logo

EKALOGIK OMILLAR VA ULARNING AHAMIYATI

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

242.61328125 KB
EKALOGIK OMILLAR 
VA ULARNING 
AHAMIYATI              
Ekologik omillar  — 	atrof	 	muhitning	 
organizmlar	
 	faoliyatiga	 	o ziga	 	xos	 ta sir	 	ʻ ʼ
etuvchi	
 ma lum	 	sharoitlari	 va	 	elementlari	 	ʼ
majmui.	
 Ekologik	 	omillar	 2	 	katta	 guruh —	 
abiotik	
 	omillar	 va	 biotik	 omillarga	 
bo linadi.	
 Ekologiyada	 „cheklovchi	 	ʻ
omillar“	
 tushunchasi	 ham	 	mavjud,	 ular	 
tarkibiga	
 organizmlar	 mavjudligi	 va	 
rivojlanishini	
 cheklovchi	 	har	 	qanday	 
omilni	
 	kiritish	 	mumkin.              Muhit — 	quruqlik,	 suv,	 	havo	 va	 yer	 osti	 
qismlaridan	
 	iborat.              Ekologik omillar	 3	 	ta	 asosiy	 guruhga	 bo linadi:	ʻ

1.	
 Abiotik	 	omillar —	 
anorganik	
 tabiat	 
sharoitining	
 	yoki	 o lik	 	ʻ
tabiatning	
 	yig indisi.	 	ʻ
Bularga	
 harorat,	 
yorug lik,	
 namlik,	 suv,	 	ʻ
tuproq,	
 relyef	 	kiradi.              
2. Biotik	 omillar:	 Bunga	 tirik	 tabiat	 
elementlari	
 (tirik	 organizmlarning	 bir-biriga	 
va	
 yashash	 muhitiga	 ta siri)	 kiradi.	 Biotik	 	ʼ
omillar	
 fitogen	 va	 zoogen	 omillarga	 
bo linadi.	
 Fitogen	 omillar	 deganda	 yuksak	 	ʻ
va
 tuban	 o simliklarning	 organizmga	 ta siri	 	ʻ ʼ
e tiborga	
 olinsa,	 zoogen	 omillar	 deganda	 	ʼ
esa	
 organizmga	 barcha	 hayvonlarning	 
ta siri	
 nazarda	 tutiladi.	ʼ              
3. Antropogen	 	omillar —	 	bu	 	inson	 
faoliyati	
 	bilan	 	bog liq	 	bo lgan	 	omillar,	 	ʻ ʻ
ya ni	
 	odamlarning	 	o simlik	 	va	 	hayvon	 	ʼ ʻ
turlari	
 	yoki	 	ular	 	guruhlarining	 
tuzilishiga	
 	ko rsatgan	 	ta siridir.	 	Tirik	 	ʻ ʼ
organizmlarga	
 	juda	 	ko p	 	omillar	 	ta sir	 	ʻ ʼ
ko rsatadi.	
ʻ              
Ana shu	 omillarning	 ayrim	 organizmlarga	 ko rsatgan	 	ʻ
ta siri	
 natijasi	 esa	 xilma-xildir.	 Omilning	 organizm	 	ʼ
hayoti	
 uchun	 eng	 qulay	 darajasi —	 optimal	 daraja	 
deyiladi.	
 Har	 qanday	 ekologik	 omillarning	 eng	 yuqori	 
darajasi	
 maksimum	 va	 eng	 quyi	 darajasi	 minimum	 
bo ladi.	
 Tabiiyki,	 har	 bir	 tirik	 organizm	 uchun	 u	 yoki	 	ʻ
bu
 ekologik	 omilning	 o z	 maksimumi,	 minimumi	 va	 	ʻ
optimumi	
 bo ladi.	 Chunonchi,	 uy	 pashshasi	 7°	 dan	 0°	 	ʻ
gacha	
 yashashi	 mumkin.	 Ular	 uchun	 yashashning	 
optimum	
 darajasi	 36—40°	 ni	 tashkil	 etadi.	 Shuniham	 
ta kidlash	
 zarurki,	 ekologik	 omillar	 organizmlarga	 	ʼ
kompleks	
 ta sir	 etgandagina	 ular	 yuqori	 natija	 beradi.	ʼ                            
Organizmga ta'sir qiluvchi ekologik 
omillarni ikki asosiy guruhga bo'lish 
mumkin:

1.  Yashash, tabiat,  	 yoki	  biotik boshqa 
tirik organizmlarning (o'simliklar, 
hayvonlar, odamlar) ta'siri bilan bog'liq.

2.	
  Jonsiz tabiat omillari,  	 yoki	  abiotik.  	 
Bularga yorug'lik, harorat, namlik, 
suvning tarkibi, havo, tuproq muhiti va 
boshqalar kiradi.              Yorug'likning o'simliklarga ta'siri.

Yorug'lik yashil o'simlik hayotidagi eng muhim 
omillardan biridir, chunki u shundaydir

fotosintez jarayonida energiya manbai 
hisoblanadi. Shuningdek, bu o'simlik 
organizmining boshqa funktsiyalariga ta'sir 
qiladi - uning o'sishi, gullashi, meva berilishi, 
shuningdek timot, qulupnay, tuyoqli o't va 
boshqalar kabi o'simliklarda, urug'larning 
o'sishi.              .E’TIBORINGGIZ 
UCHUN RAXMAT

EKALOGIK OMILLAR VA ULARNING AHAMIYATI

 Ekologik omillar  —  atrof   muhitning   organizmlar   faoliyatiga   o ziga   xos  ta sir   ʻ ʼ etuvchi  ma lum   sharoitlari  va   elementlari   ʼ majmui.  Ekologik   omillar  2   katta  guruh —   abiotik   omillar  va  biotik  omillarga   bo linadi.  Ekologiyada  „cheklovchi   ʻ omillar“  tushunchasi  ham   mavjud,  ular   tarkibiga  organizmlar  mavjudligi  va   rivojlanishini  cheklovchi   har   qanday   omilni   kiritish   mumkin.

Muhit —  quruqlik,  suv,   havo  va  yer  osti   qismlaridan   iborat.

Ekologik omillar  3   ta  asosiy  guruhga  bo linadi: ʻ  1.  Abiotik   omillar —   anorganik  tabiat   sharoitining   yoki  o lik   ʻ tabiatning   yig indisi.   ʻ Bularga  harorat,   yorug lik,  namlik,  suv,   ʻ tuproq,  relyef   kiradi.

 2. Biotik  omillar:  Bunga  tirik  tabiat   elementlari  (tirik  organizmlarning  bir-biriga   va  yashash  muhitiga  ta siri)  kiradi.  Biotik   ʼ omillar  fitogen  va  zoogen  omillarga   bo linadi.  Fitogen  omillar  deganda  yuksak   ʻ va  tuban  o simliklarning  organizmga  ta siri   ʻ ʼ e tiborga  olinsa,  zoogen  omillar  deganda   ʼ esa  organizmga  barcha  hayvonlarning   ta siri  nazarda  tutiladi. ʼ