logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Geologik tuzilishi, relyefi va foydali qazilmalari

Geologik tuzilishi, relyefi va foydali qazilmalari

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

28207.791992188 KB
Ko'chirib olish
Geologik t uzilishi, rely efi v a foy dali qazilmalari Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм Geologik t uzilishi. Afrika zaminida qadimgi Gondvana materigining bir qismi bo‘lgan eng qadimgi platforma yotadi. Afrika Arabiston platformasidagi tog‘ jinslarining yoshi 2–3 mlrd yil va undan ham katta. Bu yerda qadimda hosil bo‘lgan tog‘ tizmalari Yerning tashqi kuchlari ta’sirida yemirilgan. Ichki kuchlar ta’sirida platformalarning ayrim qismlari ko‘tarilgan (qizil rangda).Natijada, baland yassitog‘liklar vujudgan kelgan. Boshqa qismlari pasaygan va soyliklar — Chad, Kongo, Kalaxari hosil bo‘lgan. Чад Калахари Materikning chekka shimoli-g‘arbida Yevrosiyo plitasi bilan to‘qnashgan chegarada balandligi 4 165 m ga yetadigan Atlas burmali tog‘ tizmasi ko‘tarilgan. Sharqiy Afrikada quruqlikdagi eng katta yer yorig‘i joylashgan. Bu yer yorig‘I Qizil dengiz bo‘ylab Efiopiya yassitog‘ligi orqali o‘tib, Zambezi daryosining quyi qismigacha cho‘zilgan (43-rasm). Bu yerda Afrika litosaferasining bir-biridan uzoqlashishi ro‘y bermoqda. Shu sababdan tez-tez zilzila va vulqonlar otilib turadi. Kelajakda Buyuk afrika yer yorig‘idan sharqdagi hududlar materik oroli tariqasida (Madagaskar oroli singari) Afrikadan ajralib ketishi mumkin. Sharqiy Afrika yassitog‘ligi palaxsalanib ko‘tarilgan gorst va grabenlardan iborat. Grabenlarda chuqur ko‘llar hosil bo‘lgan. Tog‘lar, platolar magmatik va metamorfik tog‘ jinslaridan tuzilgan. Botiqlar, cho‘kmalar, pasttekislik va tekisliklar cho‘kindi jinslar bilan qoplangan. (44-rasm) Magmatik Metamorfik Cho‘kindi Rely efi . Afrika hududi relyef xususiyatiga ko‘ra ikki qismga bo‘linadi: “past” Afrika va “baland” Afrika. “Past” Afrika mutlaq balandligi 1 000 metrgacha bo‘lgan tekislik, plato va tog‘liklardan tashkil topgan. U Shimoliy va G‘arbiy Afrikani o‘z ichiga oladi. “ Past” Afrikada qumli past-balandliklar ko‘p bo‘lgan Sahroi Kabir, tekis va botqoqli Kongo botig‘i, Sahroi KabirKongo botig‘i plato va tog‘lik (Darfur, Axaggar, Tibesti va boshqa)lar asosiy relyef shakllaridir. DarfurAxaggar Tibesti Darfur platosiAxaggar tog‘ligi Tibesti tog‘ligi Sahroi Kabirdan shimoli g‘arbda Atlas tog‘lari joylashgan. Uning eng baland joyi Tubkal cho‘qqisidir (4 165 m). “ Baland” Afrika Sharqiy va Janubiy Afrikani egallagan. “Baland” Afrikada Efiopiya tog‘ligi, Sharqiy Afrika yassitog‘ligi va Janubiy Afrika yassitog‘lari joylashgan. 1 2 3 Bu yerda ham tog‘ oralig‘ida (Viktoriya, Kalaxari) va Sharqiy Afrika yer yorig‘i o‘tgan zonada chuqur cho‘kmalar bor. KalaxariSharqiy Afrika Sharqiy Afrika yassitog‘ligida Kilimanjaro (5 895 m), Keniya (5 199 m), Margerita (5 109 m) va boshqa tog‘ cho‘qqilari mavjud (46-rasm). 13 2 Kilimanjaro KeniyaMargerita Sharqiy Afrika yassitog‘ligidan shimol tomonda Efiopiya tog‘ligi joylashgan. Efiopiya tog‘ligi Sharqiy Afrika yassitog‘ligi Plato, tog‘lik va yassitog‘likdan boshlanadigan yoki oqib o‘tadigan daryo vodiylarida relyefning dara, kanyon, sharshara (Viktoriya, Livingston, Stenli), ostonalar ko‘p hosil bo‘lgan. Afrikaning eng baland (Kilimanjaro vulqoni, 5 895 m) va eng past nuqtalari (Afar botig‘idagi Assal ko‘li, –153 m) ham “baland” Afrikada joylashgan. Kilimanjaro vulqoni Assal ko‘li “ Past” Afrikaning eng past joyi Kattara botig‘idir (–133 m) (47-rasm). Kattara botig‘i “ Past” va “baland” Afrika o‘rtasidagi chegara Angola- Efiopiya yo‘nalishidan o‘tadi. Angola Efiopiya Foydali qazilmalari. Afrika turli xil foydali qazilmalarga boy. Ularning ko‘pchiligi dunyodagi eng yirik konlar hisoblanadi. Afrikada magmatik jinslarning keng tarqalishi rudali foydali qazilmalar ko‘p tarkib topishiga sabab bo‘lgan. Bular yer po‘stining yoriqlari orqali chuqurdan magma chiqib kelganligidan hosil bo‘lgan. Foydali qazilmalar Janubiy va Sharqiy Afrikada yer yuzasiga yaqin yotadi. Bu yerda qadimgi kristall jinslar yer yuzasiga yaqin joylashgan. Afrika olmos qazib chiqarishda dunyoda birinchi o‘rinda turadi. Materikning pastroq, cho‘kindi jinslar ko‘pchilikni tashkil yetadigan joylarida cho‘kindi yo‘l bilan hosil bo‘lgan foydali qazilmalar tarqalgan. Bular — toshko‘mir, turli tuzlar, marganes rudalaridir. Toshko‘mir Tuz qazib olish Marganets rudasi Shimoliy qismida va Gvineya qo‘ltig‘i bo‘ylarida neft konlari bor. Afrika fosforitlarga ham boy. Fosforitdan o‘g‘it ishlab chiqariladi. Asosiy konlar materik shimolida joylashgan. Mashhur “mis mintaqasi” Zambiya va Kongo Demokratik Respublikasi chegara zonasida joylashgan. ZambiyaKongo DR © Foydalanilgan adabiyotlar: • M. T. MIRAKMALOV, SH. M. SHARIPOV, M. M. AVEZOV, M. T. HOJIYEVA , umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7-sinfi uchun darslik, Respublika ta’lim markazi. • @ edutrm_uz

