Hayvonlarda yirtqich- o’lja va parazit-xo’jayin munosabatlarining ekalogik ahamiyati

Reja • Yirtqich-o’lja va parazit-xo’jayin munosabatlari • Yirtqich-o’lja va parazit-xo’jayin munosabatlarining ahamiyati

• Tabiatdagi biotik munosabatlar xilma-xil bo’lib, ularning eng muhimlari yirtqich-o’lja, parazit-xo’jayin, tekinxo’rlik, o’zaro foydali, qarama-qarshi aloqalar, betaraflik, o’simlik va hayvonlar o’rtasidagi o’zaro aloqalar, sig’indilik, uya parazitizmi va boshqalar hisoblanadi. Bularning barchasi uyg’unlikda biotik omillarni tashkil etadi. • Y irt qich-o’lja v a parazit -xo’jay in munosabat lari organizmlar o’rtasidagi ozuqa orqali bo’ladigan munosabatlardir. Chunki, geterotroflar boshqa geterotrof yoki avtotroflar hisobiga yashaydi. Ma’lumki, yirtqichlar o’ljasini ushlab jonsizlantirib, so’ng eydi. Shuning uchun yirtqichlarda o’ziga xos fe’l-atvor (aktiv reaktsiya, tez harakat va boshqalar) shakllangan bo’ladi. Mushuksimonlar oilasiga mansub bo’lgan gepardlar o’lja ketidan quvlaganda, bir sekundda 20 metr yo’lni bosadi, soatiga 110 hatto 140 km tezlikda chopa oladi.

• Yirtqichlar o’z o’ljasini ta’qib qilish va ularni ushlash paytida muayyan energiya sarf etadi va ma’lum qarshilikka ham uchraydi. Bu esa, yirtqich o’ljada o’ziga xos ekologik moslanishning shakllanishi va ayni organizmlar guruhining progressiv evolyutsiyalanishiga sabab bo’ladi. Shu bilan birga, o’ljada passiv himoya vositalari – bilintirmay qo’yadigan aks-soya, chalg’ituvchi va ogohlantiruvchi rang, narsalarga va boshqalarga tahdid qilish, himoya qalqoni, tikanlar va boshqalar vujudga kelgan. Bularning barchasi tabiiy tanlashning natijasi hisoblanadi. • Yirtqichlarda o’ziga xos moslanishning belgisi – ularning keng ozuqa spektriga ega ekanligidir. Buning asosida yirtqichlar alohida bir o’ljaga bog’lanib qolmasdan, sharoitga qarab osonlikcha bir o’ljadan ikkinchisiga o’ta oladi. Tabiatda yirtqichlar ovqatlanishi uchun imkoni boricha kam energiya sarf etishga harakat qiladi.