Jahon mamlakatlarida oziq-ovqat xavfsizligi masalalari
![12-Mavzu Jahon mamlakatlarida
oziq-ovqat xavfsizligi masalalari](/data/documents/950bd224-08f9-4680-93f9-d48c4270ef14/page_1.png)
![RE J A
1.Global iqtisodiyotda yuz berayotgan
o’zgarishlar va jahon mamlakatlarida
oziq-ovqat xavfsizligi masalasi 2
Oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashda
xalqaro tajribalar
Oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashda
xalqaro tashkilotlar](/data/documents/950bd224-08f9-4680-93f9-d48c4270ef14/page_2.png)
![BMTning Oziq-ovqat va qishloq xo’jaligi tashkiloti (FAO)
hamda Jahon sog’liqni saqlash tashkiloti ma’lumotlariga
qaraganda, hozirgi vaqtda dunyoda 840 milliondan ortiq
kishi to’yib ovqatlanish imkoniyatiga ega emas. Bu jahon
aholisining deyarli har sakkiz nafaridan biri, deganidir.
Bundan tashqari, sayyoramiz nufusining 30 foizidan
ziyodi to’laqonli ravishda ovqatlanmaslik, eng asosiy
mikroelement va vitaminlar yetishmasligi muammosini
boshidan kechirmoqdaki, bularning barchasi oziq-ovqat
xavf-sizligini ta’minlash naqadar dolzarb masala
ekanligini yaqqol ko’rsatib turibdi.
oziq-ovqat xavfsizligi juda keng tushuncha bo’lib,
u, eng avvalo, aholi ehtiyojini fiziologik
me’yorlarga mos ravishda iste’mol tovarlari bilan
ta’minlashni nazarda tutadi](/data/documents/950bd224-08f9-4680-93f9-d48c4270ef14/page_3.png)
![1. Global iqtisodiyotda yuz berayotgan o’zgarishlar va
jahon mamlakatlarida oziq-ovqat xavfsizligi masalasi Jahon
hamjamiyati oldida muammolar paydo bo’lib, ularning
asosiylari quyidagilardir:
1) aholi o’sish sur’atlarining yuqoriligi;
2) bir qator mamlakatlarda qishloq xo’jaligi ishlab
chiqarishi sur’atlarining pasayishi;
3) rivojlangan mamlakatlar yordamining qisqarishi;
4) ocharchilikning avj olishi;
5) tabiiy resurslarning ozayishi;
6) jahon bozorlarida uzoq muddat qishloq xo’jaligi
mahsulotlariga past narxningsaqlanib turishi.
Bugungi kunda 100 dan ortiq mamlakatlar don importiga
bog’liqdirlar. Jahon mamlakatlari global inqiroz holatida
bo’lib, uning mohiyati cheklangan tabiiy resurslar, biosfera
ozuqa tizimi cheklangan](/data/documents/950bd224-08f9-4680-93f9-d48c4270ef14/page_4.png)
![](/data/documents/950bd224-08f9-4680-93f9-d48c4270ef14/page_5.png)
![](/data/documents/950bd224-08f9-4680-93f9-d48c4270ef14/page_6.png)
![FAO tomonidan tashkil etilgan oziq-ovqat xavfsizligiga
bag’ishlangan birinchi konferensiya 1974 yilda o’tkazilgan
bo’lsa, unda jahon oziq-ovqat muammosini yaqin 10 yil
ichida hal qilishga qaror qilingan edi. Lekin keyingi chorak
asrda sezilarli yutuqlarga erishilgan bo’lsada, bu muammo
haligacha hal qilingan yo’q. Agar 20-asrning 70-yillarida
jahon aholisining uchdan bir qismi to’yib ovqatlanmagan
bo’lsa, bugungi kunda bu ko’ratkich 20%ni tashkil qiladi.
Qishloq xo’jaligi mahsulotlarining jahon savdosi hajmi uch
baravar oshdi, shu bilan bir qatorda jahon qishloq xo’jaligi
ishlab chiqarishining o’sish sur’atlari 3%dan keyingi o’n
yillikda 1,6% ga tushdi.
Jahonda va alohida mamlakatlarda oziq-ovqat xavfsizligi
holati turlicha bo’lib, jumladan, Shimoliy Amerika
aholisining bir sutkalik ehtiyojlari 2400 kkal ni tashkil
qilganda, afrikalik aholiiki 2150 kkal ni tashkil qilgan.](/data/documents/950bd224-08f9-4680-93f9-d48c4270ef14/page_7.png)
![2 Oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashda xalqaro tajribalar
Dunyoning ko’p mamlakatlarida oziq-ovqat xavfsizligiga
erishish qishloq xo’jaligi va savdo tarmog’ida strategiya va
dasturlarning tatbiqiga bog’liq. Ularni to’rtta guruhga
bo’lish mumkin:
1. Ishlab chiqarishni qo’llab-quvvatlash siyosati; 2. Savdo
siyosati;
3. Iste’molni qo’llab-quvvatlash strategiyalari; 4. Ozuqa
moddalar ta’minoti dasturlari.
