logo

Shimoliy Amerikaning Geografik o‘rni, o‘rganilishi, geologik tuzilishi, foydali qazilmalari va relyefi

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

19537.8515625 KB
Shimoliy  Amerik aning   Geografi k  o‘rni, 
o‘rganilishi, geologik   t uzilishi, foy dali 
qazilmalari v a rely efi Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм   Mat erik ning asosiy  xususiy at lari. 
Shimoliy Amerikaning tabiati juda xilmaxil.     Bu dunyodagi eng katta oroli bor materik (Grenlandiya, 2,2 mln km2), 
eng  katta arxipelag shu materikda (Kanada-Arktika), eng chuqur darasi 
(Kolorado  kanyoni kengligi 2 km ga yaqin, uzunligi 446 km), eng uzun 
g‘ori (Mamont g‘ori),    eng go‘zal va maftunkor sharsharasi bor (Niagara, bir yilda 10 mln 
sayyoh keladi),eng baland suv qalqishi bo‘ladi (Fandi qo‘ltig‘i, 18 m), eng 
uzun vodiy muzligi bor (Alyaskada, 145 km).
Фанди
НиагараХабборт     Geografi k  o‘rni. 
Shimoliy Amerika — maydonining 
kattaligiga ko‘ra   sayyoramizda 
uchinchi materik, uning maydoni 
24,2 mln km2.     U shakliga ko‘ra   Janubiy Amerikaga biroz o‘xshaydi, lekin uning 
eng kengaygan qismi mo‘tadil kengliklarda joylashgan. Materik 
qutbiy kengliklargacha kirib borgan.     Materik qirg‘oqlarini 3 ta okean suvlari yuvib turadi.       Janubda Panama bo‘yni orqali (eng tor joyi 48 km) Janubiy Amerika 
bilan tutashgan. Yevrosiyodan Bering bo‘g‘izi (kengligi 85 km) 
orqali ajralib turadi.
Panama kanali
Bering bo‘g‘izi12     Shimoliy Amerika qirg‘oqlari juda parchalanib ketgan. Materikning 
sharqiy
va shimoliy sohillarida qo‘ltiq hamda yarimorollar ayniqsa ko‘p. 
G‘arbiy va
janubiy sohillarida ancha kam.
Labrador yarim oroli    O‘rganilishi. 
Yevropaliklardan birinchi bo‘lib materikka normanlar (shimol 
xalqlari) kelgan.     X asrning oxirida norman Erik Rauda (Malla) Grenlandiyani, uning 
o‘g‘li
materikning shimoli-sharqiy qismini o‘rgandi.    XV asr oxirida Jon Kabot Nyufaundlend orolini va keyin Labrador 
yarimorolini kashf qildi.     Angliyalik dengizchi va sayyohlar G. Gudzon XVII asrda   va A. Makenzi XVIII asrda materikning sharqiy va shimoliy 
qismlarini o‘rgandi.     XX asr boshlaridan R. Amundsen materikning shimoliy qirg‘oqlarini 
birinchi bo‘lib o‘rgandi.      Shuningdek, Yerning shimoliy magnit qutbining geografik o‘rnini 
aniqladi.    XVIII asr o‘rtalarida Vitus Bering va Aleksey Chirikovlar Aleut 
orollari bo‘ylab suzishdi, Alyaska qirg‘oqlarini o‘rganishdi.
Vitus Bering Aleksey Chirikov    Vitus Bering va Aleksey Chirikov     Rossiya “Kolumbi” nomini olgan Grigoriy Shelexov Amerikadagi rus
aholi manzilgohlariga asos soldi. Mahalliy aholi bilan savdo-sotiq 
olib bordi.   “ Rus Amerikasi” — Alyaskani tadqiq qilishga va o‘zlashtirishga 
yordam berdi.     Alyaska 1867- yilda AQSHga sotib yuborilgan (101-, 102-rasmlar).     Mat erik ning pay do bo‘lishi. 
Shimoliy Amerika bilan Yevrosiyo qadimgi Lavraziya quruqligining 
tarkibiy qismi bo‘lgan. Mezozoy erasining boshlarida Shimoliy Amerika 
Yevrosiyodan ajralgan.    So‘nggi 1 mln yil davomida Yevrosiyo bilan Shimoliy Amerika bir-
biridan 40 km masofaga uzoqlashgan. Materikning tekislik qismi 
qadimgi platformaga mos keladi.    Geologik  t uzilishi, rely efi  v a foy dali qazilmalari. 
Materikning katta qismi Shimoliy Amerika platformasida joylashgan. 
Kordilyera tog‘lari mezozoy, Appalachi tog‘lari esa kaledon va gersin, eng 
chekka g‘arbiy qismi esa Alp bo‘lmalanishida paydo bo‘lgan.  3 1
23     Shuning uchun g‘arbiy tog‘li mintaqada halokatli zilzilalar bo‘lib 
turadi, vulqonlar otilib turadi (103-rasm).      Materik yer yuzasi tuzilishida tekisliklar ko‘p maydonni egallaydi, 
tog‘lar esa
materik maydonining uchdan bir qismini egallagan.       Lavrentiy qirlari,  Buyuk tekisliklar, Markaziy tekisliklar, Missisipi 
pasttekisligi shular jumlasidandir. Tekisliklar platformaga to‘g‘ri 
keladi.
Lavrentiy qirlari3
41
2
Buyuk tekisliklarMarkaziy tekisliklarMissisipi pasttekisligi     Materik sharqida baland bo‘lmagan Appalachi tog‘lari joylashgan. 
Bu tog‘lar
