Globallashuv va milliy ma’naviy xavfsizlikning madaniyat tizimida namoyon bo‘lishi
![M av zu : Globallashuv v a milliy
ma’nav iy xav fsizlik ning madaniy at
t izimida namoy on bo‘lishi
REJA:
1. Milliy ma’naviy xavfsizlik tushunchasining mohiyati va mazmuni
2.Globallashuv va ma’naviy inqilob
3.Globallashuv va sivilizatsiya.
4.Globallashuv jarayonida sivilizatsiya va madaniyat nisbati, o‘zaro
kesishuvi](/data/documents/64f1d042-0946-47ac-8c7f-1c97e8e789ef/page_1.png)
![](/data/documents/64f1d042-0946-47ac-8c7f-1c97e8e789ef/page_2.png)
![«Xavfsizlik» tushunchasi garchand davlatlar
paydo b o‘ lgan davrdan mavjud bulsa d a, u
ijtimoiy-gumanitar so h aga XX asr va XXI asr
boshlarida shiddat bilan kirib keldi. SHu
davrdan boshlab inson va mil latning ongi va
q albini, ma’naviyatini egallash yuli bilan butun
er yuzida uz xukmronligini o‘ rnatishga
q aratilgan xatti- h arakatlar boshlangan edi.
Ammo uning keng q amrovi bugungi talablar
darajasidan ancha ork a da qol mokda.](/data/documents/64f1d042-0946-47ac-8c7f-1c97e8e789ef/page_3.png)
![](/data/documents/64f1d042-0946-47ac-8c7f-1c97e8e789ef/page_4.png)
![«Xavfsizlik» tushunchasiga rossiyalik va
bosh qa bir q ator olimlar tomonidan h am
fikrlar bildirilgan. Tad qiqo tchilarning bir
q ismi bu s o‘ zga keng q amrovli ta’rif berishga
h arakat k i lgan bulsa, ikkinchi birlarida bu
tushunchaning fa q ,at ayrim shakllariga
nisbatan qo‘ llangan tax l illarni ko‘ rish
mumkin. Jumladan, rossiyalik olim V.N.
Kuznetsov: «Xavfsizlikning mazmuni xavf
tu g‘ ilmagan h ayot fak a tgina qay sidir ob’ektga
nisbatan xavf e h timoli tu g‘ ilgandagina xavf
sizlik fenomeni yuzaga keladi», deb
h isoblasa, yana bir rossiyalik olim V.I.
Mitroxin: «Xavfsizlik tushunchasi ostida
shax s , ijtimoiy guruhlar , davlat, jamiyat va
umuman sivilizatsiya k a driyatlari, sha’ni,
qad r- qi mmatining h imoyalanganlik darajasini
anglash lozimligi»ni k o‘ rsatadi. Bo shq a bir
olimlar N . .A. Severev va V . K . Dednovlar bu
tushunchani «shax s jamiyat va davlatning
hayotiy muhim manfaatlarini ichki va tashqi
taxdidlardan himoyalanganlik jihati» 1
, deb
ta’riflaganlar. « X avfsizlik» tushunchasiga nisbatan «tor»
doirada ta’riflar ham berilgan. Jumladan, R.
YAnovskiy fikricha, «Iqtisodiy xavfsizlik bu
— ishlab chiqarishning moddiy va moliyaviy
tavsifi bo‘lib, iktisodiyotning geosiyosiy
sohadagi o‘rni va barqarorligi holatidir». A.
Kravchenko bu mavzuni: «Ijtimoiy xavfsizlik
bugungi kunda davlat, jamiyat va fukarolar
tomonidan jamiyatning ijtimoiy sohasini
barbod etish yoki degradatsiyalashga qodir
bulgan xavf va taxdidlarning oldini olish,
qaytarish va bartaraf etish uchunqo‘llaydigan
chora-tadbirlar», deya izoxlaydi. Ijtimoiy
xavfsizlikka bevosita axborot xavfsizligining
ta’siri mavjud, bunda uzatilayotgan ma’lumot,
qabul qilinayotgan xabar va unga nisbatan
munosabat kabilar alohida urin tutadi.
