Firdavsiy Shohnoma asari va òzbek mumtoz adabiyotida obrazlar genezisi
![Firdavsiy "Shohnoma" asari va òzbek
mumtoz adabiyotida obrazlar genezisi
Reja:
•
Firdavsiy "Shohnoma" asari tarixi
•
"Shohnoma" ning tuzilishi haqida
•
Asar qahramonlari va g'oyasi
•
"Shohnoma" va dostonlar bilan o'xshash jihatlari.
•
"Shohnoma" asaridagi qahramonlar va òzbek
mumtoz adabiyoti obrazlari.](/data/documents/31485ece-3118-410c-9358-f20364db136f/page_1.png)
!["Shohnom
a "
Shoirga boqiy umr, nomiga
bezavollik baxsh etgan asar
uning "Shohnoma" sodir. U
faqat fors tilida
sozlovchilargina emas,
balki butun Órta va Yaqin
Sharq,bora bora butun
jahon shuhratiga muyassar
bo'ldi.
Asar nomi "Shohlar haqida
kitob"deb ataladi. Chunki
undagi qissalar
shohliklarga bo'linib olib
borilad i](/data/documents/31485ece-3118-410c-9358-f20364db136f/page_2.png)
!["Shohnoma" tuzilishi :
•
Ellik podsholik tasvirlangan
va dostonning kompozitsion
qurilishi shu bilan
belgilanadi
•
Har bir shohlik davrining
tavsifi ham, har bir doston
ham "Shohnoma" uchun
qonuniylashtirilgan uslubda
yozilgan bb, ularning har biri
asosiy qism va xotimadan
iborat. •
Asardagi qissalar muallif
tilidan olib
boriladi(bular:qabilalqr
toqigan afsonalar,
qahramonlik dostonlari va
Eron, Órta Osiyoning
Iskandar Zulqarnayn
davridan to arablar bostirib
kelgunicha va boshqalarni
o'z ichiga oladi)
•
Ushbu asarda to'rt mingga
yilga yaqin voqealar aks
ettirilgan ulkan solnoma...](/data/documents/31485ece-3118-410c-9358-f20364db136f/page_3.png)
![Qahramonl
ariKo
va
S
u
h
ro
b
Isfa
n
d
iy
o
r
Bahrom
Rustam
M
a zd a k
G
iv S
iy
o
v
u
s
h
L
u
m
b
a
k](/data/documents/31485ece-3118-410c-9358-f20364db136f/page_4.png)
![G'oyasi
Vatanni ulug'lash Xalq
bahodirlari
ni vasf
etish Xalq
qudratini
ko'z - ko'z
qilish
Yaxshilik va yomonlik
orasidagi azaliy va
abadiy kurash
ifodalanishi.](/data/documents/31485ece-3118-410c-9358-f20364db136f/page_5.png)
!["Shohnoma" dan zolim va qonxo'r Zahhok
(ilonshoh, yelkasida ilon o'sib chiqqan)
haqida, "Rustam و Suhrob" haqida و shu
kabi ko'pgina dostonlar o'rin olgan.Asar
qahramoni Rustam Shağodning makr-
hiylasidan o'ladi.