juda yemirilgan, daryo vodiylari kesib o‘tgan. Uning eng baland 
cho‘qqisi Mitchell tog‘idir (2037 m). 
Appalachi tog‘lariMitchell tog‘I (2037 m)      Uning janubi-g‘arbiy yonbag‘rida dunyodagi eng uzun (500 km) 
Mamont g‘ori bor.
Mamont g‘ori    Mamont g‘ori     Materikning g‘arbida meridional cho‘zilgan Kordilyera tog‘lari 
joylashgan. Bu
ulkan tog‘ tizimi Alyaska Kordilyerasi, Kanada Kordilyerasi, AQSH 
Kordilyerasi va Meksika Kordilyerasiga bo‘linadi. 
Kordilyera tog‘lari1
2
3
4     Bu tog‘larning shimoliy qismidagi Qoyali tog‘ tizmasida 
materikning eng baland cho‘qqisi — Denali (ilgarigi nomi Mak-Kinli, 
balandligi 6194 m) joylashgan. Uni qor va muzlar qoplab yotadi. С к а л и с т ы е    г о р ы
Qoyali tog‘lar
Denali (6194 m)     Materikning eng past nuqtasi Ajal vodiysi (–86 m) ham tog‘li 
mintaqada joylashgan (104-rasm).
Ajal vodiysi (-86 m)     Tog‘larni chuqur daryo vodiylari parchalab yuborgan, bunday tor vodiylar
k any onlar  deyiladi.     Katta Havzaning janubi-sharqida Kolorado platosini Kolorado daryosi kesib 
o‘tadi. U dunyodagi eng chuqur (2 km ga yaqin) va tor dara — Katta Kanyonni 
hosil qiladi 
(105-rasm). 
Большой 
бассейн
Kolorado Katta Kanyoni     Materikning tog‘li qismi Tinch okean “olovli halqasi” mintaqasiga 
to‘g‘ri keladi.   Shimoliy Amerika foydali qazilmalarga boy. Materikdagi tekisliklarning 
shimoliy qismi metall rudalari — temir, nikel, mis va boshqalari bilan 
ajralib turadi. 
Kumush 
Nikel koni Mis rudasiTemir koni        Markaziy va Buyuk tekisliklarning, shuningdek, Missisipi pasttekisligining 
cho‘kindi jinslari orasida neft, tabiiy gaz, toshko‘mir ko‘p.
NeftTabiiy gaz
Ko‘mir koniNeftli qumlar        Appalachi tog‘larida va tog‘oldi hududlarida temir rudalari hamda 
toshko‘mir bor. 
1
2      Kordilyera tog‘lari cho‘kindi foydali qazilmalarga (neft, tabiiy gaz, 
toshko‘mir) ham, 
1
2
3       magmatik foydali qazilmalarga (rangdor metallar rudalari, oltin, 
uran rudasi va b.) ham boy.
Mis koniOltin koni
Uran koni Kumush          ©  Foydalanilgan adabiyotlar:
•
M. T. MIRAKMALOV, SH. M. SHARIPOV, M. M. AVEZOV, M. T. 
HOJIYEVA ,  umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7-sinfi uchun darslik, 
Respublika ta’lim markazi.
•
@ edutrm_uz
•
A. Soatov, A. Abulqosimov, M. Mirakmalov. – Geografiya (Materiklar va 
okeanlar tabiiy geografiyasi), umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6- sinfi 
uchun darslik – Toshkent: „O‘qituvchi“, 2017/  www.eduportal.uz  
•
6-sinf o‘quv atlasi ©  Internet manbalari:
•
www.wikipedia.org
•
www.yaklass.ru
•
www.pinterest.com
•
www.uchitel.pro
•
www.mirplaneta.ru
•
www.obrazovaka.ru
•
www.travelask.ru
•
www.vokrugsveta.ru
•
www.hist-etnol.livejournal.com
•
www.multiurok.ru
•
www.superresheba.by
•
www.mir-znaniy.com
•
www.diletant.media
•
www.natworld.info
   ©  Internet manbalari:
•
www.rus-travelers.ru
•
www.depositphotos.com
•
www.touristam.com
•
www.pandia.ru
•
www.geomap.com.ua
•
www.monateka.com
•
www.georgiaencyclopedia.org
•
www.news.euro-coins.info
•
www.chydesa-mira.ru
•
www.portal.azertag.az
•
www.100ballov.kz
•
www.pimsa.com.mx    
         ©  Qambarov Alimbek
   Xatolari bo‘lishi mumkin, tekshirib ko‘ring.
•
Telegram manzil:
•
  География методика
     @ geography_method

Shimoliy Amerik aning Geografi k o‘rni, o‘rganilishi, geologik t uzilishi, foy dali qazilmalari v a rely efi Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм

Mat erik ning asosiy xususiy at lari. Shimoliy Amerikaning tabiati juda xilmaxil.

Bu dunyodagi eng katta oroli bor materik (Grenlandiya, 2,2 mln km2), eng katta arxipelag shu materikda (Kanada-Arktika), eng chuqur darasi (Kolorado kanyoni kengligi 2 km ga yaqin, uzunligi 446 km), eng uzun g‘ori (Mamont g‘ori),

eng go‘zal va maftunkor sharsharasi bor (Niagara, bir yilda 10 mln sayyoh keladi),eng baland suv qalqishi bo‘ladi (Fandi qo‘ltig‘i, 18 m), eng uzun vodiy muzligi bor (Alyaskada, 145 km). Фанди НиагараХабборт

Geografi k o‘rni. Shimoliy Amerika — maydonining kattaligiga ko‘ra sayyoramizda uchinchi materik, uning maydoni 24,2 mln km2.