Ibtidoiy tarixni davrlashtirish

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

7820.873046875 KB

Ko'chirib olish

RE JA;
1. PALEOLIT DAVRI
2. MEZOLIT DAVRI
3. NEOLIT VA ENEOLIT DAVRILARI
4. BRONZA VA TEMIR DAVRLARI

PALEOLIT DAVRI
PALEOLIT ( QADIMGI YUNONCHA : ΠΑΛΑΙΌΣ [ PALEO]... VA ΛΊΘΟΣ [ LITHOS] — TOSH ) — QADIMGI. TOSH
DAVRI. TOSH DAVRINI 2 BOSQICHGA: PALEOLIT — PALEOLIT (QADIMGI) VA NEOLIT — YANGI TOSH
ASRLARIGA BOʻLIB OʻRGANISH DASTLAB 1865-YIL INGLIZ ARXEOLOGI J. LEBBOK TOMONIDAN FANGA
KIRITILGAN. PALEOLIT QUYI (ILK), OʻRTA VA YUQORI (SOʻNGGI) QAD. TOSH DAVRLARIGA BOʻLINADI.
PALEOLIT ENG QAD. IBTIDOII ODAMLARNING KAZILMA ILK ZOTLARI HAYOT KECHIRGAN ULKAN TARIXIY
ZAMON HISOBLANADI. OʻSHA QAD. ZAMONDA YER KURRASINING IKDIMI, OʻSIMLIK VA HAYVONOT
DUNYOSI BIZ YASHAB TURGAN DAVRDAN MUTLAQO OʻZGACHA BOʻLIB, UNDAN KESKIN FARQ QILGAN.
PALEOLIT DAVRINING IBTIDOII ODAMLARI KERTILGAN DAGʻAL TOSH QUROLLARDAN FOYDALANGANLAR.
ULAR TOSH QUROLLARGA SAYQAL BERISH HAMDA SOPOL IDISH YASASHNI HALI BILMAGANLAR. ASOSAN,
OVCHILIK VA TERMACHILIK BILAN KUN KECHIRIB, IBTIDOII DEQQONCHILIK VA CHORVACHILIK KABI
MASHGʻULOTLARNI HALI KASHF ETMAGANLAR.

ENG QADIMGI ODAMLAR DASTLABKI MEHNAT QUROLLARINI TOSHDAN YASAGANI
TUFAYLI ARXEOLOGLAR INSONIYAT TARIXINING BOSHLANISHINI «TOSH DAVRI» DEB
ATASHADI. TOSH DAVRI ANCHA UZOQ DAVOM ETGAN, SHUNING UCHUN HAM UNI
QUYIDAGI BOSQICHLARGA AJRATISHADI
– QADIMGI TOSH DAVRI – PALEOLIT (YUNONCHA
«PALEOS» – «QADIMGI» VA «LITOS» – «TOSH» SO‘ZLARIDAN);
– O‘RTA TOSH DAVRI – MEZOLIT («MEZOS» –«O‘RTA»);
– YANGI TOSH DAVRI – NEOLIT («NEOS» –«YANGI»);
– MISTOSH DAVRI – ENEOLIT (LOTINCHA«ENEUS» – «MIS» VA YUNONCHA «LITOS» –
«TOSH»).

