Buddaviylik va xristianlik DINI tarixi va falsafasi
![Bud d aviylik va
xristi anlik DINI tarixi va
f a l s a f a s i](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_1.png)
![1. Dinlar
haqida
2.
Buddav iy lik
dining
v ujudga
k elishi,
t a‘limot i
3.
X rist ianlik
dini pay do
bo‘lishi4.
Oqimlari,
urf-
odat lari,
k it oblari](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_2.png)
![Buddav iy li
k](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_3.png)
![Din - insoniy at ni mav judlik t art ibi bilan
bog'lay digan e't iqodlar, madaniy
t izimlar v a duny o qarashlarning
uy ushgan t o'plami. Ko'p dinlarda hay ot
mazmunini t ushunt irishga, Olamning
k elib chiqishini t ushunt irishga
qarat ilgan riv oy at lar, ramzlar v a
muqaddas t arix lar mav jud. Kosmos v a
inson t abiat i haqidagi e't iqodlaridan
odamlar axloq, odob, diniy qonunlar
y ok i afzal qilingan t urmush t arzidan
k elib chiqadi. Ba'zi hisob-k it oblarga
k o'ra, duny oda t axminan 4200 din
mav jud.](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_4.png)
![Buddav iy lik - ucht a duny o dinlari
ichida eng qadimiy si hisoblanib,
eramizdan av v algi VI – V asrlarda
Hidist onda y uzaga k elgan. Bu dinga
e’t iqod qiluv chilar, asosan, J anubiy,
J anubi – Sharqiy v a Sharqiy Osiy o
mamlak at larida, Shri-Lank a,
Hindist on, N epal, X it oy, But an,
Singapur, Malay ziy a, Mongoliy a,
Korey a, V’et nam, Yaponiy a,
Kombodja, Birma, Tay land, Laosda
v a qisman Ev ropa v a A merik a
qit ’alarida, Rossiy aning shimoliy
mint aqalari – Bury at iy a,
Qalmiqist onda ist iqomat qiladilar.](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_5.png)
![Buddaviylki asoschisi haqiqiy
tarixiy shaxsdir. Buni ko’plab
buddaviylik bilan shug’ullangan
tadqiqotchi olimlar bizgacha
etib kelgan manbalar asosida
isbot qilganlar.
Buddaviylik asoschisi haqida
xabar beruvchi fol’klor va
badiiy adabiyotlar uni
Siddxarta, Gautama,
Shakyamuni, Budda,
Tadxagata, Djipa, Bxagavan
kabi ismlar bilan zikr etadilar. Bu ismlarning ma’nolari
quyidagicha: Siddxarta – shaxsiy
ismi, Gautama – urug’ ismi,
Shakyamuni – shaklar yoki shakiya
qabilasidan chiqgan donishmand,
Budda – nurlangan, Tadxagata –
shunday qilib shunday ketgtan,
Djina – g’olib, Bxagavan – tantana
qiluvchi. Bu ismlar ichida eng
mashhuri Budda ismi
bo’lib, shu ismdan uning
diniga buddaviylik
(buddizm, buddiylik ) nomi
berilgan.](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_6.png)
![Rasmiy buddaviylik hisobiga ko’ra esa
Butama – Budda er.av. 623 yilda tug’ilib, 544
yilda vafot etgan. Biroq, ko’pchilik
tadqiqotchilar uning tug’lishini er. Av. 564
yilda, o’limi esa 483 yilda deb hisoblaydilar.
Ba’zan 560 – 480 deb to’liq sonlar bilan
ko’rsatadilar. Budda o’zining birinchi da’vatini
Varanasi yaqinidagi Rishipanatana
bog’ida, o’zining besh rohib
do’stlariga qildi va o’shalar uning
birinchi shogirdlari bo’ldilar.](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_7.png)
![Buddaviylik qadimiy Hind diniy - falsafiy
ta’limotlari asosida vujudga kelgan , amaliyot
va nazariyotdan iborat diniy tizimdir. Uning
asosi “ Hayot – bu azob, uqubatdir ” va “
najot yo’li mavjud ” degan g’oyadir.
Buddaviylik qonuniyatlariga ko’ra inson
o’ziga moslashgan mavjudot bo’lib, o’zidan
tug’uladi, o’zini o’zi halok qiladi yoki
qutqaradi. Bu narsa Buddaning ilk da’vatida
mujassamlashgan 4 haqiqatda o’z ifodasini
topgan.Lekin har bir
hodisa yoki
harakatning
birlamchi
sababini
aniqlash
mumkin emas.
Shuning uchun
buddaviylik
dunyoni shu
holicha qabul
qilishga
chaqiradi. Tug’ilish - qiynoq,
kasallik – qiynoq,
o’lim – qiynoq,
yomon narsaga
duch kelish –
qiynoq, yaxshi
ko’rilgan
narsadan ayrilish
– qiynoq, o’zi
hohlagan
narsaga ega
bo’lmaslik –
qiynoq.