Axborot xavfsizligi mamlakatning shunday
jihatiki, bunda fuqarolar, jamiyat va davlatga
mamlakatning axborot soxasiga ta’sir
kursatish orqali sezilarli zarar etkazilishi
mumkin bulmasligi sifatida belgilanadi.](/data/documents/64f1d042-0946-47ac-8c7f-1c97e8e789ef/page_5.png)
![](/data/documents/64f1d042-0946-47ac-8c7f-1c97e8e789ef/page_6.png)
![](/data/documents/64f1d042-0946-47ac-8c7f-1c97e8e789ef/page_7.png)
![O‘zbekistonlik olimlardan yana biri A.E. Ishmuhammmedov «Xavfsizlik
tushunchasi juda keng bulib, jamiyat hayotiga aloqador deyarli hamma
masalalarni — chegara xavfsizligi, region ichidagi tinchlik,
ekstremistik, milliy guruhlarning yo‘qligi, poraxurlik, jinoyat
ko‘rsatkichlarining kamayishi omillarini uz ichiga oladi va hokazo», —
deb hisoblasa, iqtisodchi olim, professor X,.P. Abulqosimov: «Xavfsizlik tu
shunchasi ko‘p qirrali bo‘lib, turlicha ma’noda talqin etiladi. SHunga
qaramasdan, ularda umumiy g‘oya mavjud bulib, bunga kura xavfsizlik
insoniyat hayotining turli sohalarida vujudga keladigan xavf-xatardan
himoyalanish, kafolatlanish ma’nosini anglatadi. Xavf-xatar esa davlat
va jamiyat rivojlanishiga, normal amal kilishiga tahdid soluvchi
potensial yoki real kuch omil hisoblanadi. Xavf-xatar namoyon
bulishining keskin shakllariga tabiiy, ijtimoiy katak
lizm va larzalar,
inqiroz va tangliklar, inkilob va qo‘zgolon, urush va qurolli
to‘qnashuvlar kiradi» 1
, — degan fikrni bildiradi.](/data/documents/64f1d042-0946-47ac-8c7f-1c97e8e789ef/page_8.png)
![](/data/documents/64f1d042-0946-47ac-8c7f-1c97e8e789ef/page_9.png)
![Faylasuf S.Otamurodov fikricha xavf “Bu o‘z navbatida, «zaif»
tomonning batamom kuchsizlanib, kuchli tomonga «itoat»
qilishiga majbur etadi. Xuddi mana shu jarayonning davom etishi
«kuchsizlar»da xavotirlanish, hadiksirash jihatlarini yuzaga
keltiradi. Ana shu holatdan xoli bulish uchun muvozanatga
erishish omillaridan foydalanish «zaif» tomon faoliyatida amal
qiladigan jarayon hisoblanadi. Ya’ni, o‘zining «men»ligini saqlab
qolishga bo‘lgan intilish barcha hodisa, voqea, jarayon va
munosabatlarga xos bo‘lgan xususiyat hisoblanadi, ularda
kechadigan «notekislik» va «tengsizlik» natijasida xavf-xatar
yuzaga keladi. SHu tariqa undan himoyalanish, qutulish,
muvozanatdagi taraqqiyotga erishishga intilish uchun zaif to
monning uz xavfsizligini ta’minlash zaruriyati yuzaga keladi. Ana
shu tariqa «xavfsizlik»ka erishish boqiiy muammo sifatida davom
etadi](/data/documents/64f1d042-0946-47ac-8c7f-1c97e8e789ef/page_10.png)
![milliy xavfsizlik deganda, mamlakat
va uning hududida yashaydigan
barcha insonlarning millati, irqi, jinsi,
diniy e’tiqodi, ijtimoiy kelib
chiqishidan qat’i nazar, turli salbiy
ta’sirlardan, yovuz kuchlar va
g‘oyalar xavf-xataridan
himoyalanganligini tushunish
mumkin buladi.](/data/documents/64f1d042-0946-47ac-8c7f-1c97e8e789ef/page_11.png)
![B ugungi kungacha «xavfsizlik» tizimida «milliy-ma’naviy xavfsizlik»
tushunchasi qo‘llanilmay kelinmoqda. U, asosan, «milliy xavfsizlik»ning
«ichida», uning tarkibiy qismi sifatida karalgan va tasavvur etib
kelingan edi. SHuning uchun ham u ilmiy iste’moldan chetda qolib
kelgan. Lekin bugun gi kunda uni mustaqil tushuncha va muammo
sifatida urganish zaruriyati kelib chiqmoqda. Uning sabablarini
faylasuf S.Otamurodov tomonidan ochib berilgan:
birinchidan, bugun insoniyatga va jahon
taravqqiyotida milliy ma’naviyatning roli har
qachongiga qaraganda oshib bormokda, u
insonlarning ongi va qalbini egallashning muhim
omiliga aylanmoqda;
ikkinchidan, insoniyatning intellektual salohiyati
yuksak darajaga ko‘tarilishiga qaramasdan, uning
ma’naviyati zaiflashib, qashshoqlashib bormokda.