Asardagi Zoli Za, Rudoba, Suhrob,Gudar
va boshqa qahramonlar ham Yer yuzida
adolat tantanasi uchunkurashadilar.](/data/documents/31485ece-3118-410c-9358-f20364db136f/page_6.png)
![Kaykovus o'g'li uchun o'ch
olgani Ahriman ga qarshi
qo'shin tortib boradi. "Go'r o'g'lining
tug'ilishi "da
Odil podshoh o'g'li
Ravshanni qutqarish uchun
Mary yurti podshisiga
qo'shin tortib boradi
Zahhok tushida qanday
o'ldirilishini ko'radi
"Alpomish","Ravshan"
dostonidagi qahramonlar
taqdiri tushida ayon bo'ladi.](/data/documents/31485ece-3118-410c-9358-f20364db136f/page_7.png)
![Faridun
hamda onasi
Elbrus tog'ida
yashaydi
"RUSTAMXON"
dostonida
Rustamxon va
onasi tog'da
yashayd i](/data/documents/31485ece-3118-410c-9358-f20364db136f/page_8.png)
![•
Kayumars afsonasi. Qadimgi Turon va Eron
xalqlari orasida keng
•
tarqalgan Kayumars afsonasining mufassal bayoni
va uning turli nusxalari
•
haqida Abu Ja’far Muhammad bin Jariy
Tabariyning «Ta’rixi Tabariy»
•
asarida ma’lumotlar beriladi. Shuningdek,
Firdavsiyning «Shohnoma»,
•
Beruniyning « 0 ‘tmish avlodlardan qolgan
yodgorliklar», Alisher
•
Navoiyning «Tarixi muluki Ajam» asarlarida ushbu
afsonaning tafsilotlarini
•
uchratish mumkin. Professor S.P.Tolstovning
«Qadimgi Xorazm
•
madaniyatini izlab», adabiyotshunos
N.M.Mallayevning « 0 ‘zbek adabiyoti
•
tarixi», hamda mualliflar jamoasi tomonidan
yaratilgan besh tomlik « 0 ‘zbek
•
adabiyoti tarixi» kitobining (akademik nashr) I
tomida (Toshkent, 1977)
•
ushbu qadimiy afsona haqidagi ilmiy mulohazalar
o ‘z ifodasini topgan.](/data/documents/31485ece-3118-410c-9358-f20364db136f/page_9.png)
![Gershasp afsonasi. Afsonalarda Gershasp obrazi
xalqni ofatlardan
qutqaruvchi qahramon sifatida tasvirlanadi.
Shulardan bizgacha yetib
kelgan Gershasp haqidagi bir afsonaning
mazmuni quyidagichadir:
Bir ajdar kishilarga ko‘p baxtsizlik keltiradi,
qabilaning hayoti xavf
ostida qoladi. Qahramon Gershasp ajdarga
qaishi jangga otlanadi va ajdaming
maskaniga qarab yo‘l oladi. Gershasp tush
chog‘iga qadar ajdami qidiradi,
biroq uni topolmaydi. U o ‘t yoqib, ovqat
pishirmoqchi bo'ladi. Ajdar
shunchalik katta ekanki, Gershasp ancha vaqt
uxlab yotgan ajdaming
ustida aylanib yursa ham, uni payqamabdi va o
‘chog‘ini uning ustiga qurgan
ekan. 0 ‘t ajdaming badanini qizdiribdi va u
vazmin qimirlay boshlabdi.
Shundan so‘nggina Gershasp ajdaming ustida
kezib yuiganini payqab qolibdi.](/data/documents/31485ece-3118-410c-9358-f20364db136f/page_10.png)
![Xusrav obrazi talqinida
Firdavsiy "Shohnoma"
•
Xusrav va Shirin muhabbati
yozma badiiy adabiyotda ilk
bor. Abulqosim Firdavsiy
«Shohnoma»sida uchraydi.
•
Firdavsiy asaridagi Farhod
obrazi Xusravning sarkardasi
bo'lib, ishq bobida uning
Shiringa yaqinligi nazarga
asoslanmaydi. Amir Xusrav Dehlaviy "Shirin
va Xusrav"
•
Amir Xusrav
Dehlaviyning «Shirin va
Xusrav» dostonida
Farhod obrazi yana-da
takomillashtiriladi. U
endi Chin xoqonining
o'g'li, shahzoda tarzida
tasvir etiladi.](/data/documents/31485ece-3118-410c-9358-f20364db136f/page_11.png)
![Farhod obrazining bosh
qahramon darajasiga
chiqishi
Nizomiy Ganjaviy "Xusrav va
Shirin"
Nizomiy Ganjaviy «Xusrav
va Shirin» dostonida esa
asar qahramonlari tarixiy
shaxsdan badiiy obraz
darajasiga ko'tariladi.
