logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. ilk savdo yo’llarining paydo bo’lishi va ularning dunyo mamlakatlari ma’daniyatiga qo’shgan xissasi

ilk savdo yo’llarining paydo bo’lishi va ularning dunyo mamlakatlari ma’daniyatiga qo’shgan xissasi

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2044.7236328125 KB
Ko'chirib olish
M A V Z U : I L K S A V D O Y O ’ L L A R I N I N G P A Y D O B O ’ L I S H I V A U L A R N I N G D U N Y O M A M L A K A T L A R I M A ’ D A N I Y A T I G A Q O ’ S H G A N X I S S A S I E N G Q A D I M G I S AV D O Y O ’ L L A R I  Savdo-sotiq ishlari barcha davrlarda kishilar hayotida muhim ahamiyatga ega bo‘lgan.Savdo-sotiq davlat iqtisodiy taraqqiyotiga ham katta ta’sir ko‘rsatgan. Shu tufayli ham turli mamlakatlar o‘zaro foydali savdodan juda manfaatdor bo‘lganlar. Bu esa qadimda ham muhim savdo yo‘llari ochilishiga olib keldi. O‘z hududidan savdo karvonlari o‘tadigan mamlakatlar yo‘l atroflariga savdogarlar uchun barcha zarur qulayliklarni yaratib berganlar. O‘zlarining va mollarining xavfsizligini ta’minlash choralarini ko‘rganlar.  Yo‘lning «La’l yo‘li» deb atalishiga bu yo‘ldan qimmatbaho la’l toshining tashilishi sabab bo‘lgan. U lojuvard deb ham ataladi. «La’l yo‘li» Pomir tog‘idan boshlanib, Eron, Mesopotamiya va Misr orqali o‘tgan. La’l toshlaridan yasalgan buyumlar hatto Misr fir’avnlari maqbaralari (ehromlari)dan ham topilgan. Q A D I M G I K A R V O N S A V D O Y O ‘ L L A R I D A N B I R I « L A ’ L Y O ‘ L I » D E B A T A L G A N . B U Y O ‘ L M I L O D D A N A V V A L G I 3 – 2 - M I N G Y I L L I K L A R D A O C H I L G A N .  Qadimgi mashhur savdo yo‘llaridan yana biri «Shoh yo‘li» deb ataladi. Unga Eron shohi Doro I asos soldi. Uni Eron shohlari nazorat qilishgan. «Shoh yo‘li» ikki yo‘nalishli bo‘lib, birinchisi O‘rtayer dengizi bo‘yidagi turli shaharlarni Eron bilan bog‘lagan bo‘lsa, ikkinchisi Eron va Baqtriya orqali o‘tib Oltoy va Hindistongacha borgan. S H O H Y O ’ L I  XIX asrning 70 yillarida nemis olimi K.Rixtgofen tomonidan «Ipak yo’li» nomi bilan kiritildi. Unga qadar «Ipak yo’li» «G’arbiy meridional yo’l» deb kelinardi . «Buyuk Ipak yo’li» haqidagi ilk yozma ma’lumotlar miloddan avvalgi 138 yilga to’g’ri keladi: Xitoy imperatori Vu Di topshirig’i bilan Markaziy Osiyoga yuborilgan elchi va sayyoh CHjan Syan «Buyuk ipak yo’li»ni o’rganadi va bu to’g’rida o’z tasnifini beradi. B U Y U K I PA K Y O ’ L I  SHunday qilib, CHjan Syan yurgan yo’l bo’ylab miloddan avvalgi II-I asrlarda Xitoyni Markaziy va G’arbiy Osiyo bilan bog’lovchi jahon ahamiyatiga ega Buyuk ipak yo’li deb ataluvchi narvon yo’li o’tadigan bo’ldi. «Ipak yo’li» Xitoyning qadimgi markazi Siandan boshlanib, Lanchjou orqali Dunxuanga keladi. Dunxuanda u ikkiga ajraladi.  «Ipak yo’li»ning janubi-g’arbiy tarmog’i Takla-Makon sahrosi orqali Xotanga, undan YOrkentga kelib, Pomir tog’ining daralari orqali Vaxonga, undan Baqtriyaning bosh shahri Zariaspga (Balx) kelgan, Balxda yo’l uch tarmoqqa ajralib, uning g’arbiy tarmog’i Marvga, janubiy tarmog’i Hindistonga, shimoliy tarmog’i Termiz orqali Darband, Nautak, Samarqandga qarab ketgan. B U Y U K I P A K Y O ’ L I N I N G 2 T A R M O G ’ I S H I M O L I G ’A R B I Y TA R M O G ’ I  «Ipak yo’li»ning shimoli-g’arbiy tarmog’i esa Dulxuandan Bami Kuchi, Turfan orqali Tarim vohasiga – Qashg’arga borgan. Undan Toshqurg’on orqali O’zgan, O’sh, Quva, Axsikent, Ponga, undan Asht dashti orqali Xo’jand, Zomin, Jizzaxga, so’ngra Samarqandga Nautaka yo’li bilan birlashgan. Yo’l Samarqanddan g’arbga – Dobusiyaga, Malik cho’li orqali Buxoro va Romitanga, undan Varaxsha orqali Paykent va Forobga borib Amul’ shahriga o’tgan. Amulda Marvdan Urganch tomon Amu bo’yla ketayotgan yo’lga qo’shilgan Bu savdo yo’llari orqali insonlar doimo ma’daniyat va o’zaro aloqalar orqali rivojlangan . Hech bir svillizatsiya tashqi ta’sirlarsiz mukkammal ko’rinishiga erisha olmaydi. A H A M I YAT I S H U S A B A B L I H A M H U K M D O R L A R S A V D O N I R I V O J L A N T I R I S H G A H A R A K A T Q I L G A N L A R Buyuk ipak yo’lining ahamiyatini oddiygina misollar bilan ko’rishimiz mumkin. Masalan 718 – yilda samarqanddan sovg’a tariqasida yuborilgan dubulg’a orqali butun xitoy qo’shini temir qalpoqlar bilan ta’minlangan. Yoki bu yo’llarning 15 asrda usmonli turklar qo’liga o’tishi natijasida yevropa davlatlari sharq bilan savdodan ayriladi va aynan shu sababli buyuk geografik kashfiyotlar boshlanadi. Keng ko’lamdagi ulkan dengiz yo’llari paydo bo’ladi va davlatlar rivojlanishida ulkan rol o’ynaydi. B U Y U K G E O G R A F I K K A S H F I Y O T L A R

