Jahon chorvachiligi va baliqchiligi geografiyasi

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

5256.5087890625 KB

Ko'chirib olish

Jahon chorvachiligi va
baliqchiligi geografiyasi

•
Chorvachilik jahon qishloq xo‘jaligining
chorva mollarini ko‘paytirish bilan
shug‘ullanadigan tarmog‘i sanaladi.
Chorvachilik qoramolchilik, qo‘ychilik, echki
chilik, cho‘chqachilik, yilqichilik, tuyachilik,
parrandachilik, darranda chilik, asalarichilik,
pillachilik kabi tarmoqlarga bo‘linadi.
Qoramolchilik, qo‘ychilik, cho‘chqachilik va
parrandachilik chorvachilikning eng katta
ahamiyatiga ega tarmoqlari hisoblanadi.

•
Aholi iste’molidagi jami go‘shtning,
taxminan, 30 % ini, sutning asosiy qismini
qoramolchilik yetkazib beradi. Mo‘tadil
mintaqaning o‘rmon va dasht zonalarida
intensiv, qurg‘oqchil hududlarda esa
ko‘chmanchi ekstensiv qoramolchilik
rivojlangan. Jahonda qoramollarning
umumiy soni 1,3 mlrd. boshdan ortiq bo‘lib,
ularning soniga ko‘ra Hindiston (298 mln.
bosh), Braziliya (220 mln. bosh), Xitoy (108
mln. bosh), AQSH (92 mln. bosh) va Pokiston
(79,4 mln. bosh) mamlakatlari ajralib turadi
(2016-y.)

•
Qo‘ychilik, asosan, jahonning quruq tog‘ yaylovlari, dasht
va chalacho‘l mintaqalarida rivojlangan chorvachilik
tarmog‘i hisoblanadi. Mayin va yarimmayin junli
qo‘ychilik iqlimi yumshoq, namroq dasht, chalacho‘l
mintaqalarida; teri va go‘sht beruvchi qo‘ychilik,
jumladan, qorako‘l qo‘ychiligi esa qurg‘oqchil chalacho‘l
va cho‘l mintaqalarida rivojlangan. Ma’lumotlarga ko‘ra,
jahon bo‘yicha 1,1 mlrd. boshdan ortiq qo‘y mavjud bo‘lib,
Xitoy (162 mln. bosh), Avstraliya (67,5 mln. bosh),
Hindiston (63 mln. bosh), Eron (42,5 mln. bosh),
Nigeriya (42 mln. bosh) kabi davlatlar qo‘ylarning
umumiy soni bo‘yicha yetak chilik qiladi (2016-y.).
Avstraliya va Yangi Zelandiya intensiv qo‘ychilik yuqori
darajada rivojlangan davlatlar hisoblanib, ular jahon
bozoriga katta miqdorda jun va teri yetkazib bermoqda

•
Cho‘chqachilik jahon go‘sht mahsulotlarining 40
% dan ortig‘ini tayyorlab beruvchi tarmoq
hisoblanadi. Mazkur tarmoq donchilik va
kartoshkachilik rivojlangan rayonlarda hamda
yirik shaharlar va oziq-ovqat sanoati markazlari
yaqinida rivojlantiriladi. Bu tarmoq rivojlanishida
milliy-diniy omilning ta’siri katta bo‘lib, islom
davlatlari chorvachiligida ushbu tarmoq mavjud
emas. Cho‘chqalarning umumiy soni 1 mlrd. boshga
yaqin bo‘lib, ularning deyarli yarmi Xitoy
hissasiga to‘g‘ri keladi (457 mln. bosh). AQSH
(71,5 mln. bosh), Braziliya (40 mln. bosh),
Ispaniya (29,2 mln. bosh), Germaniya (27,4 mln.
bosh) kabi davlatlar ham cho‘chqachilik
tarmog‘ining peshqadamlari hisoblanadi.

