MAVZU: Ekalogik omillar va ularning xilma-xilligi

RE JA: 1. Ekalogik omillar tasnifi 2. Ekalogik omillar va ularning inson salomatligiga ta’siri 3. O’simlik va hayvonlarga ekalogik omilarning ta’siri

Ek alogik omillar t asnifi Ekologik omillarning umumiy ta‘rifi.  Omillar atamasi  bilan  muhit,  atrofdagi  organizm  yoki   ularning  jamoasini  sharoit  va  elementlarining  vaqt  va  makonda  dinamik  xilma-xilligi   tavsiflanadi.  Omil-jarayon  yoki  uning  sharoitini ,  jarayonga  ta‘sir  etuvchi  harakat  kuchini  yoki   qandaydir  jarayon  yoki  hodisaning  mavjudlik  shart-sharoitini  ifodalaydi. Ekologik omil – muhitning har qayday elementi (yoki sharoiti) bo’lib, tirik organizmlarning hech bo’lmaganda bir rivojlanish fazasiga bevosita yoki bilvosita ta‘sir ko’rsatish qobiliyatiga ega. Ekologik omilga nisbatan tirik organizmlar moslashishiga harakat qiladi. 3.2 Ekologik omillar tasnifi.  Ekologik  omillar  odatda  jonsiz  (abiotik)  tabiat  omillari,  jonli   (biotik)  tabiat  omillari  turkumga  bo’linadi.  Muhitning  ekologik  omillarini  batafsil  tasniflash   I.N.  Ponomaryova  (1978)  tomonidan  taklif  etilgan.

Abiotik omillar . Muhitning  muhim  (asosiy)  abiotik  omillari  iqlim   (harorat,  yorug’lik,  havo,  bosim),  tuproq,  muhitning  kimyoviy  tarkibi   va  tabiiy,  oziq-ovqat  resurslarining  mavjudligidir.  Lekin  aslida  epitet   g’oyatda  shartli  ravishda  «muhim»  hisoblanadi,  shunday  qilib,  qayd   etilgan  abiotik  omillar  shu  ma‘noda  teng  huquqligi,  hattoki  ulardan   birontasi  bo’lmasa  tirik  organizmlar  uchun  halokat  hisoblanadi   (istisno  tariqasida:  masalan,  geterotrof  - o’simliklar  yorug’lik   bo’lmasa  ham  rivojlanadi). Abiotik omillar  

Bi ot i k om i l l ar Biot ik om illar. Bir organizm hayot faoliyatining boshqalariga tasiri va ularni orab turgan muhiti biotik omillar deyiladi (sinonimlar: biogen, biologik, biotsenotik omillar). Biotik omillarni antagonistik va noantagonistik qismlarga bolish mumkin.