M A V Z U : I L K S A V D O Y O ’ L L A R I N I N G P A Y D O B O ’ L I S H I V A U L A R N I N G D U N Y O M A M L A K A T L A R I M A ’ D A N I Y A T I G A Q O ’ S H G A N X I S S A S I

E N G Q A D I M G I S AV D O Y O ’ L L A R I  Savdo-sotiq ishlari barcha davrlarda kishilar hayotida muhim ahamiyatga ega bo‘lgan.Savdo-sotiq davlat iqtisodiy taraqqiyotiga ham katta ta’sir ko‘rsatgan. Shu tufayli ham turli mamlakatlar o‘zaro foydali savdodan juda manfaatdor bo‘lganlar. Bu esa qadimda ham muhim savdo yo‘llari ochilishiga olib keldi. O‘z hududidan savdo karvonlari o‘tadigan mamlakatlar yo‘l atroflariga savdogarlar uchun barcha zarur qulayliklarni yaratib berganlar. O‘zlarining va mollarining xavfsizligini ta’minlash choralarini ko‘rganlar.

 Yo‘lning «La’l yo‘li» deb atalishiga bu yo‘ldan qimmatbaho la’l toshining tashilishi sabab bo‘lgan. U lojuvard deb ham ataladi. «La’l yo‘li» Pomir tog‘idan boshlanib, Eron, Mesopotamiya va Misr orqali o‘tgan. La’l toshlaridan yasalgan buyumlar hatto Misr fir’avnlari maqbaralari (ehromlari)dan ham topilgan. Q A D I M G I K A R V O N S A V D O Y O ‘ L L A R I D A N B I R I « L A ’ L Y O ‘ L I » D E B A T A L G A N . B U Y O ‘ L M I L O D D A N A V V A L G I 3 – 2 - M I N G Y I L L I K L A R D A O C H I L G A N .

 Qadimgi mashhur savdo yo‘llaridan yana biri «Shoh yo‘li» deb ataladi. Unga Eron shohi Doro I asos soldi. Uni Eron shohlari nazorat qilishgan. «Shoh yo‘li» ikki yo‘nalishli bo‘lib, birinchisi O‘rtayer dengizi bo‘yidagi turli shaharlarni Eron bilan bog‘lagan bo‘lsa, ikkinchisi Eron va Baqtriya orqali o‘tib Oltoy va Hindistongacha borgan. S H O H Y O ’ L I

 XIX asrning 70 yillarida nemis olimi K.Rixtgofen tomonidan «Ipak yo’li» nomi bilan kiritildi. Unga qadar «Ipak yo’li» «G’arbiy meridional yo’l» deb kelinardi . «Buyuk Ipak yo’li» haqidagi ilk yozma ma’lumotlar miloddan avvalgi 138 yilga to’g’ri keladi: Xitoy imperatori Vu Di topshirig’i bilan Markaziy Osiyoga yuborilgan elchi va sayyoh CHjan Syan «Buyuk ipak yo’li»ni o’rganadi va bu to’g’rida o’z tasnifini beradi. B U Y U K I PA K Y O ’ L I

O'xshashlar

Ilk savdo yo’llarining vujudga kelishi va sivilizatsiyaga ta’siri
O’ZBEKISTONNING BUYUK G’ALABAGA QO’SHGAN XISSASI
Yevropa va dunyo okeani hududida sivilizatsiyalarning paydo bo’lishi
ETNALOGYANI PAYDO BO’LISHI
O’rta Osiyo shaharlarining paydo bo’lishi va rivojlanishi