MEZOLIT DAVRI
• MEZOLIT DAVRI OPRTA TOSH DAVRI PALEOLITDAN NEOLITGA OʻTISH DAVRI (MILODDAN AVVALGI 12-7
MING YILLIK).
•
GEOLOGIK PLEYSPGOTSENDAN HOZIRGI GOLOSENGA OʻTISH DAVRI. MEZOLITDA HAYVONOT DUNYOSI,
LANDSHAFTLAR MUZLIK DAVRIDAN XALOS BOʻLIB HOZIRGI TABIIY SHAROITGA MOSLASHGAN. MUZLIK
DAVRIGA MOSLASHGAN YIRIK HAYVONLAR ( MAMONTLAR ) YOʻQ BOʻLIB, YANGILARI PAYDO BOʻLGAN.
INSON HAYOTIDA KATTA OʻZGARISHLAR SODIR ETILGAN. MEZOLITDA OʻQ-YOYNING KASHF ETILISHI BILAN
YAKKA OILA BOʻLIB YASHASH IMKONIYATI TUGʻILGAN. TOSH, SUYAK, YOGʻOCHDAN MIKROLIT QUROLLAR
(PICHOQ, QIRGʻICH, BOLTA) KASHF QILINGAN. BU QUROLLAR YORDAMIDA ODAMLAR YAKKA HOLDA OV
QILISH IMKONIGA EGA BOʻLISHGAN. SHU TARIQA JAMOA BOʻLIB YASHASHGA BARHAM BERILGAN. MEZOLIT
DAVRI ODAMLARI OVCHILIK, BALIQCHILIK, TERIMCHILIK BILAN SHUGʻULLANGANLAR.

NEOLIT DAVRI
• NEOLIT (NEO... VA YUN. LITHOS — TOSH) — YANGI TOSH DAVRI, TOSH DAVRINING SOʻNGGI
BOSQICHI. OSIYO VA YEVROPA MINTAQALARIDA QAYD ETILGAN VA QAZIB OʻRGANILGAN.
•
NEOLIT DAVRI OSORI ATIQALARINING AKSARIYATI MILODDAN AVVALGI 6—3-MING YILLIKLAR BILAN
SANALADI. TOSH DAVRINING BU YANGI BOSQICHI QARIYB 3 MING YIL DAVOM ETGAN. NEOLIT
DAVRIDA ODAMZODNING TURMUSH TARZI VA IQTISODIY HAYOTIDA BIR QATOR YIRIK TUB
OʻZGARISHLAR SODIR BOʻLADI. OVCHILIK VA TERIMCHILIK KABI TABIATGA BOQIM HAYOTIY
MASHGʻULOTLAR NEGIZIDA IBTIDOIY DEHQONCHILIK VA XONAKI CHORVACHILIK YUZAGA KELIB,
KISHILIK TARIXIDA ILK BOR DASTLABKI ISHLAB CHIQARUVCHI XOʻJALIKLARGA ASOS SOLINDI. NEOLIT
ODAMINING XOʻJALIK HAYOTIDAGI TARAQQIYOT TAQOZOSI BILAN SOPOLDAN IDISH-TOVOKLAR
YASALIB ILK KULOLLIK, SUYAK VA XAYVON SHOXLARIDAN DUK, IGNA, BIGIZ VA URCHUQ TOSHLAR
HAMDA ODDIIGINA YOGʻOCH DASTGOXLARI YASALIB, IP YIGIRISH, BALIQ OVI TOʻRLARINI TOʻQISH VA
XONAKI TOʻQIMACHILIK YUZAGA KELADI. CHAKMOKTOSHLARDAN TURLI XIL MAYDA VA YIRIK MAXSUS
(OʻQ YOY VA NAYZA PAYKONLARI, PARMA, PONA, ARRA, BOLTA, OʻROQ, OʻROQRANDA) QUROL VA
ASBOBLAR YASALIB, TOSH QUROLLAR YASASH USLUBIYATI TAKOMILLASHDI.

