Buxoro amirligida sovet hokimiyatining mustahkamlanish jarayonlari

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1402.2763671875 KB

Ko'chirib olish

Buxoro amirligida sovet
hokimiyatining
mustahkamlanish
jarayonlari

Reja:
1. Buxoro amirligidagi ahvol va Yosh buxoroliklar
faoliyati.
2. Kolesovning Buxoroga bosqini va uning oqibatlari.
3. Qizil armiyaning Buxoroga hujumi
4. Buxoro Xalq Sovet Respublikasining tuzilishi.

Buxoro amirligidagi ahvol va Yosh buxoroliklar faoliyati.
Rossiyada podsho hokimiyatining
ag‘darilishi Buxoro amirligida ham ba’zi
o‘zgarishlarni keltirib chiqardi. Buxoro
hukmdori Amir Sayid Olimxon (1881 –
1944) e’tirof etishicha, Muvaqqat hukumat
Buxoro davlatining mustaqilligini tan olgan.
Amir hukumati Afg‘oniston va boshqa davlatlar bilan aloqalar
o‘rnatgan. Rossiya-Buxoro munosabatlarida ham o‘zgarishlar yuz
bergan. Rossiya-Buxoro munosabatlarida ham o‘zgarishlar yuz bergan.
Buxoroda ish olib borgan Rossiya imperiyasining siyosiy agentligi
Rossiya hukumatining rezidenti deb ataladigan bo‘ldi. Buxoro amiri
Sayid Olimxon

Sovetlari paydo bo‘lib, siyosiy beqarorlik va tartibsizliklar
kelib chiqqan. Bu holat Buxoro amirligidagi siyosiy ahvolga ham
o‘z ta’sirini ko‘rsatgan.
Yosh buxoroliklar partiyasi dastlab
mavjud amirlik tuzumi doirasida
demokratik islohotlar o‘tkazish,
konstitutsiyaviy monarxiya o‘rnatish
orqali amirning mutlaq hokimiyatini
cheklab qo‘yish tarafdori bo‘lishgan.

Petrogradda 1917-yili
bo‘lgan Fevral inqilobi Yosh
buxoroliklar ichida kuchlar
nisbatining qayta
guruhlanishini tezlashtirdi.
Asta-sekin isloh qilish tarafdorlari bo‘lgan eski jadidlarga Abdulvohid
Burhonov-Munzim (1875 – 1934) va Sadriddin Ayniy (1878 – 1954)
hamda islohot sohasida faol harakatlarni qo‘llovchi yosh jadidlarga
Abdurauf Fitrat (1886 – 1938) va Fayzulla Xo‘jayev (1896 – 1938)
yetakchilik qildi.Fayzulla Xo‘jayev

Buxoro amiri Sayid Olimxon 1917-yil 7-aprelda Buxoroda turli islohotlar o‘tkazish
to‘g‘risidagi farmonni imzoladi. Biroq, farmonni quvvatlash maqsadida Yosh buxoroliklar
tomonidan poytaxt Buxoro shahrida 8-aprelda bo‘lgan namoyish amir tomonidan bostirildi.
14-aprelda farmon bekor qilindi. Yosh buxoroliklar amirlikda ta’qib ostiga olindi.
Biroq, farmonni quvvatlash
maqsadida Yosh buxoroliklar
tomonidan poytaxt Buxoro shahrida
8-aprelda bo‘lgan namoyish amir
tomonidan bostirildi. 14-aprelda
farmon bekor qilindi. Yosh
buxoroliklar amirlikda ta’qib ostiga
olindi.

Kolesovning Buxoroga bosqini va uning oqibatlari.
1917-yil noyabrda Turkiston o‘lkasida bolsheviklarning hokimiyat
tepasiga kelishi natijasida sovet Rossiyasi bilan Buxoro amirligi
o‘rtasidagi siyosiy vaziyat keskinlashdi. 1917-yil 2-dekabrda Yangi
Buxoro (hozirgi Kogon)da bo‘lib o‘tgan amirlik hududidagi rus
manzilgohlari ishchi va soldat deputatlari Sovetlarining II syezdida
Buxoroda amirlik tuzumini ag‘darib tashlab, hokimiyatni Fayzulla
Xo‘jayev boshchiligidagi Yosh buxoroliklarga berishga qaror qilindi.

