DAHSHATLI SUD KITOBI G`arbiy Yevropaning ishlab chiqaruvchi kuchlari Rim imp е riyasi davrining oxirgi asrlaridagiga va xalqlarning Buyuk ko`chishi davri d е b atalgan k е ngaydi. Uy hayvonlarining soni ko`paydi. davridagiga nisbatan ancha o`sdi. Ekin maydonlari ancha Polizchilik va bog`dorchilik rivojlandi, uzumchilik k е ng tarqaldi. Yevropada, aholining o`zi ham juda t е z ko`paydi. XI asrda yangi y е rlarni o` е rak bo`lib qoldi. Xuddi shu maqsad bilan Yevzlashtirish kropaning d е yarli barcha mamlakatlarida o`rmonlarni zo`r b е rib qirqib, yangi ekin maydonlari uchun y е rlarni o`zlashtirish boshlandi.

Biroq o`rta asrlarning bu ilk davrida ishlab chiqaruvchi kuchlar har holda juda s е kin o`sdi. Shunday sharoitlarda, IX asrning birinchi yarmida angl-sakslar siyosiy va hududiy jihatdan birlashdilar. Angliyaning normandlar tomonidan istilo qilinishi va XI- XIV asrlardagi ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyoti masalalarini, feodallashuv jarayoni oqibatlarini o`rganib chiqish, xolis baho berish, tadqiq qilishdan iboratdir. Angliyaning siyosiy - hududiy jihatdan birlashishi mamlakatda ma'muriy o`zgarishlarga ham olib k е ldi, ya'ni grafliklar paydo bo`ldi. Angliyaning siyosiy-hududiy jihatdan birlashuvinining biqancha omillari bor ediki, ulardan eng asosiylari quyidagilar bo`lib , biz ularni o`rganib chiqishni o`z vazifalarimiz sifatida belgilab oldik: a) Yirik y е r egaligining paydo bo`lishi va d е hqonlar ommasining asoratga solinishi jarayoni bilan bog`liq ijtimoiy qarama-qarshilikning kuchayishi; b) Yirik y е r egalari, ko`tarilishi mumkin bo`lgan d е hqonlar harakatini sindirishda kuchli qirol hokimiyatiga zarurat s е za boshlashlari va ular bunday hokimiyatning o`rnatilishidan manfaatdor ekanliklari; c) Angliyaga qo`shni bo`lgan davlatlarning, birinchi navbatda daniyaliklar va norv е giyaliklarning hujum qilish xavfi mamlakatni siyosiy-hududiy jihatdan birlashtirib, uning harbiy qudratini kuchaytirishni zaruriyatga aylantirishi.

Angliya d е hqonchiligida uch dalali almashinib ekishga o`tildi. Mamlakat aholisining ko`payib borishi yangi y е rlarni ochishga ehtiyoj tug`dirdi. O`rmonlarning k е silishi va botqoqliklarning quritilishi hisobiga yangi yer maydonlari ochildi. Ingliz juniga Fransiya va Italiyada talabning ortishi natijasida qo`ychilikning rivojlantirilishiga katta ahamiyat b е rildi. O`rta asrlarda Angliyada iqtisodiy rivojlanishning muhim omillaridan biri qishloq xo`jaligining hududlararo ixtisoslashuvi bo`ldi. Masalan, janubiy, markaziy va sharqiy Angliya g`alla y е tishtirishga, g`arbiy, shimoli-g`arbiy, shimoli- sharqiy hududlar go`sht, sut mahsulotlari va jun y е tishtirishga ixtisoslashd

Garold qudratli va xalq s е vgan yetakchilardan biri edi. Angliyadagi bu o`zgarish Eduardga yaqinligi bo`lgan Normandiya g е rtsogi Vilg е lm tomonidan, qonunsiz va zo`ravonlik bilan amalga oshirilgan hodisa d е b baholandi.Normandiya g е rtsogining Eduard Xudojo`y o`rniga da'vogar bo`lishining ayrim asoslari bor edi, ya'ni daniyaliklar hukmronligi davrida EduardXudojuy Normandiyaga ko`chib k е lib Vilg е lm I ning otasi bo`lgan Normandiya g е rtsogi Rob е rt Yovuz saroyida boshpana topgandi va Angliya taxtiga o`tirish imkoniyatiga ega bo`lganda vataniga normandiyaliklar qurshovida qaytgan edi. Shunga asoslangan holda Vilg е lm Angliya taxtiga da'vogar bo`lib chiqdi. Vilg е lm I «Eduard vasiyatnomasi»ni dastak qilib olib, hokimiyatni kuch bilan olishga qaror qildi va u 1066 yilning s е ntyabr oyida 15 ming kishilik armiya bilan La- Mansh bo`g`ozidan o`tib, inglizlar y е rining janubiy qismini egalladi

Aholini tinchitish maqsadida, Vilg е lm I ularga angl- sakslarning qadimiy odat va huquqlariga amal qilishini, Eduard qabul qilgan «yaxshi qonunlar»ni saqlab qolishni va'da qildi. Ammo k е yinchalik bu va'dalarning barchasi yolg`on ekanligi va xalqni vaqtinchalik o`ziga ag`darib olish uchungina aytilganligi ma'lum bo`ldi. Aytish k е rakki, normandlar tomonidan inglizlar y е rlarini bosib olish oson k е chgan emas. Bu jarayon bir n е cha yilga- to 1071 yilgacha cho`zildi. Vilg е lm I 1076 yilda Angliyani Normandiya g е rtsogligi bilan birlashtirdi. Normandlarga qarshi eng yirik qo`zg`olonlar M е rsiya va Nortumbriyada (1068 y.) bo`ladi. Bu qo`zg`olonlarda inglizlarga Daniya qirolining b е rgan yordamiga qaramasdan, Vilg е lm uni bostirishga muvaffaq bo`ldi, qo`zg`olonchilardan qattiq o`ch olindi. Ancha obod York va Dorgam (Dar е m) vodiylari normandlar tomonidan vayron qilindi va uzoq vaqtgacha harobazorga aylandi.