EKALOGIK OMILLAR VA ULARNING AHAMIYATI
![EKALOGIK OMILLAR
VA ULARNING
AHAMIYATI](/data/documents/90adcc31-e963-41c2-8d3d-3214f85bbd0c/page_1.png)
![
Ekologik omillar — atrof muhitning
organizmlar
faoliyatiga o ziga xos ta sir ʻ ʼ
etuvchi
ma lum sharoitlari va elementlari ʼ
majmui.
Ekologik omillar 2 katta guruh —
abiotik
omillar va biotik omillarga
bo linadi.
Ekologiyada „cheklovchi ʻ
omillar“
tushunchasi ham mavjud, ular
tarkibiga
organizmlar mavjudligi va
rivojlanishini
cheklovchi har qanday
omilni
kiritish mumkin.](/data/documents/90adcc31-e963-41c2-8d3d-3214f85bbd0c/page_2.png)
![Muhit — quruqlik, suv, havo va yer osti
qismlaridan
iborat.](/data/documents/90adcc31-e963-41c2-8d3d-3214f85bbd0c/page_3.png)
![Ekologik omillar 3 ta asosiy guruhga bo linadi: ʻ
1.
Abiotik omillar —
anorganik
tabiat
sharoitining
yoki o lik ʻ
tabiatning
yig indisi. ʻ
Bularga
harorat,
yorug lik,
namlik, suv, ʻ
tuproq,
relyef kiradi.](/data/documents/90adcc31-e963-41c2-8d3d-3214f85bbd0c/page_4.png)
![
2. Biotik omillar: Bunga tirik tabiat
elementlari
(tirik organizmlarning bir-biriga
va
yashash muhitiga ta siri) kiradi. Biotik ʼ
omillar
fitogen va zoogen omillarga
bo linadi.
Fitogen omillar deganda yuksak ʻ
va
tuban o simliklarning organizmga ta siri ʻ ʼ
e tiborga
olinsa, zoogen omillar deganda ʼ
esa
organizmga barcha hayvonlarning
ta siri
nazarda tutiladi. ʼ](/data/documents/90adcc31-e963-41c2-8d3d-3214f85bbd0c/page_5.png)
![
3. Antropogen omillar — bu inson
faoliyati
bilan bog liq bo lgan omillar, ʻ ʻ
ya ni
odamlarning o simlik va hayvon ʼ ʻ
turlari
yoki ular guruhlarining
tuzilishiga
ko rsatgan ta siridir. Tirik ʻ ʼ
organizmlarga
juda ko p omillar ta sir ʻ ʼ
ko rsatadi.
ʻ](/data/documents/90adcc31-e963-41c2-8d3d-3214f85bbd0c/page_6.png)
![
Ana shu omillarning ayrim organizmlarga ko rsatgan ʻ
ta siri
natijasi esa xilma-xildir. Omilning organizm ʼ
hayoti
uchun eng qulay darajasi — optimal daraja
deyiladi.
Har qanday ekologik omillarning eng yuqori
darajasi
maksimum va eng quyi darajasi minimum
bo ladi.
Tabiiyki, har bir tirik organizm uchun u yoki ʻ
bu
ekologik omilning o z maksimumi, minimumi va ʻ
optimumi
bo ladi. Chunonchi, uy pashshasi 7° dan 0° ʻ
gacha
yashashi mumkin. Ular uchun yashashning
optimum
darajasi 36—40° ni tashkil etadi. Shuniham
ta kidlash
zarurki, ekologik omillar organizmlarga ʼ
kompleks
ta sir etgandagina ular yuqori natija beradi. ʼ](/data/documents/90adcc31-e963-41c2-8d3d-3214f85bbd0c/page_7.png)
![](/data/documents/90adcc31-e963-41c2-8d3d-3214f85bbd0c/page_8.png)
![
Organizmga ta'sir qiluvchi ekologik
omillarni ikki asosiy guruhga bo'lish
mumkin:
1. Yashash, tabiat, yoki biotik boshqa
tirik organizmlarning (o'simliklar,
hayvonlar, odamlar) ta'siri bilan bog'liq.
2.
Jonsiz tabiat omillari, yoki abiotik.
Bularga yorug'lik, harorat, namlik,
suvning tarkibi, havo, tuproq muhiti va
boshqalar kiradi.](/data/documents/90adcc31-e963-41c2-8d3d-3214f85bbd0c/page_9.png)
![Yorug'likning o'simliklarga ta'siri.
Yorug'lik yashil o'simlik hayotidagi eng muhim
omillardan biridir, chunki u shundaydir
fotosintez jarayonida energiya manbai
hisoblanadi. Shuningdek, bu o'simlik
organizmining boshqa funktsiyalariga ta'sir
qiladi - uning o'sishi, gullashi, meva berilishi,
shuningdek timot, qulupnay, tuyoqli o't va
boshqalar kabi o'simliklarda, urug'larning
o'sishi.](/data/documents/90adcc31-e963-41c2-8d3d-3214f85bbd0c/page_10.png)
![.E’TIBORINGGIZ
UCHUN RAXMAT](/data/documents/90adcc31-e963-41c2-8d3d-3214f85bbd0c/page_11.png)
EKALOGIK OMILLAR VA ULARNING AHAMIYATI
Ekologik omillar — atrof muhitning organizmlar faoliyatiga o ziga xos ta sir ʻ ʼ etuvchi ma lum sharoitlari va elementlari ʼ majmui. Ekologik omillar 2 katta guruh — abiotik omillar va biotik omillarga bo linadi. Ekologiyada „cheklovchi ʻ omillar“ tushunchasi ham mavjud, ular tarkibiga organizmlar mavjudligi va rivojlanishini cheklovchi har qanday omilni kiritish mumkin.
Muhit — quruqlik, suv, havo va yer osti qismlaridan iborat.
Ekologik omillar 3 ta asosiy guruhga bo linadi: ʻ 1. Abiotik omillar — anorganik tabiat sharoitining yoki o lik ʻ tabiatning yig indisi. ʻ Bularga harorat, yorug lik, namlik, suv, ʻ tuproq, relyef kiradi.
2. Biotik omillar: Bunga tirik tabiat elementlari (tirik organizmlarning bir-biriga va yashash muhitiga ta siri) kiradi. Biotik ʼ omillar fitogen va zoogen omillarga bo linadi. Fitogen omillar deganda yuksak ʻ va tuban o simliklarning organizmga ta siri ʻ ʼ e tiborga olinsa, zoogen omillar deganda ʼ esa organizmga barcha hayvonlarning ta siri nazarda tutiladi. ʼ