logo

Dunyo okeani bialogik xilma-xilligi va ularni muhofaza qilish

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1294.9375 KB
Mav zu: Duny o ok eani 
bialogik  xilma-xilligi v a 
ularni muhofaza qilish Reja
Duny o ok eani hay v onat  duny osi

O’simlik  duny osi

Duny o ok eanini muhofaza qilish Okean biosferasining asosiy tarkibi.  Dunyo okeani	 suvlari	 turli	 xil	 organizmlarning	 
yashashi	
 va	 rivojlanishi	 uchun	 benuqson	 qulaylikka	 ega	 bo‘lgan	 muhit	 hisoblanadi.	 
Ko‘pchilik	
 olimlarning	 fikriga	 ko‘ra	 hayot	 avvalo	 okeanda	 paydo	 bo‘lgan,	 keyinchalik	 
chuchuk	
 suvlarga	 va	 quruqliklar	 yuzasiga	 tarqalgan. 
Dunyo okeanida tirik organizmlarning rang-barang 
turlari yaxshi rivojlangan bo‘lib, ular okean 
yuzasidan tortib eng tagigacha keng tarqalgan. 
Okeanda o‘simliklarning 15 mingdan ortiq turi, 
hayvonlarning 150 mingga yaqn turi yashaydi. 
Flora tarkibining 5000 turi diatom o‘simliklardan, 
2500 turi qizil o‘simliklardan, 1000 turi qo‘ng‘ir 
o‘simliklardan va 500 turi yuqori o‘simliklardan 
tashkil topgan. Fauna kompleksining 80 ming turi 
mollyuskalardan, 20 ming turdan ortiqrog‘i 
qisqichbaqasimonlardan, 15 ming turi eng oddiy 
jonivorlardan (radiolyariyalar, foraminiferlar, 
infuzoriyalar), 9 ming turi kovakichlilardan, 7 turi 
turli xil chuvalchanglardan, 5 ming turi 
bulutlardan, 16 ming turi baliqlardan va 
boshqalardan iborat. Dunyo okeanidagi o‘simliklar 
asosan bir hujayrali suv o‘tlaridan tashkil topgan. 
Ular okean fitomassasining 80 % ini tashkil etadi. Pl ank t on  tarkibiga bir hujayrali suv o‘tlari (fitoplanktonlar) vam ayda hayvonlar 
(zooplanktonlar) – meduzalar, chuvalchanglar, mayda qisqichbaqasimonlar, oddiy 
hayvanlar va mollyuskalar kiradi. Fitoplanktonlar quyosh nuri yaxshi tushadigan suv 
qatlamining 50-100 m chuqurlikkacha bo‘lgan qismida, zooplanktonlar suv havzasining 
barcha chuqurliklarida keng tarqalgan. Ular erkin suzib yurish qobiliyatiga ega emas, 
ammo bir joydan ikkinchi joyga siljib borishi suv to‘lqinlari va dengiz oqimlari tufayli 
amalga oshadi. Nek t on  dengiz va okean suvlarida faol harakat qilib 
uzoq masofalarga suzib yuruvchi barcha tirik 
organizmlarni o‘z ichiga oladi. Bu guruhga birinchi 
navbatda baliqlar, dengiz sut emizuvchilari – 
kitsimonlar, kurak oyoqlilar , mollyuskalarning ayrim 
vakillari – kalmarlar, yolg‘on oyoqlilar, reptiliylar – 
dengiz ilonlari, dengiz toshbaqalari va hayoti doimo 
okean bilan bog‘liq bo‘lgan ba’zi qushlar – pingvinlar, 
chaykalar, albatroslar kiradi. Nekton yirik 
hayvonlardan tarkib topgan bo‘lishiga qaramasdan 
uning biomassasi plankton biomassasidan 23 marta 
kam.  Bent os  dengiz va okean tagida yashaydigan 
o‘simliklar va hayvonlar majmuasidir. Bentos 
organizmlari plankton va nektondan farq qilib, ular 
suv tagida gruntga yopishgan holda hayot kechiradi. 
Bentos turli xil mollyuskalar, bulutlar, marjonlar, 
ko‘plab qisqichbaqasimonlar, ignatanlilar, 
chuvalchanglar va eng oddiy foraminiferlardan tashkil 
topgan. O‘simliklardan bu guruhga yashil, ko‘kyashil, 
qizil va qo‘ng‘ir sutsv o‘tlari, baland o‘simliklardan 
dengiz o‘ti kiradi. Okean tagidagi balchiqlarda 
yashaydigan bakteriyalar ham bentosga mansub.  Ok eanda hay ot ning t arqal ishi .Dunyo okeanining 
mo‘l-ko‘l va xilma-xil hayvonot olami uning doirasida 
notekis taqsimlangan. Okeanda ikkita hayot zonasi 
yoki oblasti ajratiladi: pelagial (suv yuzasi, suv 
qalinligi) va bental (okean tagi).
Pelagial zonada organik hayotning eng tarqalgan joyi 
suvning 50 m qalanlikkacha bo‘lgan yuqori qismi 
hisoblanadi. Lekin bu yerda ham hayot bir xilda 
tarqalmagan. Biologik hayot ochiq okeanga nisbatan 
qirg‘oqqa yaqin joylarda juda quyuqlashgan. Bunga 
sabab daryolar okean va dengizlarga quyilish 
zonasiga katta miqdorda biogen elementlar olib kelib 
qirg‘oqbo‘yi suvlarini ozuqa moddalar bilan boyitadi. 
Shuning uchun shelfda ochiq okeanga nisbatan tirik 
organizmlar ko‘p tarqalgan.  Bental zonasining qirg‘oqqa yaqin 50-100 m 
chuqurlikdagi suv tagi qismi ham organik hayotning 
eng rivojlangan va hayvonlarning ko‘p tarqalgan qismi 
hisoblanadi. Okeanning suv yuzasi (pelagial) va suv osti 
(bental) zonalarida qirg‘oqlardan uzoqlashgan sari 
hayotning zichligi siyraklasha boradi. Bu zonalarni 
hayot siyrak bo‘lgan oraliq zona bir-biridan ajratib 
turadi. I.A. Suyetovaning (1976) ma’lumotiga ko‘ra 
Dunyo okeani tagining 200 m chuqurlikkacha yotgan 
7,6% maydonida okeandagi jami biomassaning 59% i, 
200 m dan 3000 m chuqurlikkacha yotgan 17,2% 
maydoni biomassaning 31,1 % i va 3000 m dan ziyod 
chuqurlikkacha yotgan 75,9 % maydonida 
biomassaning atigi 9,5 % i to‘plangan.  Dunyo okeani chuqurliklarida hayot sharoiti bir xilda 
taqsimlanmagan. Chunki okean sathidan 
chuqurlashgan sari yorug‘lik kamayadi, harorat 
pasayadi, biogan elementlar siyraklashadi, gidrostatik 
bosim orta boradi. Natijada okeanda vertikal biologik 
zonallik vujudga keladi. Dunyo okeani tagida hosil 
bo‘lgan hayot zonalari quyidagilardan iborat: litoral 
yoki qirg‘oq zonasi (suv ko‘tarilishi va qaytishi zonasi), 
sublitoral zona (200 m chuqurlikkacha), batial zona 
(2500-3000 m gacha), abissal zona (6000 m gacha) va 
ultraabissal zona (6000 m dan chuqur).  Duny o ok eanining bi ogeografi k  oblast lari.  Okean 
suvining yuza qatlamida va dengiz tagining 
qirg‘oqbo‘yi qismida yashaydigan organik Dune 
o‘zining floristik va faunistik tarkibiga ko‘ra bir qator 
biogeografik oblastlarni vujudga keltiradi. Suv 
yuzasida hayot sharoitining almashinishida orografik 
to‘siq va keskin chegara yo‘qligi tufayli Dune okeanida 
ajratilgan biogeografik oblastlar miqyos jihatidan 
muayyan tabiiy geografik zonalarga yoki zonalar 
guruhiga to‘g‘ri keladi. Okeandagi biogeografik 
oblastlar nihoyatda yirik akvatorial birliklar bo‘lib, 
materiklarda ajratiladigan tabiiy geografik oblast 
tushunchasidan bir muncha farq qiladi.  
Et iboringiz uchun 
rahmat