ENEOLIT DAVRI
•
MILODDAN AVVALGI IV–III MING YILLIKLARGA KELIB MARKAZIY OSIYO SHAROITIDA BIR NECHA YUZ MING
YILLAR DAVOM ETGAN KISHILIK TARIXINING TOSH DAVRI TUGADI. UNING O‘RNINI ENEOLIT EGALLADI.
IBTIDOIY JAMOALAR MEHNAT QUROLLARINI YASASHDA DASTLAB MISDAN FOYDALANISHDI. SHUNING
UCHUN HAM BU DAVR ENEOLIT MIS-TOSH DAVRI DEB ATALADI. ENEOLIT YER SHARINING BARCHA
MINTAQALARIDA BIR VAQT DA BOSHLANMAY, BALKI HAR BIR HUDUDNING TABIIY-EKOLOGIK
IMKONIYATLARIGA MOS RAVISHDA TURLI DAVRLARDA BOSHLANGAN. MASALAN, OSIYO VA AFRIKANING
QADIMGI DEHQONCHILIK MINTAQALARIDA IBTIDOIY JAMOALAR METALL BILAN AVVALROQ, BOSHQA
MINTAQALARDA ESA ANCHA KEYINROQ TANISHISHGAN.
•
AYRIM TADQIQOTCHILARNING FIKRICHA, MIS ERITIB OLISH SAN’ATI – METAL
LURGIYA MIL. AVV. VIII-VII VA
VII-VI MING YILLIKLAR ATROFIDA YAQIN SHARQDA VUJUDGA KELGAN. MIS MESOPATAMIYANING TOG‘LI
HUDUDLARIDA MIL. AVV. IV MINGINCHI YILLIKLARDAN ISHLATILA BOSHLANGANLIGI FANDA MA’LUM.

BROZNA DAVRI
•
MARKAZIY OSIYODA BRONZA DAVRI TAXMINAN ERAMIZDAN AVVALGI III MING YILLIK
O’RTALARIDAN TO I MING YILLIK BOSHLARIGA QADAR DAVOM ETGAN. BRONZA DAVRIDA
CHO’L VA ADIRLARDA CHORVACHILIK MADANIYATI RIVOJLANGAN BO‘LSA, JANUBIY
HUDUDLARDA HUNARMANDCHILIK MADANIYATI RAVNAQ TOPGAN. SHU BILAN BIRGA
JANUBIY HUDUDLARDA DEHQONCHILIK TARAQQIY ETIB, SHAHARLARNING VUJUDGA KELISH
JARAYONI KECHGAN.
•
ILK BRONZA DAVRIDA KULOLCHILIK BUYUMLARIGA BIR XIL GEOMETRIK NAQSH BERISH
ODATGA AYLANGAN. OLTINTEPA (JANUBIY TURKMANISTON) DA OLIB BORILGAN QAZISHMALAR
SHUNI KO’RSATADIKI. BU DAVRDA MUHTASHAM IBODATXONA SAROY TIPIDAGI MONUMENTAL
INSHOOTLAR QURISH BIRM UNCHA RIVOJLANIB BORGAN.

TEMIR DAVRI
TEMIR DAVRI , ILK TEMIR DAVRI — INSONIYATNING IBTIDOIY JAMOA VA ILK ISHLAB CHIQARISH. XOʻJALIGI
SHAKLLANAYOTGAN TARIXIDAGI DAVR. FANDA TOSH VA JEZ DEB YURITILGAN DAVRLARDAN SOʻNG INSONIYAT
HAYOTIDA SODIR BOʻLGAN TARIXIY BOSQICH. BU DAVR XOʻJALIKDA OHANGARLIK (TEMIR METALLURGIYASI)
YUZAGA KELISHI, TARKALISHI VA TEMIR QUROLLAR ISHLATILISHI BILAN BELGILANADI. "TEMIR DAVRI"
ATAMASI, GARCHI ANTIK DUNYODA TOSH, JEZ ASRI TUSHUNCHALARI QATORIDA YUZAGA KELGAN BOʻLSADA,
FANGA 19-ASRNING OʻRTALARIDA DANIYALIK ARXEOLOG K.YU.TOMSEN TOMONIDAN KIRITILGAN. RUDADAN
TEMIRNI A JRATIB OLISH USULI DASTLAB MISR VA MESOPOTAMIYADA (MIL. AV. 3MING YILLIKNING 1YARMIDA)
KASHF ETILGAN. KEYINROQ (MIL. AV. 2MING YILLIKNING OXIRIDA) BU USULNI YUNONLAR BILIB OLISHGAN.
MIL. AV. 11-ASRDAN BOSHLAB FALASTIN, SURIYA, KICHIK OSIYO, ZAKAVKAZYE, HINDISTON VA XITOYDA
XOʻJALIK VA HARBIY QUROLASLAHALAR YASASHDA TEMIRDAN KENG MIQYOSDA FOYDALANILGAN, SOʻNGRA
TEMIR ASBOBLAR YASASH ERON VA OʻRTA OSIYODA HAM KENG TARQALA BOSHLAGAN.

