logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Milliy ma’naviy taraqqiyotimizda milliy tarbiya tizimining o‘rni

Milliy ma’naviy taraqqiyotimizda milliy tarbiya tizimining o‘rni

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1824.6474609375 KB
Ko'chirib olish
MAVZU: MILLIY MA’NAVIY TARAQQIYOTIMIZDA MILLIY TARBIYA TIZIMINING O‘RNI REJA: 1. Har bir millatning o‘ziga xos tarbiyaviy tizimi. 2. “Milliy tarbiya” tushunchasining ko‘p qirrali xodisa sifatidagi mohiyati. 3. Milliy tarbiya ijtimoiy tarixiy qonuniyat va ob’ektiv jarayon sifatida. 4. Milliy tarbiya ma’naviy taraqqiyot tizimining tarkibiy qismi Milliy tarbiyaning etnopedagogik qirralarini ilk bor kashf etgan olimlardan biri — kulturantropolog M. Mid bo‘ldi. Uningtadqiqotlari nafaqat geterostereotip (bir xalqning boshqa xalqlar haqidagi bilimlari yig‘indisi)ning, balki osiyolik va afrikaliklarda avtostereotip(o‘z xalqi haqidagi bilimlar yig‘indisi)ning shakllanishiga, boshqacha qilib aytganda, o‘zligini anglashga ham turtki bo‘ldi. Biz uchun ushbu tadqiqotning pedagogik jihati muhimdir. Zero, M. Mid tomonidan 1927 yili nashr ettirilgan «Samoada ulg‘ayish» kitobi tarbiyaning milliyligiga asoslangan ilk ilmiy-tadqiqot natijasidir. M. Mid bir kishining ma’lum milliy muxitdagi xulq-atvorini tushunishda uning bolalikda olgan milliy tarbiyasi ta’siri nihoyatda katta ahamiyatga egaligini qayd qiladi. CHunki bolalarning milliy tarbiyaviy ta’sirni qabul qilish jarayoni va kattalarning milliy fe’l-atvorlari orasida izchil aloqa mavjud. Tarbiyaning milliy xususiyat kasb etishida bir avloddan ikkinchi avlodga o‘tib keluvchi an’analar, marosim, udum, ishlab chikarish va xayotiy malakalar, afsonalar, xulq- atvor tarzi, bolalarga, o‘smirlarga, qariyalarga munosabatlarning o‘ziga xosligi katta rol o‘ynashini M. Mid aloxida kayd etadi. • XIX asrga kelib G‘arb ijtimoiy fanlarida boshqa xalqlar milliy- madaniy xususiyatlarini tadqiq qiluvchi kulturantropologiya va sotsiologiya yo‘nalishlari maxsus fanlarga aylandi. Bu fanlar «boshqa dunyo kishisi» muammosini o‘rgana boshladi. Aslida esa bu — boshqacha tarbiya — milliy tarbiyaning tizim, uslublari, maqsadlaridagi xususiyliklarni ilmiy nuqtai nazardan o‘rganish davri boshlanganligini anglatar edi. • XIX asr uchun «boshqa dunyo kishisi»ni o‘rganish taraqqiyparvar yangilik edi. Zero kulturantropologiya «Boshqa mamlakat, millat kishisi qanaqa?», «U o‘zini o‘rab olgan dunyoni, borliqni qanday idrok qiladi?», «U yaxshilik va yomonlikni qanday tushunadi?», «U o‘z xatti- harakatla-rida qanday mezonlarga asoslanib yo‘l tutadi?» kabi savollarga javob izlar edi. Odamlarning dunyo haqidagi bilimlari ortib, yangi erlar ochilib, savdo-sotiq, munosabatlari kengaya borgani sari ushbu muammoga qiziqish ham orta bordi. Milliy tarbiya vositasida avloddan-avlodga o‘tuvchi milliy malaniyat va uning sivilizatsiya bilan munosabatlarning misrlik mashhur pedagog Sote’ al-Husriy (1880— 1968) o‘z tadqiqotlarida yaqqol ochib berdi. «Menga madaniy birlikning kafolatini bering, men esa sizga bir-likning boshqa barcha gurlari kafolatini beraman» degan mashhur fikr ana shu olimnpng kalamiga mansub Al-Husriy SHarqda milliy- zamonaviylik oqimining tashkil topishiga katta xissa qo‘shdi. U zamonaviy arab milliy madaniyati tiklanishi arafasida pedagogikada «eskilik-yangilik», ya’ni millii fundamentalizm va milliy zamonaviylik orasida tafovut mavjudligi muammosini kun tartibiga qo‘ydi. Al-Husriy bir tomondan, milliylikni faqat tarixiy an’ana deb tushunuvchi fundamentalizm, kadimiychilik tarafdorlarini, ikkinchi tomondan, milliylikdan yuz o‘girib Ovrupo madaniyatiga taqlid kilishga undovchi «g‘arbiy»larni tankid kilib, bu tarbiyaviy muammoni fakatgina «sintez kilish orqali» echish mumkin