Dunyo tuzilishining asosiy qonuni bir-biriga
bog’liqlik. Hech bir narsa ma’lum sababsiz
yaralmaydi.](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_8.png)
![Birinchi haqiqat -
“Azob uqubat
mavjuddir”. Har bir
tirik jon uni
boshidan kechiradi,
shuning uchun har
qanday hayot –
qiynoq, azob –
uqubatdir. Ikkinchi haqiqat -
“qiynoqlarning
sabablari mavjuddir”.
Inson moddiy
narsalar yoki
ma’naviy
qadriyatlardan
foydalanib, ularni
haqiqiy va doimiy
deb hisoblaydi va
doimo ularga ega
bo’lishga intiladi.
Uchinchi haqiqat –
“qiynoqlarni
tugatish mumkin”.
Yaxshi yoki yomon
niyatlar,
intilishlardan
butunlay uzilish
Nirvana holatiga
to’g’ri keladi. To’rtinchi haqiqat –
qiynoqlardan
qutilish yo’li
mavjuddir. Bu yo’l –
quyida bayon
etilgan uch narsaga
amal qilish
demakdir. Bu
yo’ldan brogan
inson Budda yo’lini
tutadi.](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_9.png)
![Meditasiya
Axloq
DonolikBuddaviylik
ta’limoti
asosan 3
amaliy
qismdan
iborat:](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_10.png)
![To’g’ri
tushinis
h
To’g’ri
niyat
qilish
To’g’ri
o’zini
tutish
To’g’ri
anglash
To’g’ri
harakat
qilishTo’g’ri
muoma
lada
bo’lishTo’g’ri
fikr
yuritish To’g’ri
gapirish
Meditasiya](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_11.png)
![O’g’irlikdan
saqlanish;
Gumrohlikdan
saqlanish;
Yolg’on, qalbaki
narsalardan
saqlanish;
Mast qiluvchi
narsalardan
saqlanish;Tushdan keyin
ovqatlanishdan
saqlanish;O’yin – kulgidan
saqlanish;Zebu – ziynat,
atir – upalardan
saqlanish;
Ahloq](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_12.png)
![Donishmandlik – bu buddaviylikning
asosiy maqsadi bo’lib, narsalar
tabiatini to’g’ri tushinish. Buddaviylik eramizning
I asrida Xitoyga, IV
asrda Koreaga, VI
asrda Yaponiyaga, VII
asrda Tibetga, XIII
asrdan XVI asrgacha
Mongoliyaga, XVII
asrdan XVIII
asrlargacha Bur yatiya
va Tuvaga, XIX – XX
asrlarda Amerika va
Evropa qit’alariga kirib
borgan.](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_13.png)
![Xristianlik](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_14.png)
![Xristianlikning vujudga
kelishi. Xristianlik dini
buddaviylik va islom
dinlari qatorida jahon
dini hisoblanadi. Bu din
o`ziga e'tiqod
qiluvchilarning soni
jihatidan jahon dinlari
orasida eng yirigi
hisoblanadi .](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_15.png)
![Xristianlik asosan
Evropa, Shimoliy va
Janubiy Amerika,
Avstraliya qit'alarida
hamda qisman Afrika
qit'asining sharqiy
qismida tarqalgan.](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_16.png)
![Xristianlik eramizning boshida
Rim imperiyasining sharqiy
qismida Falastin erlarida
vujudga keldi. Iso Masih (Iisus
Xristos) Bibliyaning xabar
berishiga ko`ra xristianlik
ta'limotining asoschisi bo`lib, u
Rim imperiyasi tashkil
topganining 747-yili Falastining
Nazaret qishlog`ida bokira qiz
Mar yamdan Xudoning amri bilan
dunyoga keldi. Yangi eraning
boshlanishi ham Iso Masihning
dunyoga kelishi bilan bog`liq.](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_17.png)
![II - III
asrlarda
cherkovlar
tarkib topib
shakllandi.IV asrda Rim imperiyasida
barcha majusiy
ibodatxonalar ni taqiqlovchi
farmon e'lon qilindi. Xristianlik
Rim imperiyasining davlat
diniga aylandi. Xristianlikda
monastirlar paydo bo`la
boshladi. Xristianlik rivojiga
Konstantiopol patriarxi
Nestroiy o`zining ilohiyotga
doir qarashlari bilan muayyan
hissa qo`shgan.](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_18.png)
![1) xudoga
ishonish
2) Iso Masihning
xaloskor-messiya
ekanligiga
ishonish.
3) Iso Masihning
qayta tirilishiga
ishonish.
4) odamning gunohkorligi
va undan xalos bo‘lishiga
ishonish.5) jannat va
do‘zaxga ishonish.6) oxiratga
ishonish. 7) axloq
qoidalarining diniy
ta’limotdagi katta
ahamiyati.