Turkiston o‘lkasi XKS raisi Fyodor Kolesov boshchiligidagi 3500 kishidan
iborat harbiy kuchlar 1918-yil 1-martda Yangi Buxoroga yetib keldi.
Fayzulla Xo‘jayev raisligida yosh
buxoroliklarning 7 kishidan iborat
inqilobiy qo‘mitasi (revkom) tuzildi. 2-
mart kuni Eski Buxoro shahriga hujum
boshlandi. Buxoro shahri yaqinidagi
Fathobodda bo‘lgan dastlabki
to‘qnashuvda amir Olimxon qo‘shinlari
yengilsa ham keyinchalik buxoroliklar
Kolesov otryadini qurshab olishdi.
Karmanadan Qorako‘lgacha bo‘lgan 170 km masofadagi temiryo‘l
izlari amir sarbozlari tomonidan buzib tashlandi.

Bir necha kun davom etgan muzokaralardan keyin 1918-yil 25-martda
sovet Turkistoni bilan Buxoro amirligi o‘rtasida Qiziltepa bitimi
imzolandi. Amir nomidan bitimni bosh zakotchi Mirza Salimbek
imzoladi.
Kolesovning tajovuzkorona hujumi
sharmandalarcha barbod bo‘lsa
ham, o‘z mustaqilligini himoya qilgan
Buxoro amirligi bosqinchi qizil
askarlarning o‘z hududidagi harbiy
harakatlari uchun javobgar deb
hisoblandi hamda katta miqdorda
tovon to‘lashi belgilandi.

Shuningdek, Kolesov otryadi Buxoro, Karmana va Xatirchida
talon-toroj qilingan katta boylik bilan Toshkentga qaytdi. Bu
hodisalar amir hay’atiga boshchilik qilgan taniqli davlat arbobi
va mashhur tarixchi Mirza Salimbekning “Tarixi Salimiy”
asarida o‘z aksini topgan.

Qizil armiyaning Buxoroga
hujumi hamda amir
hokimiyatining ag‘darilishi.
1920-yil 12-avgustda Turkiston fronti qo‘mondoni M.V.Frunze
amirlikni tugatish maqsadida Samarqand-Buxoro guruhi (fronti)ni
tuzish haqida buyruq bergan. Shu tariqa Buxoro amirligi chegaralariga
7000 piyoda, 2500 otliq askar hamda zamonaviy harbiy texnika shay
holatga keltirib qo‘yilgan.

Sovet hukumati xalqaro huquq normalarini qo‘pol ravishda buzib,
1920-yil 29-avgustda Buxoro amirligini tugatishga kirishdi. Shu
sanadan boshlab Eski Buxoro ham havodan, ham yerdan qattiq
bombardimon qilingan.
Buxoroning Qarshi darvozasigacha
kelgan temiryo‘lda turgan
bronepoyezd (zirhlipoyezd) va
Samarqand, Shayx Jalol, Namozgoh
darvozalari yaqinida joylashtirilgan
to‘plardan 1-2-sentyabr kunlari
shaharga 12 000 snaryad
tashlangan.

Buxoro Xalq Sovet Respublikasining tuzilishi.
Shaharni bosib olgan qizil askarlar
Arkdagi amir xazinasini, Buxoro
qozikaloni, qo‘shbegi va boshqa
amaldorlarning boyliklarini
musodara qilganlar. Bolsheviklar,
qizil armiya qo‘mondonlari, oddiy
askarlar katta boylik orttirganlar.
Hatto katta boylikni o‘margan “qizil qo‘mondon” M.Frunze 1920-yil
sentyabrda Moskvaga qaytgach, qo‘lga olingan va bir necha oy uy
qamog‘ida saqlangan. Sentyabr oyi boshlarida amirlik xazinasi va boshqa
boyliklar ortilgan 2 ta eshelon Samarqand va Toshkent orqali Moskvaga
yo‘l olgan.

