buyuk britaniya

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4881 KB

Ko'chirib olish

BUYUK BRITANIYA
•
Maydoni -- 243 809 kv.km.
•
Axolisi -- 62 698 362 kishi (22- o’rin, 2011 y).
•
Poytaxti -- London .
•
Davlat tuzumi-- Konstitutsion monarxiya.
•
Davlat boshligi-- q irol.
•
Dini: protestantlar 90%.
•
Davlat tili: ingliz tili.
•
YAMM 34 919 A Q SH dollari (7-o’rin, 2010 y)
•
YAIM 36 119 A Q SH dollariga teng (20- o’rin, 2010 y)
•
Buyuk Britaniya BMT, EIX, NATO kabi unlab
tashkilotlarga a’zo.

KIRISH
Buyuk Britaniya davlati Atlantika
okeanining Yevropa qirg‘oqlaridagi
orollarda joylashgan. Maydoni uncha
katta emas, lekin aholisi zich. Bir vaqtlar
Buyuk Britaniyaning mustamlakalari
ko‘p bo‘lgan. Endilikda ularning deyarli
hammasi mustaqillikka erishgan. Davlat
boshlig‘i — monarx (qirol), ammo uning
hokimiyati parlament tomonidan
cheklangan. Buyuk Britaniya Britaniya
orollarida (Yevropadagi eng yirik orol)
Buyuk Britaniya eng katta orolning
nomi, Angliya davlatining asosiy tarixiy
nomi. Mamlakatning xalqaro dengiz
vahavo yo’llari tugunida joylashganligi
muhim ahamiyatga ega.

JOYLASHGAN O’ RNI
•
Shimoliy g’arbiy Yevropadagi davlat hisoblanadi. Buyuk Britaniya oroli va
Irlandiya orolining shimoliy shar q iy q ismida h amda ularga yondosh mayda
orollarda joylashgan. Garbdan Atlantika okeani, shimoldan shimoliy dengiz
o’rab turadi. Yevrosiyo materigidan La-Mansh bo’g’ozi orqali ajralib turadi.
•
Buyuk Britaniyaning yer yuzasi asosan pasttekisliklardan iborat. Angiliyaning
shimoli garbida tog’likdan, markazi va janubi sharqi tekislik va sertepa
tekisliklardan, SHotlandiyaning qirg’oqi egri bugri, shimoliy kismi tor va
chukur Glen mor depressiyasi 2 kismga bulib turgan SHimoliy SHotlandiya
tog’ligidan iborat. Bu ikkala qismning janubida Granpian tog’lari
mamlakatning eng baland cho’qqisi Ben Nevis (1343 metr) ko’tarilib turadi.
•
Buyuk Britaniya foydali qazilmalarga kambag’al. Asosan temir rudasi va
yukori sifatli toshko’mir, tosh tuz, kaolin, ozroq mikdorda yonuvchi slanets
kazib olinadi. Neft va rangli metall konlari mavjud. SHimoliy dengizning
Buyuk Britaniya qirg’og’ida yaqinida tabiy gaz konlari bor.

IQLIMI
•
Buyuk Britaniya iqlimi mo’tadil dengiz iqlim bo’lib, o’rtacha
havo harorati +11 S, urtacha yog’in miqdori 800 mm
atrofida. Iqlimida okean oqimlari ta’siri juda kuchli.
•
Asosiy qismi tekisliklardan iborat, shimolda past tog’lar bor.
Eng baland joyi Skeyfel-Payk tog’i (978 m).
•
Asosiy daryolari: Temza, Severn, Tayn.
•
O’rmonlar mamlakat maydonining 4% qismini egallaydi.
Unda eman, korakayin, qarag’ay, shumtol, qora qarag’ay
daraxtlari usadi.
•
Hayvonlardan tulki, quyon, olmaxon, tipratikan, bug’u,
suvsarlar ko’p uchraydi. Qushlardan kaklik, o’rdak, qarg’a,
yovvoyi kabutar, karkurlar keng tarqalgan.

Siyosiy adminstrativ bo’linishi:
47 graflik,
6 metropoliten grafligi,
Katta London,
12 oblast,
6 okrug,
Men va Normand orollaridan iborat.