•
Parrandachilik aholi iste’moli uchun parhez
go‘sht (jami iste’moldagi go‘shtning 20 %
ga yaqini), tuxum va yumshoq pat tayyorlab
beruvchi tarmoq hisoblanib, asosan,
donchilik rayonlarida rivojlangan. Xitoy (6,2
mlrd. bosh), AQSH (2,2 mlrd. bosh),
Indoneziya (2,1 mlrd. bosh), Braziliya (1,4
mlrd. bosh), Eron (1 mlrd. bosh) kabi davlatlar
parranda soniga ko‘ra jahonda yetakchi
o‘rinlarni egallaydi .

•
Shuningdek, chorvachilikning, asosan,
mo‘tadil mintaqa davlatlariga xos
bo‘lgan pillachilik (Xitoy, Yaponiya,
O‘zbekiston, Ispaniya, Italiya va h.k.),
cho‘l sharoitli davlatlar uchun an’anaviy
hisoblangan tuyachilik (Somali, Sudan,
Mavritaniya va b.), jahonning ko‘plab
mintaqalarida rivojlangan yilqichilik
(Xitoy, Braziliya, Meksika), shimoliy
mintaqalardagi bug‘uchilik (Rossiya,
Kanada, AQSH), shimoliy kengliklar
hamda daryo qayirlarida shakllangan
darrandachilik (Rossiya, Kanada,
Skandinaviya davlatlari) kabi sohalari
ham jahon iqtisodiyotida o‘z o‘rniga
ega.

•
Baliqchilik xo‘jalikning eng
qadimiy tarmoqlaridan biri. Ushbu
tarmoq hozirgi kunda ham o‘z
ahamiyatini yo‘qotmagan. Chunki
aynan mazkur tarmoq jahon
aholisini inson salomatligi uchun
zarur bo‘lgan oqsil va boshqa
biologik faol birikmalar bilan
ta’minlab berad

•
Baliq ovlash bilan amalda suv havzalariga ega bo‘lgan
jahonning deyarli barcha davlatlarida shug‘ullaniladi.
Baliqlarning asosiy qismi sho‘r (dengiz va okeanlar),
qolgan qismi esa chuchuk suv havzalaridan ovlanadi.
Baliq chilik bo‘yicha okeanlar orasida Tinch
(okeanlarda ovlanadigan baliqning 66 %) okean,
dengizlar orasida esa Norvegiya, Bering, Oxota, Yapon
dengizlari peshqadamlik qiladi. Davlatlar orasida esa
Xitoy (jahon baliq ovlash hajmining 1/3 qismi to‘g‘ri
keladi), Indoneziya, Hindiston kabi davlatlar yetakchi
hisoblanadi.

Jahon chorvachiligi va baliqchiligi geografiyasi

• Chorvachilik jahon qishloq xo‘jaligining chorva mollarini ko‘paytirish bilan shug‘ullanadigan tarmog‘i sanaladi. Chorvachilik qoramolchilik, qo‘ychilik, echki chilik, cho‘chqachilik, yilqichilik, tuyachilik, parrandachilik, darranda chilik, asalarichilik, pillachilik kabi tarmoqlarga bo‘linadi. Qoramolchilik, qo‘ychilik, cho‘chqachilik va parrandachilik chorvachilikning eng katta ahamiyatiga ega tarmoqlari hisoblanadi.

• Aholi iste’molidagi jami go‘shtning, taxminan, 30 % ini, sutning asosiy qismini qoramolchilik yetkazib beradi. Mo‘tadil mintaqaning o‘rmon va dasht zonalarida intensiv, qurg‘oqchil hududlarda esa ko‘chmanchi ekstensiv qoramolchilik rivojlangan. Jahonda qoramollarning umumiy soni 1,3 mlrd. boshdan ortiq bo‘lib, ularning soniga ko‘ra Hindiston (298 mln. bosh), Braziliya (220 mln. bosh), Xitoy (108 mln. bosh), AQSH (92 mln. bosh) va Pokiston (79,4 mln. bosh) mamlakatlari ajralib turadi (2016-y.)

O'xshashlar

Jahon transporti geografiyasi

Jahon dehqonchiligi geografiyasi

Jahon transporti geografiyasi

Jahon energetikasi geografiyasi