degan ilg‘or fikrni o‘rtaga tashladi. Ma’rifatparvar Al-Husriy G‘arb ta’lim tizimini Arabistonga namuna nusxa qilib ko‘chirib olish xavfli va befoyda deb hisoblar edi. CHunki, «boshqa muhitga ko‘chirilgach, o‘z joyiga xos bo‘lgan ijtimoiy omillar ta’siridan ajratilgach, ko‘chirib keltirilgan maorif tizimi butunlay boshqa natijalar beradi». SHuning uchun, deydi pedagog Al-Husriy «biz boshqa har qanday millat maorif tizimiga o‘ralashib qolmasdan, taraqqiyotda bizdan o‘zib ketgan barcha millat tajribalaridan kelib chiqqan holda o‘zi-mizning alohida maorif tizimimizni tuzmog‘imiz kerak» 1 . SHuningdek, Al-Husriy arab tilining ilmiy atamalarini yaratishga chaqirib, «milliy tarbiya» tushunchasini ilk bor ilmiy-pedagogik muomalaga kiritdi. SHu tariqa milliy tarbiya, bir tomondan, mulkdor boylar orasida mavjud «o‘z manfaatlarini millat manfaatidan yuqori qo‘yish va ochko‘zlikka, ikkinchi tomondan, mutaasib ruhoniylarning «taraqqiyotga eltuvchi ilg‘or g‘oyalarga dushmanligi»ga qarshi kurashda samarali qurol bo‘lib xizmat qildi. • Milliy tarbiyanint o‘ta muhim ijtimoiy-psixologik omili bor. Bu — xarakterning milliyligidir. Milliy xarakter konsepsiyasi turli etnoslarda ularning o‘zlarigagina xos milliy xarakter mavjudligini, shaxsning milliy xarakteri ustuvor psixologik hodisa bo‘lib, bu uning milliy xulq- atvorida namoyon bo‘lishini, ana shu ko‘rsatkichlarga asoslanib, u yoki bu xalqqa, millatga mansub kishilar xarakterining modelini — o‘rtacha milliy xarakter namunasini yaratish mumkin degan xulosalarni asoslaydi. • Bir millatga mansub kishilar uchun umumiy bo‘lgan xususiyatlarni o‘zida mujassamlashtirgan namunaviy milliy shaxs siymosi mavjudligini birinchi bo‘lib A. Kardiner qayd qildi. U « milliy shaxsning shakllanishida, avvalo, oilaning milliy-tarbiyaviy ta’sirini, undan keyin ijtimoiy tarbiya omillarining etakchi rolini aloxida qayd qiladi. • CHaqaloqning (milliy tarbiya ob’ekti o‘laroq) o‘zbek sifatida shakllanishi o‘zbeklar uchun an’anaviy bo‘lganligi tufayli ko‘zga tashlanmaydi. Tadqiqotlar shuni qayd qilmoqdaki, shaxs madaniylasha (ukrainlasha, arablasha, o‘zbeklasha...) borar ekan, bu milliylashuv jarayoni milliy-ijtimoiy rollar talablaridan kelib chiqib, jamiyatning uzluksiz nazorati ostida amalga oshadi. «Milliy-ijtimoiy rol» tushunchasini, zamonaviy ijtimoiy rollar sotsiologik konsepsiyasi va I. Konning ijtimoiy rolga bergan ta’rifi-dan foydalangan holda. «muayyan mpllii birlik ichida an’anaviy ma’qullangan, shu millatga mansub a’zolaridan ularning yoshi, jinsi va muayyan vaziyatdan kelib chiqib kutiladigan xulq-atvor namunasi » deb ta’riflash mumkin. SAVOLLAR 1. Milliy tarbiya bu... 2. Tarbiya haqida prezidentimizning fikrlari 3. Jahon davlatlarida milliy tarbiyaning o`rni 4. Milliy tarbiya to`g`risidagi qarashlar https://youtu.be/FrSp7j-qAHg TESTLAR 1 . Islom Karimovning: “Bizga bitiruvchilar emas , maktab ta’lim va tarbiyasini ko‘rgan shaxslar kerak”, - degan iborasi qayd etilgan asarni aniqlang . A Barkamol avlod O‘zbekiston taraqqiyoti poydevori. B Barkamol avlod orzusi. D Buyuk maqsad yo‘lidan og‘ishmaylik. E O‘zbekiston kelajagi buyuk davlat 2. Ibtidoiy jamoa davrlarida tarbiyaning yuzaga kelishiga sabab bo‘lgan shart-sharoitlar nimalardan iborat? A Ibtidoiy kishilarning mehnat faoliyati va bunda tarkib topgan ijtimoiy munosabatlar. B Kohinlar va oqsoqollarning maqsadga muvofiq faoliyati. D Bolalarning kattalarga taqlidi. E Kishilarning o‘z nasl-nasabini davom ettirishda tabiiy-biologik negizga asoslanishi 3. Tarbiyadan ko‘zlangan asosiy maqsad nima? A) Har tomonlama ma’naviy rivojlanganlik, aqliy va axloqiy barkamol shaxsni shakllantirsh B) Insoniy fazilatlarni tarkib toptirish D) Ma’muriy ehtiyoj va qiziqtirish E) A va B javoblar to‘g ‘ri

