logo

Fotosintezning yorugʻlik bosqichi

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

982.3408203125 KB
Fot osi nt ezni ng 
y orugʻ l i k  bosqi chi   RE J A :

  Kirish

  Asosiy qism
“ 1” Yorug’likda boradigan reaksiyalar
“ 2” Yorug’lik energiyasi
“ 3” Fotosintetik fosforirlanish 
“ 4” ATF sintezi hozirgi zamon nazariyasi

  Xulosa

  Foydalanilgan adabiyotlar K i r i sh
   Fotosintezning yorug’lik bosqichi haqida so’zlashdan avval men 
fotosintez haqida qisqacha ma’lumot berib o’tishni joiz deb bildim. 
Fotositez- yuksak o’simliklar suv o’tlari va ayrim fotosintezlovchi 
bakteriyalarda xlorofil va boshqa fotosintetik pigmentlar 
o’zlashtiradigan yorug’lik energiyasi hisobiga oddiy birikmalardan 
murakkab moddalar hosil bo’lishi. 
  Fotosintez tabiatda sodir bo’ladigan eng muhim biologik jarayonlardan 
biri. Fotosintezda quyosh energiyasini organik birikmalardagi kimyoviy 
energiyaga aylanadi. Fotosintezda barcha tirik organizmlarning nafas 
olishi uchun zarur bo’lgan kislorod atmosferaga ajralib 
chiqadi.Fotosintez haqida dastlabki ma’lumotlar ingliz botanigi va 
kimyogari S.Geyls, rus olimi M.V.Lomonosov ishlarida 
keltiriladi.Fotosintezning dastlabki jarayonlari xloroplastlar 
tilakoidlarida ro’y beradi; uglevodlar esa stromada sintezlanadi.   Yor u g’ l i k da  bora di ga n rea k si y a l a r
•
Ushbu jarayonda barcha pigmentlar 
qatnashadi va yorug’lik ishtirokida 
hosil bo’ladi, natijada esa suv yorug’lik 
energiyasi ta’sirida parchalanib O 2  , 
NADFH 2  hamda ATF hosil bo’ladi.
•
Yorug’lidan kvantlar va fotonlar holida 
yutilgan energiya xlorofil ma’lekulasini 
qo’zg’algan holatga olib kelishi, uning 
elektronining asosiy darajasidan singlet 
holatga o’tishida elektron 
energiyalarining sarflanishi,    ATF  ni  sintezlanishi,  fotokimyoviy  reaksiyalardan  suvning 
fotolizi,  natijasida  kislorodni  ajralishi,  NADF  qaytarilishining 
mehanizmlarini  tashkil  qiladi.  Fotosintez  asosan  ikkita  fiziologik 
va  biokimyoviy  jarayondan  tashkil  topgan,  ya’ni  yorug’likda 
boradigan va qorong’ulikda boradigan reaksiyalar.
Fotosintezning  yorug’lik  reaksiyalari  xloroplastlar  xlorofilining 
quyosh  yorug’lik  energiyasi  kvantlar  va  fotonlarini  yutishdan 
boshlanadi  va  buning  natijasida  qaytaruvchi  modda-  agent 
NADF*N*H hamda energiya ATF hosil bo’ladi.   Yor ug’ l i k  en ergi y a si
  Quyoshning yorug’lik energiyasi kvantlar yoki fotonlar holida 
tarqaladi va elektromagnit tebranish harakatiga ega. Qisqa to’lqin 
uzunligida ko’p energiya bo’lsa uzun to’lqin uznlikda aksincha 
bo’ladi.
  Fotosintez jarayonida ko’proq to’lqin uzunligi 400-720 nm 
bo’lgan nurlar ishtirok etadi.
  Xlorofil malekulasi yorug’lik energiyasini kvantlar yoki fotonlar 
holida yutadi. Buning natijasida xlorofildagi elektronlar 
qo’zg’algan holatga o’tadi va pigment ham qo’zg’aladi. Bunda 
elektron asosiy darajadan (C0) birinchi singlet darajaga (C1) 
o’tadi va bu juda qisqa vaqt davom etadi.    Shu  qisqa  vaqt  ichida  elektron  energiyasi 
sarflanib  pigment  avvalgi  tinch  holatga 
qaytadi va yangidan boshqa kvantni yutishi 
mumkin.  Agar  elektron  to’lqin  uzunligi 
qisqa  ko’k  binafsha  nurlarda  bir  kvant 
yutsa  yanada  yuqoriroq  singlet  darajaga 
o’tadi. Elektronlar qisqa vaqt ichida singlet 
darajadan birinchi singlet darajaga tushadi. 
Bu  vaqt  kvant  energiyasining  bir  qismi, 
issiqlikga  aylanib  sarf  bo’ladi. 
Fotokimyoviy  jarayonlarda  asosan, 
birinchi singlet holatdagi elektronlar ayrim 
hollarda  esa  triplet  holardagi  elektronlar 
ishtirok etadi.    Suv ni ng Fot ol i zi
Fotosintez jarayonida 
fotokimyoviy reaksiyalardan biri, 
bu suv fotolizidir. Ushbu 
jarayonni 1937-yil ingliz olimi 
Xill kashf etgan bo’lib u 
tomonidan barglardan ajratib 
olingan xloroplastlar ishtirokida 
yorug’lik ta’sirida O 2  ajralib 
chiqishi kuzatilgan.Ushbu 
jarayonda vodorod akseptori 
qatnashishi lozim    Fot osi n t et i k  f osf or i r l a ni sh
Xloroplastlarda yorug’lk energiyasi 
hisobiga hamda ADF va anorganik 
fosfat ishtirokida ATF hosil bo’ladi.
Fotosintetik fosforirlanish jarayoni 
D.Arnon tomonidan 1954-yilda kashf 
etilgan. Fotosintetik fosforirlanish ikki 
xil bo’ladi: 
“ 1” Xalqali(siklik) fotosintetik 
fosforirlanish.
“ 2” Xalqasiz(nosiklik) fotosintetik 
fosforirlanish.   Xalqali fosforirlanishda yutilgan 
barcha yorug’lik energiyasi ATF sintezi 
uchun sarf bo’ladi.Bunda nurni yutgan 
xlorofil qo’zg’aladi va yuqori energetik 
potensialga ega bo’lgan elektronni 
chiqaradi hamda o’zi(+) zaryadlanib 
qoladi.
  Xalqasiz fosforirlanishda ATF sintezi 
bilan birga, suvning fotolizi ham 
kuzatiladi, ya’ni O 2  ajralib chiqadi va 
NADF qaytariladi. Bunda ikkita tizim 
ishtirok etadi. Birinchisi 680-700nm 
nurlarni yutuvchi xl “a” tizimi 
ishtirokida bo’lsa, ikkinchi tizmda 650-
570nm nurlarni yutuvchi xl”a” va xl”b” 
hamda karatinoidlar ishtirok etadi. ATF SI N TEZI  HOZI R GI  ZA M ON  
N A ZA R I YA SI
•
ADF moddasining elektronlar tashuvi bilan bog’liq 
fosforirlanishi mexanizmi bo’yicha bir nechta nazariyalar 
mavjud. Shulardan biri ingliz bikimyogari P.Mitshelning 
kimyoosmotik nazariyasidir. Uning nazariyasiga ko’ra asosan 
elektron tashuvchi plastaxinon P 680  tizimidan ikkita elektronni 
olganidan so’ng yana ikkita elektroni xloroplast stromalaridan 
biriktirib oladi, va 4ta elektronni membranalar orqali 
xloroplastlar tilokoidlari ichiga olib o’tadi.Protonlar esa 
suvning fotoosidlanishi tufayli tilokoidlarning ichkarisida 
yig’iladi.    Protonlarning membranalarini turli tomonlardagi miqdor har hil 
bo’lganligi sababli ularning kimyoviy potensialida farq yuz 
beradi. Bu esa o’z navbatida vodorod ionlarining 
elektrokimyoviy membrana ponensialini yuzaga kelishiga olib 
keladi. 
Elektrokimyoviy membrana potensiali ikki holtni o’z ichiga 
oladi. Ulardan birinchisi bu- membranalarning har hil tomonlarda 
protonlarning turli miqdorlari tufayli vujudga kelga kosentratsion 
potensial bo’lsa, ikkinchisi memebranalar yuasida qarama qarshi 
zaryadlarning hosil bo’lishi bilan  bo’g’liq elektrik ya’ni 
membrana potensialidir.  X ul osa
Xulosa o’rnida shuni aytishimiz 
joizki tabiatdagi barcha fotosintez 
jarayonlari o’simliklar olam 
uchun juda muhim hisoblanadi. 
Fotosintez natijasida ro’y 
beradigan yrug’li va qorong’ulik 
jarayonlari yorug’lik energiyasi 
va fotosintetik fosforirlanish 
jarayonlari natijasida o’simlikda 
kechadigan fotokimyoviy 
eaksiyalar amalga oshishiga 
guvoh bo’lishimiz mumkin ekan.