IBTIDOIY TARIXNI DAVRLASHTIRISH

RE JA; 1. PALEOLIT DAVRI 2. MEZOLIT DAVRI 3. NEOLIT VA ENEOLIT DAVRILARI 4. BRONZA VA TEMIR DAVRLARI

PALEOLIT DAVRI PALEOLIT ( QADIMGI YUNONCHA : ΠΑΛΑΙΌΣ [ PALEO]... VA ΛΊΘΟΣ [ LITHOS] — TOSH ) — QADIMGI. TOSH DAVRI. TOSH DAVRINI 2 BOSQICHGA: PALEOLIT — PALEOLIT (QADIMGI) VA NEOLIT — YANGI TOSH ASRLARIGA BOʻLIB OʻRGANISH DASTLAB 1865-YIL INGLIZ ARXEOLOGI J. LEBBOK TOMONIDAN FANGA KIRITILGAN. PALEOLIT QUYI (ILK), OʻRTA VA YUQORI (SOʻNGGI) QAD. TOSH DAVRLARIGA BOʻLINADI. PALEOLIT ENG QAD. IBTIDOII ODAMLARNING KAZILMA ILK ZOTLARI HAYOT KECHIRGAN ULKAN TARIXIY ZAMON HISOBLANADI. OʻSHA QAD. ZAMONDA YER KURRASINING IKDIMI, OʻSIMLIK VA HAYVONOT DUNYOSI BIZ YASHAB TURGAN DAVRDAN MUTLAQO OʻZGACHA BOʻLIB, UNDAN KESKIN FARQ QILGAN. PALEOLIT DAVRINING IBTIDOII ODAMLARI KERTILGAN DAGʻAL TOSH QUROLLARDAN FOYDALANGANLAR. ULAR TOSH QUROLLARGA SAYQAL BERISH HAMDA SOPOL IDISH YASASHNI HALI BILMAGANLAR. ASOSAN, OVCHILIK VA TERMACHILIK BILAN KUN KECHIRIB, IBTIDOII DEQQONCHILIK VA CHORVACHILIK KABI MASHGʻULOTLARNI HALI KASHF ETMAGANLAR.

ENG QADIMGI ODAMLAR DASTLABKI MEHNAT QUROLLARINI TOSHDAN YASAGANI TUFAYLI ARXEOLOGLAR INSONIYAT TARIXINING BOSHLANISHINI «TOSH DAVRI» DEB ATASHADI. TOSH DAVRI ANCHA UZOQ DAVOM ETGAN, SHUNING UCHUN HAM UNI QUYIDAGI BOSQICHLARGA AJRATISHADI – QADIMGI TOSH DAVRI – PALEOLIT (YUNONCHA «PALEOS» – «QADIMGI» VA «LITOS» – «TOSH» SO‘ZLARIDAN); – O‘RTA TOSH DAVRI – MEZOLIT («MEZOS» –«O‘RTA»); – YANGI TOSH DAVRI – NEOLIT («NEOS» –«YANGI»); – MISTOSH DAVRI – ENEOLIT (LOTINCHA«ENEUS» – «MIS» VA YUNONCHA «LITOS» – «TOSH»).

O'xshashlar

Tarixni oʼzgartirgan ixtirolar

O’zbek tilining tarixini davrlashtirish

Jadid dramaturgiyasini davrlashtirish masalasi

ANTROPOGONEZ DAVRLASHTIRISH VA XRONOLOGIYASI

Ibtidoiy ma’naviy madaniyat