Xristianlik
ta’limoti](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_19.png)
![Katolitsizm aqidalari v a
marosimlari
prav oslav ienik iga y aqin
t uradi. Unda
prav oslav iedagi k abi
« e’t iqod ramzi» ning 12
aqidasi v a 7 t a sirli
marosimi t an olinadi. Lek in
e’t iqod ramzi aqidalariga
bir qat or qo‘shimchalar
k irit ilgan. Kat olit sizmda
Rim papasi xrist ianlarning
rahbari ek anligi t o‘g‘risida
aqida mav jud.](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_20.png)
![Prav oslav ie t a’limot iga k o‘ra, xudo bit t a,
lek in u uch qiy ofalidir: Ot a xudo, O‘g‘il xudo
v a Muqaddas Ruh. X udoning qiy ofalar t eng
v a bir-biridan ajralmasdir. Muqaddas Ruh
Ot a xudodan k elib chiqqan. Prav oslav
xrist ianlar birinchi insonlar – A dam v a Ev a
sodir et gan dast labk i gunoh, O‘g‘il x udo (Iso
Masih)ning ilohiy rav ishda t ug‘ilganligi,
odamlar gunohini o‘limi bilan o‘z zimmasiga
olganligi, oxirat da t irik lar v a o‘lik larni qay t a
so‘roq qilish uchun erga qay t ib k elishi
hamda ilohiy podsholik ni qurishiga
ishonadilar.SHuningdek , prav oslav ieda ham
jannat v a do‘zax, ruhning
abadiy ligi,cherk ov ning xudo v a odamlar
o‘rt asidagi v osit achilik v azifasini bajarishi
t o‘g‘risidagi t a’limot lar mav jud.](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_21.png)
![Sirli marosimlar
1) cho‘qintirish marosimi
2) non va vino tortish
marosimi
3) tavba-tazarru qilish marosimi
4) miro surtish sirli marosimi
5) nikoh sirli marosimi
6) muqaddas zaytun moyi
surtish marosimi
7) ruhoniylik unvonini
berish marosimi](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_22.png)
![Ibodat qilish
–
dindorning yoki
dindorlar guruhining
xudoga, avliyolarga
iltimos, shikoyat yoki
minnatdorchilik bildirib,
bevosita murojaat
qilishi.
Xochga sig‘inish
– Iso
Masihning xochga mixlab
qo‘yilishi bilan bog‘liq
marosim. U xristianlikning
timsoli hisoblanadi. Bu
pravoslaviening eng muhim
elementlaridan biri bo‘lib,
diniy rivoyatlarda
yozilishicha, Iso Masihning
qoni to‘kilganligi sababli,
xoch ilohiy kuchga ega
bo‘lgan.](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_23.png)
![E‘TIBORINGIZ
UCHUN RAXMAT](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_24.png)
![Sharof Rashidov nomidagi
Samarqand davlat universiteti
Filologiya fakulteti
305-guruh talabasi Ahtamova Muhlisaning
"Falsafa" fanidan tayyorlagan
mustaqil ishi.](/data/documents/8907b1b8-4879-4a24-bb27-ff7966b2ecf1/page_25.png)
Bud d aviylik va xristi anlik DINI tarixi va f a l s a f a s i
1. Dinlar haqida 2. Buddav iy lik dining v ujudga k elishi, t a‘limot i 3. X rist ianlik dini pay do bo‘lishi4. Oqimlari, urf- odat lari, k it oblari
Buddav iy li k
Din - insoniy at ni mav judlik t art ibi bilan bog'lay digan e't iqodlar, madaniy t izimlar v a duny o qarashlarning uy ushgan t o'plami. Ko'p dinlarda hay ot mazmunini t ushunt irishga, Olamning k elib chiqishini t ushunt irishga qarat ilgan riv oy at lar, ramzlar v a muqaddas t arix lar mav jud. Kosmos v a inson t abiat i haqidagi e't iqodlaridan odamlar axloq, odob, diniy qonunlar y ok i afzal qilingan t urmush t arzidan k elib chiqadi. Ba'zi hisob-k it oblarga k o'ra, duny oda t axminan 4200 din mav jud.
Buddav iy lik - ucht a duny o dinlari ichida eng qadimiy si hisoblanib, eramizdan av v algi VI – V asrlarda Hidist onda y uzaga k elgan. Bu dinga e’t iqod qiluv chilar, asosan, J anubiy, J anubi – Sharqiy v a Sharqiy Osiy o mamlak at larida, Shri-Lank a, Hindist on, N epal, X it oy, But an, Singapur, Malay ziy a, Mongoliy a, Korey a, V’et nam, Yaponiy a, Kombodja, Birma, Tay land, Laosda v a qisman Ev ropa v a A merik a qit ’alarida, Rossiy aning shimoliy mint aqalari – Bury at iy a, Qalmiqist onda ist iqomat qiladilar.