Bunday dasturlar bir birini cheklamagan va ko’p
mamlakatlarda bir vaqtda amalga oshirilganini ta’kidlash
lozim. Ishlab chiqarishni qo’llab-quvvatlash siyosati
yigirmanchi asrning ikkinchi yarmida “Yashil inqilob” nomi
bilan tanilgan ekinlar hosildorligi birdan yuksalishi
jarayoni sharofati bilan oziq-ovqat ishlab chiqarish hajmi
ancha oshdi.](/data/documents/950bd224-08f9-4680-93f9-d48c4270ef14/page_8.png)
![](/data/documents/950bd224-08f9-4680-93f9-d48c4270ef14/page_9.png)
![“ Yashil inqilob”
FAO ma’lumotlariga ko’ra 1960 va 2000 yillar orasida
bug’doy hosildorligi 208 foizga oshdi hamda sholi,
makkajo’xori va kartoshka hosildorligi tegishli ravishda
109, 157 va 78 foizga oshdi. Ekin hosildorligi keskin
oshishi asosan ilmiy va texnikaviy yuksalish, jumladan
ekinlarning yuqori hosildor navlari, kimyoviy o’g’itlar va
pestisidlardan kengroq foydalanish hamda sug’orish va
mexanizasiya sharofati bilan ro’y berdi. Mazkur
texnologiyalar ekin maydonini ozgina kengayishi bilan
qishloq xo’jaligining intensiv rivojlanishi tufayli bo’ldi.
Masalan, 1966 yilda Osiyoda hosildorligi yuqori sholi
navi joriy etilgan. 1969 yilga kelib sholikorlik maydoni
bor-yo’g’i 13 foizga oshgan bo’lsada, hosil miqdori 240
milliondan 483 millionga yetdi. Ayni shu paytda mineral
o’g’itlardan foydalanish ko’rsatkichi gektarga 17 kgdan
110 kg gacha oshdi.](/data/documents/950bd224-08f9-4680-93f9-d48c4270ef14/page_10.png)
![](/data/documents/950bd224-08f9-4680-93f9-d48c4270ef14/page_11.png)
![3. Oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashda xalqaro
tashkilotlar
Birlashgan Millatlar tashkilotining Oziq-ovqat va qishloq
xo’jaligi tashkiloti (FAO) 1945 yilda ovqatlanish sifatini
yaxshilash, agrar sektorda mehnat unumdorligini
oshirish, qishloq holisi yashash sharoitlarini yaxshilash va
jahon iqtisodiy o’sishga ta’sir ko’rsatish maqsadida ta’sis
etilgan. FAO o’z faoliyatini to’rt sohada olib boradi.
Birinchidan, FAO axborot tarmog’i vazifasini bajaradi.
Rivojlanish sohasida maqsadlarni amalga oshirishga
xizmat qiluvchi axborotlarni agronom, o’rmon va baliq
hamda qishloq xo’jaligi mutaxassislari, sosiolog va
iqtisodchilar yig’adilar, tahlil qiladilar va tarqatadilar.](/data/documents/950bd224-08f9-4680-93f9-d48c4270ef14/page_12.png)
![Ikkinchidan, FAO o’zining a’zolari bilan qishloq xo’jaligi
sohasidagi siyosat, qo’llab-quvvatlash, ocharchilikni
kamaytirish va qishloq joylarida rivojlanish
milliy strategiyasiniyaratish va qonunchilikni tayyorlash,
rejalashtirish fikr almashadi.
Hozirgi zamonning murakkab sharoitida FAO forumida
davlat vakillari tengma-teng uchrashib, qishloq xo’jaligi
siyosatini muhokama qilishi va muzokaralar olib borishi
mumkin.
Nihoyat, axborot resurslari turli mahalliy loyihalarda
ishlatilishi mumkin. Uning bajarilishida banklar,
rivojlangan mamlakatlardan yo’naltiriluvchi moliyaviy
mablag’lar safarbar etiladi, FAO ham texnik yordam, ham
cheklangan moliyalashtirish ko’rsatadi. FAO o’zining 184
a’zosi nomidan ish ko’radi. U minglab hamkorlar-fermer
birlashmalaridan tortib individual tadbirkorgacha,
nohukumat tashkilotlaridan tortib banklargacha
hamkorlik qiladi.](/data/documents/950bd224-08f9-4680-93f9-d48c4270ef14/page_13.png)
![](/data/documents/950bd224-08f9-4680-93f9-d48c4270ef14/page_14.png)
![Shunday murakkab bir paytda O’zbekistonimizda aholining
muhim kundalik iste’mol tovarlariga bo’lgan talabi to’liq
qondirilibgina qolmay, katta miqdorda eksport qilinayotgani
tahsinga loyiq .