Buning natijasida yovuzlik, zuravonlik, xudbinlik,
axloqsizlik, qasddan odam o‘ldirish, odam savdosi,
insoniyat irsiyatini butunlay barbod qiluvchi
narkoma
niya kabi ma’naviy illatlarning eng
jirkanch ko‘rinishlari har qachongiga qaraganda
ham avj olmokda; uchinchidan, shiddat bilan shakllanib
kelayotgan «ommaviy madaniyat»ning milliy
ma’naviyatga nisbatan taxdidi kuchayib
bormokda
turtinchidan, uzoq, yillar davomida rivojlangan
mamlakatlarda ajdodlar bilan avlodlar o‘rtasida
o‘zaro begonalashuv, yuksak iqtisodiy taraqqiyot
ta’sirida shakllangan yangi inson, oila, ota-ona,
qarindosh-urug‘, vatan, millat va boshqa bir
qancha qadriyatlar rivojlanib, o‘zining «avj»
nuqtasiga etib, keyingi istiqbol uchun javob bera
olmasdan qolmoqda](/data/documents/64f1d042-0946-47ac-8c7f-1c97e8e789ef/page_12.png)
![](/data/documents/64f1d042-0946-47ac-8c7f-1c97e8e789ef/page_13.png)
![](/data/documents/64f1d042-0946-47ac-8c7f-1c97e8e789ef/page_14.png)
![M illiy ma’naviyatga bo‘lgan ehtiyojning oshib borishi
globallashuv jarayoni ta’sirida shakllanayotgan «yangi
qadriyatlar»ning istiqbol uchun javob bera olmasligi
bilan bog‘liq bo‘lib qolmoqda. Ma’naviyatning aniq
sub’ektlar orqali namoyon bo‘lishidan kelib chiqganda,
asosiy tahdidlar inson va millat ma’naviyatiga
qaratilganligidan kelib chiqadi. Ularning h ar ikkalasi
h am o‘ zaro chambarchas bo g‘ liq b o‘ lib, insonsiz
millatni, millatsiz insonni tasavvur etib bulmaydi. Shu
ma’noda h am mil liy-ma’naviy xavfsizlikni ta’minlash
deganda, ularni uy g‘ un ho latda tushunmo g‘ imiz zarur
b o‘lad i.](/data/documents/64f1d042-0946-47ac-8c7f-1c97e8e789ef/page_15.png)
![](/data/documents/64f1d042-0946-47ac-8c7f-1c97e8e789ef/page_16.png)
![ADABIYOTLAR
1. Ў збекистан миллий энциклопедияси . 9- жилд . — Т .: « Узбекистан миллий энциклопедияси » Давлат илмий нашриёти , 205. 355-6.
2. Фалсафа : қо мусий лу ғ ат . — Т .: « Шарк ,», 204. 251-6. , Миллий исти қло л ғ ояси : асосий
тушунчалар , тамойил лар ва атамалар ( кискача изо ҳл и тажрибавий лу ғ ат ). — Т .: « Янги аср
авлоди », 202. 87-88-6.
3. Кузнецов В.Н. Социология безопасности. — М.: Книга и бизнес, 2003. — С. 82.
4. Митрохин В. И. Концептуальные основы стратегии на циональной безопасности России. //
Социально-политичес
кий журнал. — М., 1995. №6. — С. 23.
