larni alohida- alohida massivlarga bo‘lib yuborgan. Materik rivojlanish jarayonida ko‘tarilgan, pasaygan, yoriqlar hosil bo‘lgan. Yer po‘stining bukilishi va uzilishlari natijasida quruqlikning katta qismi Tinch okean tagiga cho‘kkan. Yangi Gvineya, Tasmaniya orollari materikdan ajralib qolgan. © Foydalanilgan adabiyotlar: • M. T. MIRAKMALOV, SH. M. SHARIPOV, M. M. AVEZOV, M. T. HOJIYEVA , umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7-sinfi uchun darslik, Respublika ta’lim markazi. • @ edutrm_uz • A. Soatov, A. Abulqosimov, M. Mirakmalov. – Geografiya (Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi), umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6- sinfi uchun darslik – Toshkent: „O‘qituvchi“, 2017/ www.eduportal.uz

Av st raliy aning Geografi k o‘rni, o‘rganilishi, geologik t uzilishi, foy dali qazilmalari v a rely efi Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм

Av st raliy aning asosiy xususiy at lari. Avstraliya — maydoniga ko‘ra eng kichik, eng quruq, aholisi eng kam, janubiy tropik chizig‘i qoq o‘rtasidan o‘tadigan,

evkalipt daraxti vatani (bo‘yi 2 m dan 150 m gacha),

materikdagi berk havza maydoni (60%) jihatidan birinchi o‘rinda, noyob o‘simliklar va xaltali hayvonlar vatani, butunlay janubiy yarimsharda joylashgan, 60%

hozirgi zamon muzliklari bo‘lmagan yagona materik. Iqlimi shimolga tomon sovib emas, balki isib, janubga tomon esa sovib boradi.

O'xshashlar

Antarktidaning Geografik o‘rni, o‘rganilishi, geologik tuzilishi, foydali qazilmalari, relyefi
Janubiy Amerikaning Geografik o‘rni, o‘rganilishi, geologik tuzilishi, foydali qazilmalari va relyefi
Shimoliy Amerikaning Geografik o‘rni, o‘rganilishi, geologik tuzilishi, foydali qazilmalari va relyefi
Geologik tuzilishi, relyefi va foydali qazilmalari
Afrika Geologik tuzilishi, relyefi va foydali qazilmalari