Mav zu: Duny o ok eani bialogik xilma-xilligi v a ularni muhofaza qilish

Reja Duny o ok eani hay v onat duny osi  O’simlik duny osi  Duny o ok eanini muhofaza qilish

Okean biosferasining asosiy tarkibi.  Dunyo okeani  suvlari  turli  xil  organizmlarning   yashashi  va  rivojlanishi  uchun  benuqson  qulaylikka  ega  bo‘lgan  muhit  hisoblanadi.   Ko‘pchilik  olimlarning  fikriga  ko‘ra  hayot  avvalo  okeanda  paydo  bo‘lgan,  keyinchalik   chuchuk  suvlarga  va  quruqliklar  yuzasiga  tarqalgan.

 Dunyo okeanida tirik organizmlarning rang-barang turlari yaxshi rivojlangan bo‘lib, ular okean yuzasidan tortib eng tagigacha keng tarqalgan. Okeanda o‘simliklarning 15 mingdan ortiq turi, hayvonlarning 150 mingga yaqn turi yashaydi. Flora tarkibining 5000 turi diatom o‘simliklardan, 2500 turi qizil o‘simliklardan, 1000 turi qo‘ng‘ir o‘simliklardan va 500 turi yuqori o‘simliklardan tashkil topgan. Fauna kompleksining 80 ming turi mollyuskalardan, 20 ming turdan ortiqrog‘i qisqichbaqasimonlardan, 15 ming turi eng oddiy jonivorlardan (radiolyariyalar, foraminiferlar, infuzoriyalar), 9 ming turi kovakichlilardan, 7 turi turli xil chuvalchanglardan, 5 ming turi bulutlardan, 16 ming turi baliqlardan va boshqalardan iborat. Dunyo okeanidagi o‘simliklar asosan bir hujayrali suv o‘tlaridan tashkil topgan. Ular okean fitomassasining 80 % ini tashkil etadi.

Pl ank t on  tarkibiga bir hujayrali suv o‘tlari (fitoplanktonlar) vam ayda hayvonlar (zooplanktonlar) – meduzalar, chuvalchanglar, mayda qisqichbaqasimonlar, oddiy hayvanlar va mollyuskalar kiradi. Fitoplanktonlar quyosh nuri yaxshi tushadigan suv qatlamining 50-100 m chuqurlikkacha bo‘lgan qismida, zooplanktonlar suv havzasining barcha chuqurliklarida keng tarqalgan. Ular erkin suzib yurish qobiliyatiga ega emas, ammo bir joydan ikkinchi joyga siljib borishi suv to‘lqinlari va dengiz oqimlari tufayli amalga oshadi.