logo
Русский O'zbekcha
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Dikarbon kislotalari va Aromatik karbon kislotalar ularning olinishi Fizik-kimyoviy xossalari

Dikarbon kislotalari va Aromatik karbon kislotalar ularning olinishi Fizik-kimyoviy xossalari

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

4

Hajmi:

866.8 KB
Ko'chirib olish shartlari
Mavzu: Dikarbon kislotalari va Aromatik karbon kislotalar ularning olinishi Fizik-kimyoviy xossalari  Reja:  1. Dikarbon kislotalari. Olinishi, Fizik- kimyoviy xossalari, ishlatilishi.  2. Aromatik karbon kislotalar. Olinishi, Fizik-kimyoviy xossalari, ishlatilishi. To‘yingan Dikarbon kislotalar nomlanishi Molekulasida ikkita karboksil gruppa – COOH bo’lgan birikmalar ikki asosli (yoki dikarbon) kislotalar deyiladi. Aromatik dikarbon kislotalar Ftal kislotalar aromatik dikarbon kislotalarning vakillari hisoblanadi: Nomenklaturasi Dikarbon kislotalarning dastlabki vakillari tarixiy nomlar bilan ataladi. Ratsional nomenklaturaga ko’ra ikki asosli kislotalar ikkita karboksil gruppa bilan birikkan uglevodorodlar hosilasi deb qaraladi. Sistematik nomenklaturaga ko’ra dikarbon kislotalarning nomi tegishli uglevodorodlar nomiga kislota so’zini qo‘shish bilan hosil bo’ladi. Olinish usullari 1. Vyoler 1824-yilda ditsianning gidrolizidan oksalat kislotani Sentiz qilgan: 2. Dikarbon kislotalarni olishning umumiy usullaridan biri monoxlorkarbon kislota va tsianid tuzlaridan hosil bo’lgan maxsulotlarni gidroliz qilishga asoslanadi: 3. Dikarbon kislotalarni tsiklik ketonlarning oksidlanishidan ham olish mumkin. Chumoli kislotaning natriyli tuzi qizdirilganda oksalat kislota hosil bo’ladi: Aromatik dikarbon kislotalar Olinishi. Ikkita yon zanjirga ega bo’lgan benzol qatori aromatik uglevodorodlarni yoki naftalinni oksidlash natijasida olinadigan dikarbon kislotalar ftal kislotalari deb ataladi. Ftal kislotalari qattiq kristal moddalardir: Fizikaviy xossalari. Dikarbon kislotalar rangsiz kristal modda bo’lib, suvda yaxshi eriydi. Organik erituvchilarda esa yomon eriydi. Juft sonli uglerod atomiga ega bo’lgan qo’shni gomologidan yuqori temperaturada suyuqlanadi. Adipin kislota. Oksalat kislota Kimyoviy xossalari. Ikki asosli kislotalar bir asosli karbon kislotalarga xos barcha kimyoviy reaksiyalarga kirishadi. Ammo ularning kislota xossalari birr asosli kislotalarnikiga qaraganda kuchliroqdir. Ikki asosli karbon kislotalar kabi tuzlar, amidlar, xlorangidritlar va murakkab efirlar hosil qiladi. 1. Oksalat va malon kislotalar qizdirilganda karbonat angidrit ajralib (dikarboksillanish) chiqib, chumoli va sirka kislota hosil bo’ladi. 2. Molekulasida to’rtta va beshta uglerod atomi bo’lgan ikki asosli kislotalar, masalan qahrabo va glutar kislotalar qizdirilganda ichki molekulyar degidratlanish natijasida suv ajralib chiqib, besh va olti a’zoli tsiklik kislota angidritlar hosil qiladi: O-Ftal kislotasi qizdirilganda ichkimolikulyar degidratlanish natijasida uning angidriti hosil bo’ladi. Malon kislotaning dietilefiri (malon efiri) keto-enol tautomer shakllarga ega, u organik birikmalar tarkibiga – CH2COOH (karboksimetil) guruhini kiritishda keng qo‘laniladi: Ishlatilishi, tabiatida ucharshi Ishlatilishi :  Plastmassalar olishda  Sun’iy tolalar olishda  Tolalar ishlab