logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Dunyo aholisining etnik va diniy tarkibi

Dunyo aholisining etnik va diniy tarkibi

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

5922.7734375 KB
Ko'chirib olish
Dunyo aholisining etnik va diniy tarkibi • Aholining etnik tarkibi hududlarda yashovchi etnoslar (yunoncha etnos –«xalq») salmog‘idir. Etnoslar insonlarning tarixan shakllangan, yashash hududi, madaniyati, turmush tarzi bilan o‘zaro farq qiluvchi ijtimoiy guruhlar hisoblanadi. Ularning qabila , elat hamda millat ko‘rinishlari mavjud. • Qabila kishilarning eng qadimiy oddiy ijtimoiy uyushmalari hisoblanadi. Ular hozirgi kunda, asosan, Amazoniya, Okeaniya, Afrikaning markaziy hududlarida saqlanib qolgan. Elat esa qabila va millat orasidagi etnik birlik bo‘lib, kam sonli etnoslardan iboratdir. Elatlar, asosan, Osiyo va Afrika davlatlarida mavjud. • Yagona tili, hududi, madaniyati, mentaliteti va milliy o‘zligini anglash xususiyatlari yuqori darajada shakllangan, ko‘pchilik holatlarda o‘z siyosiy davlatchilik an’analariga ega bo‘lgan yirik etnoslar millat deb ataladi. Dunyo millatlari orasida vakillarining soni 100 mln. kishidan ortiq bo‘lgan 12 ta (5-jadval), 50– 100 mln. kishi bo‘lgan 12 ta, 25–50 mln. kishi bo‘lgan 17 ta millat mavjud. • Jahon davlatlari milliy tarkib xususiyatiga ko‘ra, bir millatli (masalan, Yaponiya, Islandiya, Norvegiya), bir millatning boshqalariga nisbatan katta salmoqqa ega bo‘lgan (masalan, AQSH, Fransiya, Turkiya), ikki millatli (masalan, Kanada, Belgiya), kelib chiqishi bir-biriga yaqin millatlardan iborat (masalan, Afg‘oniston, Pokiston), ko‘p millatli (masalan, Hindiston, Indoneziya) davlatlar guruhlariga ajratiladi. • Etnos madaniyatining o‘zagi til hisoblanadi. Jahondagi etnoslar tillarining o‘xshashligi va qardoshligidan kelib chiqib, 20 dan ortiq til oilalariga birlashtiriladi. Ular orasida hind- yevropa til oilasiga mansub xalqlar soniga ko‘ra yetakchilik qiladi. Jahon aholisining deyarli 1/2 qismi ushbu oila tarkibiga kiruvchi tillarda so‘zlashadi. O‘zbeklar oltoy tillar oilasining turkiy guruhiga mansub millat hisoblanadi. • Dunyoda so‘zlashuvchilar soni 100 mln. kishidan oshgan 11 ta til mavjud bo‘lib, xitoy (1 mlrd. 310 mln. kishi), ingliz (420 mln. kishi), hind (350 mln. kishi), ispan (335 mln. kishi), rus (250 mln. kishi) tillari ular orasida yetakchilik qiladi. Xitoy, ingliz, ispan, fransuz, arab va rus tillari BMT faoliyatida qo‘llaniladigan rasmiy tillar hisoblanadi. Aholining diniy tarkibi • Aholining diniy tarkibi. Dinlar sodda (primitiv), mahalliy va dunyoviy dinlarga bo‘linadi. Diniy e’tiqodning eng sodda ko‘rinishi bo‘lgan primitiv dinlar hozirda, asosan, qabilalar orasida saqlanib qolgan. Totemizm, animizm, fetishizm kabi ko‘rinishlari mavjud. Mahalliy dinlar • Mahalliy dinlar (bir yoki bir necha qardosh millatlar orasida tarqalgan dinlar), asosan, bir davlat yoki mintaqa doirasida tarqalgan. Mahalliy dinlar orasida induizm dini e’tiqodchilar soniga ko‘ra peshqadamlik qiladi. Sikxizm, konfutsiylik, iudaizm (yahudiylik), sintoizm dinlari ham mahalliy dinlar sirasiga kiradi (6-jadval). Mahalliy dinlarning tarqalish mintaqalari • Jahonning bir qancha davlatlarida tarqalgan, e’tiqod qiluvchilar soni ko‘p bo‘lgan uchta dunyoviy din mavjud. Bular buddizm, xristianlik, islom dinlaridir. E’tiqodchilar soniga ko‘ra (2 mlrd. 400 mln. kishidan ortiq) katoliklik, protestantlik va pravoslavlik mazhablariga ajraladigan xristianlik yetakchilik qiladi. Bu din vakillari jahonning barcha mintaqalarida tarqalgan Dunyoviy dinlarning tarqalish mintaqalari • Paydo bo‘lish davriga ko‘ra dunyoviy dinlar orasida eng yoshi hisoblangan islom dini 1 mlrd 600 mln.dan ortiq e’tiqodchilarga egadir. 50 ta davlat uchun davlat dini hisoblangan islom dini, asosan, Shimoliy Afrika, Janubi-g‘arbiy, Markaziy, Janubiy, Janubi- sharqiy Osiyo hududlarida keng tarqalgan. Uning sunniylik va shialik mazhablari mavjud. • Sharqiy va Janubi-sharqiy Osiyoda (Xitoy, Yaponiya, Mongoliya va boshqalar) asosiy e’tiqod manbayi bo‘lgan buddizm dini 700 mln.dan ortiq e’tiqodchilarga ega. Uning maxayana, xinayana, lamaizm kabi mazhablari bor.

Dunyo aholisining etnik va diniy tarkibi

• Aholining etnik tarkibi hududlarda yashovchi etnoslar (yunoncha etnos –«xalq») salmog‘idir. Etnoslar insonlarning tarixan shakllangan, yashash hududi, madaniyati, turmush tarzi bilan o‘zaro farq qiluvchi ijtimoiy guruhlar hisoblanadi. Ularning qabila , elat hamda millat ko‘rinishlari mavjud.

• Qabila kishilarning eng qadimiy oddiy ijtimoiy uyushmalari hisoblanadi. Ular hozirgi kunda, asosan, Amazoniya, Okeaniya, Afrikaning markaziy hududlarida saqlanib qolgan. Elat esa qabila va millat orasidagi etnik birlik bo‘lib, kam sonli etnoslardan iboratdir. Elatlar, asosan, Osiyo va Afrika davlatlarida mavjud.

O'xshashlar

O'zbekiston aholisining milliy va diniy tarkibi
O‘ZBEKISTON AHOLISINING TARKIBI
Gidrosferaning tarkibi. Dunyo okeani
Jahon aholisining jinsiy, yosh, irqiy tarkibi
Jahon aholisining soni, o‘sishi va joylashuvi