5. Системный анализ и моделирование безопасности. Учеб
ное пособие (Н.А.Северев,
В.К.Деднов). — М.: Высшая шко
ла, 206. — С. 27.
6. Яновский Р. Социальная динамика глобальных перемен: социология шанса для России на
достойную и безопасную жизнь ее народов. — М.: Книга и бизнес, 201. — С. 63.
https://youtu.be/qWnbxaEpg_w](/data/documents/64f1d042-0946-47ac-8c7f-1c97e8e789ef/page_17.png)
M av zu : Globallashuv v a milliy ma’nav iy xav fsizlik ning madaniy at t izimida namoy on bo‘lishi REJA: 1. Milliy ma’naviy xavfsizlik tushunchasining mohiyati va mazmuni 2.Globallashuv va ma’naviy inqilob 3.Globallashuv va sivilizatsiya. 4.Globallashuv jarayonida sivilizatsiya va madaniyat nisbati, o‘zaro kesishuvi
«Xavfsizlik» tushunchasi garchand davlatlar paydo b o‘ lgan davrdan mavjud bulsa d a, u ijtimoiy-gumanitar so h aga XX asr va XXI asr boshlarida shiddat bilan kirib keldi. SHu davrdan boshlab inson va mil latning ongi va q albini, ma’naviyatini egallash yuli bilan butun er yuzida uz xukmronligini o‘ rnatishga q aratilgan xatti- h arakatlar boshlangan edi. Ammo uning keng q amrovi bugungi talablar darajasidan ancha ork a da qol mokda.
«Xavfsizlik» tushunchasiga rossiyalik va bosh qa bir q ator olimlar tomonidan h am fikrlar bildirilgan. Tad qiqo tchilarning bir q ismi bu s o‘ zga keng q amrovli ta’rif berishga h arakat k i lgan bulsa, ikkinchi birlarida bu tushunchaning fa q ,at ayrim shakllariga nisbatan qo‘ llangan tax l illarni ko‘ rish mumkin. Jumladan, rossiyalik olim V.N. Kuznetsov: «Xavfsizlikning mazmuni xavf tu g‘ ilmagan h ayot fak a tgina qay sidir ob’ektga nisbatan xavf e h timoli tu g‘ ilgandagina xavf sizlik fenomeni yuzaga keladi», deb h isoblasa, yana bir rossiyalik olim V.I. Mitroxin: «Xavfsizlik tushunchasi ostida shax s , ijtimoiy guruhlar , davlat, jamiyat va umuman sivilizatsiya k a driyatlari, sha’ni, qad r- qi mmatining h imoyalanganlik darajasini anglash lozimligi»ni k o‘ rsatadi. Bo shq a bir olimlar N . .A. Severev va V . K . Dednovlar bu tushunchani «shax s jamiyat va davlatning hayotiy muhim manfaatlarini ichki va tashqi taxdidlardan himoyalanganlik jihati» 1 , deb ta’riflaganlar. « X avfsizlik» tushunchasiga nisbatan «tor» doirada ta’riflar ham berilgan. Jumladan, R. YAnovskiy fikricha, «Iqtisodiy xavfsizlik bu — ishlab chiqarishning moddiy va moliyaviy tavsifi bo‘lib, iktisodiyotning geosiyosiy sohadagi o‘rni va barqarorligi holatidir». A. Kravchenko bu mavzuni: «Ijtimoiy xavfsizlik bugungi kunda davlat, jamiyat va fukarolar tomonidan jamiyatning ijtimoiy sohasini barbod etish yoki degradatsiyalashga qodir bulgan xavf va taxdidlarning oldini olish, qaytarish va bartaraf etish uchunqo‘llaydigan chora-tadbirlar», deya izoxlaydi. Ijtimoiy xavfsizlikka bevosita axborot xavfsizligining ta’siri mavjud, bunda uzatilayotgan ma’lumot, qabul qilinayotgan xabar va unga nisbatan munosabat kabilar alohida urin tutadi. Axborot xavfsizligi mamlakatning shunday jihatiki, bunda fuqarolar, jamiyat va davlatga mamlakatning axborot soxasiga ta’sir kursatish orqali sezilarli zarar etkazilishi mumkin bulmasligi sifatida belgilanadi.