chiqarishda  Kimyoviy moddalar olishda Tabiatida uchrashi :  Malon kislota sholg’om sokida uchraydi  Qahrabo kislota ko’mir va Yer ostidagi qahrabodan olinadi  Oksalat kislota Shovul va Rovoch o'simliklarida uchraydi Aromatik karbon kislotalar Aromatik kislotalar sintezining umumiy usullari. Benzoy kislota va uning hosilalari: benzoil xlorid, benzol kislota efirlar, nitrili, amidi. Ftal kislota va tereftal kislota ularning hosilalari. Bu sinfning birikmalari aromatik uglevodorodlarning karboksil guruhi tutgan hosilasidir. Eng oddiy bir asosli aromatik kislota benzoy kislota deb ataladi: Aromatik karbon kislotalarning funktsional guruh saqlovchi hossalari tibbiyotda ishlatiladi. Masalan, para-aminobenzoy kislotasining murakkab efirlar (anestezin, novokain va b.) mahaliy og’riq qoldiruvchi vositalardir: Olinish usullari 1. Aromatik kislotalarda karboksil guruh bevosita aromatik halqaga bog‘langan. Ularning dastlabki vakili benzoy kislota odatda toluoldan olinadi. Boshqa monoalkilbenzollar oksidlanganda ham benzoy kislota hosil bo’ladi : 2. Oksidlovchilar sifatida suvli ishqor yoki neytral muhitdagi KMnO4, kislotali muhitda K2Cr2O7 yoki HNO3 eritmasi ishlatiladi. Monoalkilbenzollarning oksidlanishidan yon zanjirdagi radikalning C-C bog’i uzilishi bilan boradi: Fizikaviy xossalari Benzoy kislota 122. C da suyuqlanadigan kristall modda, qizdirilganda sublimatlnadi (suyuqlanmasdan bug‘lanadi, bug’lari sovub kristall holatga o’tadi). Sovuq suvda kam, qizdirilganda yaxshi eriydi. Fenil guruhining elektronakseptor ta’siri sababli u sirka kislotaga nisbatan kuchli kislotalardir. Kimyoviy xossalari Karboksil guruhi benzol halqasi elektron zichligini kamaytirishi natijasida benzoy kislota meta- holatda elektrofil almashinish reaksiyalariga kirishadi: Benzoy kislotasiga vodorod peroksidi ta‘sirida salitsil kislotasi hosil bo‘lishi aromatik vodorodning nukleofil almashinishga misol bo’ladi. Ishlatilishi Ishlatilishi : Benzoy kislota antiseptik modda sifatida surtma dorilar tarkibiga kiradi. Natriy benzoat balg’am ko'chirchi modda 15 % li eritmasi Venaga yuboriladi, yoki 0,2-0,5 g Mikstura tarkibida ichiladi. Salitsil kislota 1-10 % surtma dori xolida teri kasalliklarida, Natriy salisilat revmatizmga qarshi, og‘riq qoldiruvchi va xaroratni tushuruchi modda sifatida tibbiyotda ishlatiladi. Anestezin va Novakain mahalliy og’riq qoldiruvchi vositalar sifatida ishlatiladi. E‘TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT

Mavzu: Dikarbon kislotalari va Aromatik karbon kislotalar ularning olinishi Fizik-kimyoviy xossalari

 Reja:  1. Dikarbon kislotalari. Olinishi, Fizik- kimyoviy xossalari, ishlatilishi.  2. Aromatik karbon kislotalar. Olinishi, Fizik-kimyoviy xossalari, ishlatilishi.

To‘yingan Dikarbon kislotalar nomlanishi Molekulasida ikkita karboksil gruppa – COOH bo’lgan birikmalar ikki asosli (yoki dikarbon) kislotalar deyiladi.

Aromatik dikarbon kislotalar Ftal kislotalar aromatik dikarbon kislotalarning vakillari hisoblanadi:

Ko'chirib oling, shunda to'liq holda ko'ra olasiz

O'xshashlar

Karbon kislotalar
Karbon kislotalar
TO‘YINGAN DIKARBON KISLOTALAR
Spirtlarning olinishi va xossalari
Pilla g’umbagidan olingan yog’ning tarkibini yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi usulida o’rganish