Geologik t uzilishi, rely efi v a foy dali qazilmalari Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм

Geologik t uzilishi. Afrika zaminida qadimgi Gondvana materigining bir qismi bo‘lgan eng qadimgi platforma yotadi.

Afrika Arabiston platformasidagi tog‘ jinslarining yoshi 2–3 mlrd yil va undan ham katta. Bu yerda qadimda hosil bo‘lgan tog‘ tizmalari Yerning tashqi kuchlari ta’sirida yemirilgan.

Ichki kuchlar ta’sirida platformalarning ayrim qismlari ko‘tarilgan (qizil rangda).Natijada, baland yassitog‘liklar vujudgan kelgan. Boshqa qismlari pasaygan va soyliklar — Chad, Kongo, Kalaxari hosil bo‘lgan. Чад Калахари

O'xshashlar

Afrika Geologik tuzilishi, relyefi va foydali qazilmalari
Antarktidaning Geografik o‘rni, o‘rganilishi, geologik tuzilishi, foydali qazilmalari, relyefi
Avstraliyaning Geografik o‘rni, o‘rganilishi, geologik tuzilishi, foydali qazilmalari va relyefi
Janubiy Amerikaning Geografik o‘rni, o‘rganilishi, geologik tuzilishi, foydali qazilmalari va relyefi
Shimoliy Amerikaning Geografik o‘rni, o‘rganilishi, geologik tuzilishi, foydali qazilmalari va relyefi