Aholisi.
XX asrning 2-yarmiga qadar
aholining okean ortiga ommaviy
ravishda ko’chib ketishiga qaramay
mamlakat aholisi tez o’sdi.Lekin
keyingi paytlarda aholi tabiiy
o’sishining sezilarli pasayishi
natijada ingliz millatining “qarishi”
sezilmoqda. Buyuk Britaniyada
tug’ilish koeffisenti 11%
0 , o’lim
10%
0 . 1ayolga 1,6 bola to’g’ri
keladi.15 yoshgacha bo’lganlar
salmog’i 19%, 64 yoshdan yuqori
bo’lganlar 16%.O’rtacha umr 75-80
yosh.

Buyuk Britaniya urbanizasiya darajasining juda
yuqoriligi bilan ajralib turadi, aholisining 92%i
shaharlarda yashaydi. Masalan: London
aglomerasiyasida 13mln kishi yashaydi, zichligi
1km 2
ga 750 kishi. Mamlakatda 1km 2
246
kishi.Aholisining 80%i inglizlar, qolganini shotlandlar,
uelsliklar (valliylar), irlandlar tashkil etadi.

Davlat tuzumi-konstitusion monarxiya.
Asosiy siyosiy partiyalari:
Buyuk Britaniya Konservatorlar
partiyasi (1867y.).
Buyuk Britaniya Leyboristlar partiyasi
(1900y.).
Buyuk Britaniya sosial demokratik
partiyasi (1981y.).
Buyuk Britaniya kommunistik partiyasi
(1920y.).

Buyuk Britaniya to‘rt qismdan iborat:
ANGLIYA
SHOTLANDIYA
UELS
SHIMOLIY
IRLANDIYA

ANGLIYA
•
Buyuk Britaniyaning eng katta va aholi eng zich joylashgan qismi
— Angliya.
•
Uning Birmingem, Manchester, Liverpul kabi qadimgi shaharlarida
zavod va fabrika mo‘rilaridan kecha-yu kunduz tutun chiqib turadi.
Avtomobillar, xavfsiz ustaralar, aero dvigatel va tikuv mashinalari,
qo‘g‘irchoq va televizorlar ishlab chiqariladi. Angliyaning janubida
Buyuk Brita
niyaning poytaxti —London joylashgan. London
Yevropaning eng qadimgi shaharlaridan biri.
•
Londonning Vest-End deb ataladigan g‘arbiy chekkasida eng
yaxshi, yirik muzeylar, teatrlar, mehmonxonalar, magazinlar
joylashgan. Bu yerda ko‘kalamzor xiyobonlar ko‘p. Londonning
eng katta parki — Gaydpark ham shu yerda.

•
Shahar markazi — Sitida asosiy xizmat idoralari, banklar,
moliya boshqarmalari, sud binosi joylashgan. Bu yerdagi
Tauer binosi ham qal’a, ham saroy, ham qamoqxona bo‘lib,
hozir muzeyga aylantirilgan. Tauer devorlari yonidan Temza
daryosi oqib o‘tadi. Bu daryo qirg‘oqlari bo‘ylab o‘nlab
kilometr masofagaLondon portining kemalar
ta’mirlanadigan korxonalari tizilgan.
•
Har kuni port kranlari bu yerga keltirilgan g‘alla, qand va
sement, oltingugurt va qalay, paxta va bananlarni
kemalardan tushirishadi. Bu yerdan esa kemalar avtomobil,
stanok, kiyim-kechak, poyabzal, gazmollar ortib jo‘naydi.

•
Londonatrofida ko‘kalamzor yerlar ko‘p, dalalarga
bug‘doy va arpa ekiladi, yaylovlarda mollar boqiladi.
Shuning uchun bu joyni ko‘pincha «yashil Angliya» deb
ataydilar.
•
Londonda London universiteti, Siti universiteti,
politexnika instituti, Qirollik drama san’ati
akademiyasi, Qirollik musiqa akademiyasi, Qirollik
balet maktabi, Qirollik raqs akademiyasi,Londonqirollik
jamiyati, shuningdek, ko‘pgina il miy jamiyatlar,
muassasa, kutubxona va boshqalar mavjud. Dunyoda
birinchi metropoliten Londonda qurilgan.

SHOTLANDIYA

Shotlandiya mamlakatning shimolida joylashgan. U tog‘ va ko‘llar, xushmanzara
vodiylar o‘lkasi. Shotlandlar jo‘r bo‘lib qo‘shiq aytishga va raqs tushishga ishqiboz.
Xalq sayil larida mesh surnayda ijro etiladigan musiqa yangraydi; shotlandlarning
milliy kiyimlari, ayniqsa, erkaklarning kilt deb ataladigan katak-katak yubkasi g‘alati.