Fot osi nt ezni ng y orugʻ l i k bosqi chi

RE J A :  Kirish  Asosiy qism “ 1” Yorug’likda boradigan reaksiyalar “ 2” Yorug’lik energiyasi “ 3” Fotosintetik fosforirlanish “ 4” ATF sintezi hozirgi zamon nazariyasi  Xulosa  Foydalanilgan adabiyotlar

K i r i sh Fotosintezning yorug’lik bosqichi haqida so’zlashdan avval men fotosintez haqida qisqacha ma’lumot berib o’tishni joiz deb bildim. Fotositez- yuksak o’simliklar suv o’tlari va ayrim fotosintezlovchi bakteriyalarda xlorofil va boshqa fotosintetik pigmentlar o’zlashtiradigan yorug’lik energiyasi hisobiga oddiy birikmalardan murakkab moddalar hosil bo’lishi. Fotosintez tabiatda sodir bo’ladigan eng muhim biologik jarayonlardan biri. Fotosintezda quyosh energiyasini organik birikmalardagi kimyoviy energiyaga aylanadi. Fotosintezda barcha tirik organizmlarning nafas olishi uchun zarur bo’lgan kislorod atmosferaga ajralib chiqadi.Fotosintez haqida dastlabki ma’lumotlar ingliz botanigi va kimyogari S.Geyls, rus olimi M.V.Lomonosov ishlarida keltiriladi.Fotosintezning dastlabki jarayonlari xloroplastlar tilakoidlarida ro’y beradi; uglevodlar esa stromada sintezlanadi.

Yor u g’ l i k da bora di ga n rea k si y a l a r • Ushbu jarayonda barcha pigmentlar qatnashadi va yorug’lik ishtirokida hosil bo’ladi, natijada esa suv yorug’lik energiyasi ta’sirida parchalanib O 2 , NADFH 2 hamda ATF hosil bo’ladi. • Yorug’lidan kvantlar va fotonlar holida yutilgan energiya xlorofil ma’lekulasini qo’zg’algan holatga olib kelishi, uning elektronining asosiy darajasidan singlet holatga o’tishida elektron energiyalarining sarflanishi,