Undagi Farhod toshyo'nar
hunarmand bo'lib, Shiringa
muhabbat qo'ygan oshiq
sifatida namoyon bo'ladi. Alisher Navoiy "Farhod va
Shirin"
Shoir Alisher Navoiy «Forhod va
Shirin»da Xusrav Dehlaviy dostoni
ko'ngliga ancha ma’qul tushganini
bayon qiladi:
•
Chu X usrav surdi bu rangin
fasona,
•
Dedi so'z aw alidin ham
nlshona.
•
Manga ham chun bu pok
insho k o'rundi,
•
Bidoy at dln demak av lo
k o'rundi](/data/documents/31485ece-3118-410c-9358-f20364db136f/page_12.png)
![•
Foydalanilgan adabiyotlar :
•
Firdavsiyning "Shohnoma" asari
•
"Rustamxon" dostoni
•
"Go'ro'g'lining tug'ilishi" dostoni](/data/documents/31485ece-3118-410c-9358-f20364db136f/page_13.png)
![Gershasp afsonasi. Afsonalarda Gershasp obrazi
xalqni ofatlardan
qutqaruvchi qahramon sifatida tasvirlanadi.
Shulardan bizgacha yetib
kelgan Gershasp haqidagi bir afsonaning mazmuni
quyidagichadir:
Bir ajdar kishilarga ko‘p baxtsizlik keltiradi,
qabilaning hayoti xavf
ostida qoladi. Qahramon Gershasp ajdarga qaishi
jangga otlanadi va ajdaming
maskaniga qarab yo‘l oladi. Gershasp tush
chog‘iga qadar ajdami qidiradi,
biroq uni topolmaydi. U o ‘t yoqib, ovqat
pishirmoqchi bo'ladi. Ajdar
shunchalik katta ekanki, Gershasp ancha vaqt
uxlab yotgan ajdaming
ustida aylanib yursa ham, uni payqamabdi va o
‘chog‘ini uning ustiga qurgan
ekan. 0 ‘t ajdaming badanini qizdiribdi va u vazmin
qimirlay boshlabdi.
Shundan so‘nggina Gershasp ajdaming ustida
kezib yuiganini payqab qolibdi.](/data/documents/31485ece-3118-410c-9358-f20364db136f/page_14.png)
Firdavsiy "Shohnoma" asari va òzbek mumtoz adabiyotida obrazlar genezisi Reja: • Firdavsiy "Shohnoma" asari tarixi • "Shohnoma" ning tuzilishi haqida • Asar qahramonlari va g'oyasi • "Shohnoma" va dostonlar bilan o'xshash jihatlari. • "Shohnoma" asaridagi qahramonlar va òzbek mumtoz adabiyoti obrazlari.
"Shohnom a " Shoirga boqiy umr, nomiga bezavollik baxsh etgan asar uning "Shohnoma" sodir. U faqat fors tilida sozlovchilargina emas, balki butun Órta va Yaqin Sharq,bora bora butun jahon shuhratiga muyassar bo'ldi. Asar nomi "Shohlar haqida kitob"deb ataladi. Chunki undagi qissalar shohliklarga bo'linib olib borilad i
"Shohnoma" tuzilishi : • Ellik podsholik tasvirlangan va dostonning kompozitsion qurilishi shu bilan belgilanadi • Har bir shohlik davrining tavsifi ham, har bir doston ham "Shohnoma" uchun qonuniylashtirilgan uslubda yozilgan bb, ularning har biri asosiy qism va xotimadan iborat. • Asardagi qissalar muallif tilidan olib boriladi(bular:qabilalqr toqigan afsonalar, qahramonlik dostonlari va Eron, Órta Osiyoning Iskandar Zulqarnayn davridan to arablar bostirib kelgunicha va boshqalarni o'z ichiga oladi) • Ushbu asarda to'rt mingga yilga yaqin voqealar aks ettirilgan ulkan solnoma...
Qahramonl ariKo va S u h ro b Isfa n d iy o r Bahrom Rustam M a zd a k G iv S iy o v u s h L u m b a k
G'oyasi Vatanni ulug'lash Xalq bahodirlari ni vasf etish Xalq qudratini ko'z - ko'z qilish Yaxshilik va yomonlik orasidagi azaliy va abadiy kurash ifodalanishi.