BXSRdagi siyosiy, iqtisodiy va madaniy o‘zgarishlar.
1921-yil 18 – 23 sentyabrda bo‘lgan
Butunbuxoro xalq vakillarining II
qurultoyida demokratik ruhdagi BXSR
Konstitutsiyasi qabul qilindi. Markaziy
Revkom o‘rniga qonun chiqaruvchi va
nazorat qiluvchi oliy organ – Butunbuxoro
Markaziy Ijroiya Qo‘mitasi tashkil qilindi.
Taniqli davlat arbobi Usmon Xo‘ja unga rais
bo‘ldi. U keyinchalik, xorijga chiqib ketgach,
1922–1924-yillarda bu lavozimni Porso
Xo‘jayev egalladi. Porso Xo‘jayev

Buxorodagi demokratik o‘zgarishlarga mamlakat
tashqarisidan tazyiq tobora kuchayib bordi. 1923-
yil yozi va kuzida tashqi kuchlar tazyiqi bilan
Fayzulla Xo‘jayevning yaqin safdoshlari bo‘lgan
Fitrat, Otaulla Xo‘jayev, Sattor Xo‘jayev,
Muinjon Aminov, Qori Yo‘ldosh Po‘latov va
boshqa nozirlar hukumat tarkibidan chiqarildi
hamda Buxorodan surgun qilindi.
Buxoro hukumati Moskva va Toshkentning “kommunistcha sabog‘”ni
olgan “tajribali sovet xodimlari” bilan to‘ldirildi. Hukumatda
Turkiston ASSRdan yuborilgan komissarlarning ta’siri tobora
kuchayib bordi. Usmon
Xo‘ja

Buxoro amirligida sovet hokimiyatining mustahkamlanish jarayonlari

Reja: 1. Buxoro amirligidagi ahvol va Yosh buxoroliklar faoliyati. 2. Kolesovning Buxoroga bosqini va uning oqibatlari. 3. Qizil armiyaning Buxoroga hujumi 4. Buxoro Xalq Sovet Respublikasining tuzilishi.

Buxoro amirligidagi ahvol va Yosh buxoroliklar faoliyati. Rossiyada podsho hokimiyatining ag‘darilishi Buxoro amirligida ham ba’zi o‘zgarishlarni keltirib chiqardi. Buxoro hukmdori Amir Sayid Olimxon (1881 – 1944) e’tirof etishicha, Muvaqqat hukumat Buxoro davlatining mustaqilligini tan olgan. Amir hukumati Afg‘oniston va boshqa davlatlar bilan aloqalar o‘rnatgan. Rossiya-Buxoro munosabatlarida ham o‘zgarishlar yuz bergan. Rossiya-Buxoro munosabatlarida ham o‘zgarishlar yuz bergan. Buxoroda ish olib borgan Rossiya imperiyasining siyosiy agentligi Rossiya hukumatining rezidenti deb ataladigan bo‘ldi. Buxoro amiri Sayid Olimxon

Sovetlari paydo bo‘lib, siyosiy beqarorlik va tartibsizliklar kelib chiqqan. Bu holat Buxoro amirligidagi siyosiy ahvolga ham o‘z ta’sirini ko‘rsatgan. Yosh buxoroliklar partiyasi dastlab mavjud amirlik tuzumi doirasida demokratik islohotlar o‘tkazish, konstitutsiyaviy monarxiya o‘rnatish orqali amirning mutlaq hokimiyatini cheklab qo‘yish tarafdori bo‘lishgan.

Petrogradda 1917-yili bo‘lgan Fevral inqilobi Yosh buxoroliklar ichida kuchlar nisbatining qayta guruhlanishini tezlashtirdi. Asta-sekin isloh qilish tarafdorlari bo‘lgan eski jadidlarga Abdulvohid Burhonov-Munzim (1875 – 1934) va Sadriddin Ayniy (1878 – 1954) hamda islohot sohasida faol harakatlarni qo‘llovchi yosh jadidlarga Abdurauf Fitrat (1886 – 1938) va Fayzulla Xo‘jayev (1896 – 1938) yetakchilik qildi.Fayzulla Xo‘jayev

O'xshashlar

Turkistonda 1917 yilgi ijtimoiy- siyosiy o’zgarishlar, Turkistonda sovet hokimiyatining o’rnatilishi

Turkistonda sovet hokimiyatining o‘rnatilishi hamda o’zbek xalqining mustaqillik uchun kurashi(1917-1924)

Turkistonda sovet hokimiyatining o‘rnatilishi hamda o’zbek xalqining mustaqillik uchun kurashi(1917-1924

Elektroliz jarayonlari

Turkmaniston o’lkasi 1917-yil fevral-oktabr oralig’ida. Sovet hokimiyatining majburiy tartibda o’rnatilishi, bolsheviklar diktaturasi