MAVZU: MILLIY MA’NAVIY TARAQQIYOTIMIZDA MILLIY TARBIYA TIZIMINING O‘RNI REJA: 1. Har bir millatning o‘ziga xos tarbiyaviy tizimi. 2. “Milliy tarbiya” tushunchasining ko‘p qirrali xodisa sifatidagi mohiyati. 3. Milliy tarbiya ijtimoiy tarixiy qonuniyat va ob’ektiv jarayon sifatida. 4. Milliy tarbiya ma’naviy taraqqiyot tizimining tarkibiy qismi

Milliy tarbiyaning etnopedagogik qirralarini ilk bor kashf etgan olimlardan biri — kulturantropolog M. Mid bo‘ldi. Uningtadqiqotlari nafaqat geterostereotip (bir xalqning boshqa xalqlar haqidagi bilimlari yig‘indisi)ning, balki osiyolik va afrikaliklarda avtostereotip(o‘z xalqi haqidagi bilimlar yig‘indisi)ning shakllanishiga, boshqacha qilib aytganda, o‘zligini anglashga ham turtki bo‘ldi. Biz uchun ushbu tadqiqotning pedagogik jihati muhimdir. Zero, M. Mid tomonidan 1927 yili nashr ettirilgan «Samoada ulg‘ayish» kitobi tarbiyaning milliyligiga asoslangan ilk ilmiy-tadqiqot natijasidir.

M. Mid bir kishining ma’lum milliy muxitdagi xulq-atvorini tushunishda uning bolalikda olgan milliy tarbiyasi ta’siri nihoyatda katta ahamiyatga egaligini qayd qiladi. CHunki bolalarning milliy tarbiyaviy ta’sirni qabul qilish jarayoni va kattalarning milliy fe’l-atvorlari orasida izchil aloqa mavjud. Tarbiyaning milliy xususiyat kasb etishida bir avloddan ikkinchi avlodga o‘tib keluvchi an’analar, marosim, udum, ishlab chikarish va xayotiy malakalar, afsonalar, xulq- atvor tarzi, bolalarga, o‘smirlarga, qariyalarga munosabatlarning o‘ziga xosligi katta rol o‘ynashini M. Mid aloxida kayd etadi.

O'xshashlar

Globallashuv va milliy ma’naviy xavfsizlikning madaniyat tizimida namoyon bo‘lishi
YANGILANAYOTGAN O’ZBEKISTON MILLIY YUKSALISHDAN – MILLIY TARAQQIYOT SARI
Yangi O’zbekiston milliy tiklanishdan – milliy yuksalish sari
MILLIY KURASH TURLARIDAN MUSOBOQALAR
Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. Kadrlar tayyorlash milliy modeli. O’zbekiston Respublikasining uzluksiz ta’lim tizimi