Shotlandiya po‘lat va kemalar, ko‘mir va elektr energiyasi, yirik portlar mamlakati
hamdir.Edinburg (asosiy shahri) va Glazgo shaharlari hamda ularning atroflari zavod,
shaxta, fabrika, kemasozlik korxonalari bilan «liq to‘lgan».

Shotlandiya
ning mashina va mollarini dunyoning barcha mamlakatlariga tashib
beradigan kemalar shu yerning o‘zida, Klayd daryosi bo‘yida quriladi.

UELS
Uels — Buyuk
Britaniyaning eng tog‘li
qismi. Bu yerda ko‘mir
qazib chiqariladi, po‘lat
va oq tunuka
ishlanadigan zavodlar
qurilgan. Uelsning
asosiy shahri — Kardiff.

SHIMOLIY IRLANDIYA
Irlandiya orolining shimoli-sharqida Buyuk
Britaniyaning bir qismi Shimoliy Irlandiya joylashgan.
Bu yerda ekinzorlar, yaylovlar, bog‘lar ko‘p. Asosiy
shahri — Belfast.
Unda yirik kemasozlik va aviatsiya zavodlari,
to‘qimachilik fabrikalari bor.

Buyuk Britaniya sanoati
•
Buyuk Britaniya sanoati ichki yalpi mahsulotning 50%ini eksportning qariyb
90%ini beradi.Dunyoda sanoat ishlab chiqarishning yalpi hajmi jihatidan
1986 yil 5-o’rinni egallaydi.
•
Buyuk Britaniya neft qazib olishda Shimoliy Dengiz hisobiga G’arbiy
Evropada 2-o’rinda turadi (yiliga 115mln t. 2006y.) 1-o’rinda
Norvegiya.Energiya balansida GESlarning roli past asosan IESlar energiya
beradi.Keyingi paytlarda AESlarning salmog’i ortib bormoqda.Elektr
energiya jahonda 9-o’rinda (2,5% 370mln.kVt.soat).

o
Buyuk Britaniya yuqori kalloriyali
kokslanuvchi ko’mirning katta
zapaslariga ega.Yuqori sifatli temir
rudasini Shvesiya, Liberiya, Kanada
kabi davlatlardan keltirilganligi
sababli asosiy qora metallurgiya
korxonalari dengiz bo’ylarida va
ko’mir qazib olinadigan rayonlarda
joylashgan.
o
Rangli metallurgiya korxonalari
ham asosan dengiz bo’ylarida
joylashgan.
o
Ximiya sanoatida neftni qayta
ishlash bazasida neft mahsulotlari
va sintetik tola ishlab chiqarish
ayniqsa tez rivojlanmoqda.


Mashinasozlik Buyuk Britaniya sanoat
tarmoqlari orasida 1-o’rinni egallaydi.

Ko’p mahsuloti eksportga mo’ljallangan
sanoat tarmoqlari: stanoksozlik,
elektrotexnika, asbob-uskunalar,
jihozlar,avtomobillar, traktorlar ishlab
chiqarish ayniqsa ajralib turadi.

Mamlakatda chiqariladigan stanoklarning
20%i AQSH firmalari ishlab chiqaradi.

Qishloq xo’jaligi.
•
Buyuk Britaniya tabiiy sharoiti dehqonchilikdan ko’ra chorvachilik uchun
qulay.Mamlakat hududining 47%i yaylovlar, ekin maydonining 2/3qismi em-
hashak va ildiz mevali o’simliklar bilan band.Tabiiy o’tloqlarga o’g’it solinib
turiladi.
•
Asosiy donli ekinlari: bug’doy, arpa, suli.
•
Asosiy texnik ekinlari: qand lavlagi.
•
Yalpi don hosili 25mln t., qoramol tuyog’i-12,5mln, qo’ylar-37mln, cho’chqalar-
8mln, parrandalar-131mln.

Buyuk Britaniya hududi iqtisodiy
geografik jihatidan 5 qismga ajratiladi:
1.Janubiy qism-London atrofi.
2.Janubi-Sharq (Yashil Angliya).
3.Markaziy qism.
4.Shotlandiya.
5.Olster (Shimoliy Irlandiya).

o
Asosiy eksport mahsulotlari:
mashina va uskunalar, samolyotlar,
traktorlar, kemalar, qurol-yaroq,
jun, sintetik gazlama, po’lat va h.k.
o
Importi: paxta, oltingugurt, temir
rudasi.
o
Pul birligi- funt sterling.