Gap shundaki, yurtimizda jon boshiga qariyb 300 kilogramm
sabzavot, 75 kilogramm kartoshka va 44 kilogramm uzum
to’g’ri kelmoqda. Bu optimal, ya’ni maqbul deb
hisoblanadigan iste’mol me’yoridan uch barobar ko’pdir.
Qolaversa, 180 turdan ortiq sarxil meva-sabzavot va ularni
qayta ishlash asosida tayyorlangan mahsulotlar dunyoning
80 ta davlatiga eksport qilinayotgani kimni quvontirmaydi
deysiz?!
BMTning Oziq-ovqat va qishloq xo’jaligi tashkiloti bosh
direktori Joze Gratsianu da Silva 2014 yilning 5-6 iyun kunlari
Toshkent shahrida o’tkazilgan “O’zbekistonda oziq-ovqat
dasturini amalga oshirishning muhim zaxiralari” mavzuidagi
xalqaro -konferensiyada so’zlagan nutqida mamlakatimizda
mazkur jabhada qo’lga kiritilayotgan yutuqlarga alohida
to’xtalib, jumladan, shunday degan e](/data/documents/950bd224-08f9-4680-93f9-d48c4270ef14/page_15.png)
![Oʻzbekiston o’zining oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashdan
tashqari, meva-sabzavot va boshqa qishloq xo’jaligi
mahsulotlarini eksport qilish orqali xorijiy davlatlarning
oziq-ovqat ta’minotiga munosib hissa qo’shayotgani
xalqaro hamjamiyat tomonidan yuksak e’tirof etilmoqda.
BMT Oziq-ovqat va qishloq xo’jaligi tashkilotining 2015 yil
iyun oyida Italiyaning Rim shahrida bo’lib o’tgan 39-
konferensiyasida Mingyillik rivojlanish maqsadlariga
erishgan davlatlarni taqdirlash marosimida O’zbekiston 14
ta davlat qatorida oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashda
erishgan mislsiz yutuqlari uchun maxsus mukofot bilan
taqdirlangani fikrimiz tasdig’idir.
Mamlakatimizda sabzavot, poliz, kartoshka ekinlari,
shuningdek, bog’ va tokzorlar maydonlari kengaytirilishi
bilan birga, ushbu tarmoqlarda ishni to’g’ri tashkil qilish
orqali uning samaradorligini oshirish uchun barcha
zaruriy shart-sharoit yaratib berilgan.](/data/documents/950bd224-08f9-4680-93f9-d48c4270ef14/page_16.png)
![](/data/documents/950bd224-08f9-4680-93f9-d48c4270ef14/page_17.png)
![E’ TIBORIN GIZ UCHUN RAX MAT!](/data/documents/950bd224-08f9-4680-93f9-d48c4270ef14/page_18.png)
12-Mavzu Jahon mamlakatlarida oziq-ovqat xavfsizligi masalalari
RE J A 1.Global iqtisodiyotda yuz berayotgan o’zgarishlar va jahon mamlakatlarida oziq-ovqat xavfsizligi masalasi 2 Oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashda xalqaro tajribalar Oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashda xalqaro tashkilotlar
BMTning Oziq-ovqat va qishloq xo’jaligi tashkiloti (FAO) hamda Jahon sog’liqni saqlash tashkiloti ma’lumotlariga qaraganda, hozirgi vaqtda dunyoda 840 milliondan ortiq kishi to’yib ovqatlanish imkoniyatiga ega emas. Bu jahon aholisining deyarli har sakkiz nafaridan biri, deganidir. Bundan tashqari, sayyoramiz nufusining 30 foizidan ziyodi to’laqonli ravishda ovqatlanmaslik, eng asosiy mikroelement va vitaminlar yetishmasligi muammosini boshidan kechirmoqdaki, bularning barchasi oziq-ovqat xavf-sizligini ta’minlash naqadar dolzarb masala ekanligini yaqqol ko’rsatib turibdi. oziq-ovqat xavfsizligi juda keng tushuncha bo’lib, u, eng avvalo, aholi ehtiyojini fiziologik me’yorlarga mos ravishda iste’mol tovarlari bilan ta’minlashni nazarda tutadi
1. Global iqtisodiyotda yuz berayotgan o’zgarishlar va jahon mamlakatlarida oziq-ovqat xavfsizligi masalasi Jahon hamjamiyati oldida muammolar paydo bo’lib, ularning asosiylari quyidagilardir: 1) aholi o’sish sur’atlarining yuqoriligi; 2) bir qator mamlakatlarda qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishi sur’atlarining pasayishi; 3) rivojlangan mamlakatlar yordamining qisqarishi; 4) ocharchilikning avj olishi; 5) tabiiy resurslarning ozayishi; 6) jahon bozorlarida uzoq muddat qishloq xo’jaligi mahsulotlariga past narxningsaqlanib turishi. Bugungi kunda 100 dan ortiq mamlakatlar don importiga bog’liqdirlar. Jahon mamlakatlari global inqiroz holatida bo’lib, uning mohiyati cheklangan tabiiy resurslar, biosfera ozuqa tizimi cheklangan