Buyuk Britaniya - O'zbekiston
munosabatlari
•
1991- yilda Buyuk Britaniya v а O ' zbekiston о’ rtasid а dipomatik
munosabat о’ rnatildi . 1993 - yilning 17 -19- iyun kunlari Buyuk
Britaniya qirolichasining qizi malika Anna O ' zbekistonga tashrif
buyurdi. Tashrif da v omida mamlakatimiz bilan, xalqimiz
turmush tarzi bilan tanishdi. Samarqand shahrining tarixiy
yodgorliklarini ziyorat qildi.
•
Shu yilning 15- oktabrida esa Buyuk Britaniya tashqi v а
hamdo ' stlik ishlari bo ' yicha daylat yaziri D . Xog rasmiy tashrif
bilan yurtimizga keldi . Mu z okaralardan so'ng ikki daylat
o'rtasida madaniyat v а ta'lim sohasida hamkorlik bitimi
imzolandi. Shuningdek, ikki yoqlama soliq olmaslik to'g'risida
ham kelishu v ga erishildi.

BUYUK BRITANIYA

BUYUK BRITANIYA • Maydoni -- 243 809 kv.km. • Axolisi -- 62 698 362 kishi (22- o’rin, 2011 y). • Poytaxti -- London . • Davlat tuzumi-- Konstitutsion monarxiya. • Davlat boshligi-- q irol. • Dini: protestantlar 90%. • Davlat tili: ingliz tili. • YAMM 34 919 A Q SH dollari (7-o’rin, 2010 y) • YAIM 36 119 A Q SH dollariga teng (20- o’rin, 2010 y) • Buyuk Britaniya BMT, EIX, NATO kabi unlab tashkilotlarga a’zo.

KIRISH Buyuk Britaniya davlati Atlantika okeanining Yevropa qirg‘oqlaridagi orollarda joylashgan. Maydoni uncha katta emas, lekin aholisi zich. Bir vaqtlar Buyuk Britaniyaning mustamlakalari ko‘p bo‘lgan. Endilikda ularning deyarli hammasi mustaqillikka erishgan. Davlat boshlig‘i — monarx (qirol), ammo uning hokimiyati parlament tomonidan cheklangan. Buyuk Britaniya Britaniya orollarida (Yevropadagi eng yirik orol) Buyuk Britaniya eng katta orolning nomi, Angliya davlatining asosiy tarixiy nomi. Mamlakatning xalqaro dengiz vahavo yo’llari tugunida joylashganligi muhim ahamiyatga ega.

JOYLASHGAN O’ RNI • Shimoliy g’arbiy Yevropadagi davlat hisoblanadi. Buyuk Britaniya oroli va Irlandiya orolining shimoliy shar q iy q ismida h amda ularga yondosh mayda orollarda joylashgan. Garbdan Atlantika okeani, shimoldan shimoliy dengiz o’rab turadi. Yevrosiyo materigidan La-Mansh bo’g’ozi orqali ajralib turadi. • Buyuk Britaniyaning yer yuzasi asosan pasttekisliklardan iborat. Angiliyaning shimoli garbida tog’likdan, markazi va janubi sharqi tekislik va sertepa tekisliklardan, SHotlandiyaning qirg’oqi egri bugri, shimoliy kismi tor va chukur Glen mor depressiyasi 2 kismga bulib turgan SHimoliy SHotlandiya tog’ligidan iborat. Bu ikkala qismning janubida Granpian tog’lari mamlakatning eng baland cho’qqisi Ben Nevis (1343 metr) ko’tarilib turadi. • Buyuk Britaniya foydali qazilmalarga kambag’al. Asosan temir rudasi va yukori sifatli toshko’mir, tosh tuz, kaolin, ozroq mikdorda yonuvchi slanets kazib olinadi. Neft va rangli metall konlari mavjud. SHimoliy dengizning Buyuk Britaniya qirg’og’ida yaqinida tabiy gaz konlari bor.

O'xshashlar

Buyuk Britaniya geosiyosati

Buyuk Britaniya muzerlari

Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Birlashgan Qirolligi

Britaniya Muzeyi