Organik dehqonchilikda oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashda siyosiy
![Mavzu Organik dehqonchilikda oziq-ovqat
xavfsizligini ta’minlashda siyosiy, iqtisodiy va
ijtimoiy omillar](/data/documents/8f00ba48-7bce-480e-a1d2-876980e8e894/page_1.png)
![Reja:
1.Oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashda siyosiy,
iqtisodiy va ijtimoiy omillar
2 Agrar soxani rivojlantirish masalalari](/data/documents/8f00ba48-7bce-480e-a1d2-876980e8e894/page_2.png)
![Oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashda siyosiy, iqtisodiy va
ijtimoiy omillar
Oziq-ovqat mavjudligi: zarur sifatli oziq-ovqat
mahsulotlarining kerakli miqdorda ichki ishlab chiqarish
yoki import orqali (shu qatori oziqaviy ko’mak) ta’minoti.
Oziq-ovqat mavjudligining eng ko’p qo’llaniluvchi vositasi
kaloriyalarda hisoblanuvchi jon boshiga kundalik
energiya sarfidir (KES). FAO uslublariga ko’ra KES
ko’rsatkichi oziq-ovqat balansiga asoslangan oziqa
iste’moli turiga binoan hisoblanadi.
FAO muayyan tovarlarni oziq-ovqat ta’minotining
turli manbalari (ishlab chiqarish, jamg’armalar,
savdo) va mahsulotlardan turli maqsadlarda
foydalanishga (yem, urug’lik, sanoatda
foydalanish, chiqitlar) oid ma’lumotlardan
foydalanib, oziq-ovqat balanslarini hisoblaydi.](/data/documents/8f00ba48-7bce-480e-a1d2-876980e8e894/page_3.png)
![Oziq-ovqat xavfsizligiga ta’sir etuvchi yana bir omilni
ajratib ko’rsatish mumkinki, bu savdodagi to’siqlar
bo’lib, udarga eng ahamiyatli qishloq xo’jaligi va oziq-
ovqat mahsulotlarini olib kirish va chetga chiqarishni
ta’qiqlash, hududlararo g’irrom raqobatni kiritish
mumkin.
Oziq-ovqat xavfsizligi jahon bozorining narxlari, qishloq
xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishdagi tebranishlar,
mahalliy, jumladan harbiy nizolar mavjudligi kabi
omillarning ta’siriga ham uchraydi.
Oziq-ovqat xavfsizligiga agrar sektorning holati ham,
mamlakatdagi ijtimoiy-iqtisodiy vaziyat ham ta’sir
ko’rsatadi.Oziq-ovqat xavfsizligi jahon bozorining narxlari,
qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishdagi
tebranishlar, mahalliy, jumladan harbiy nizolar
mavjudligi kabi omillarning ta’siriga ham uchraydi](/data/documents/8f00ba48-7bce-480e-a1d2-876980e8e894/page_4.png)
![Shunday qilib oziq-ovqat xavfsizligini ishlab chiqarish va
iste’molning teng ahamiyatli ochiq quyi tizimlardan
tashkil topgan tizim sifatida tasvirlash mumkin. Chunki
ular bir-birisiz yuqorida aytib o’tilgan muammolarning
hal qilinishini ta’minlay olmaydi.
Shuningdek, oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash
omillarini pirovard oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab
chiqaruvchi asosiy bo’g’in bo’lmish ASM ning
rivojlanishiga va aholining ushbu mahsulotlarni iste’mol
qilish imkoniyatlariga ko’rsatadigan ichki va tashqi
omillarga tasniflangan holda ko’rib chiqish lozim.
Ichki omillar qishloq xo’jaligining, ASM ning oziq-ovqat
va qayta ishlash sanoatining, bevosita qishloq xo’jaligi
tovar ishlab chiqaruvchilarining va oziq-ovqat tovarlarini
ishlab chiqaruvchilarning rivojlanish darajasiga, uy
xo’jaliklariga va muayyan odamlarning hayot faoliyatiga
ta’sir ko’rsatadi](/data/documents/8f00ba48-7bce-480e-a1d2-876980e8e894/page_5.png)
![Ichki omillar qishloq xo’jaligining, ASM ning oziq-ovqat va qayta
ishlash sanoatining, bevosita qishloq xo’jaligi tovar ishlab
chiqaruvchilarining va oziq-ovqat tovarlarini ishlab
chiqaruvchilarning rivojlanish darajasiga, uy xo’jaliklariga va
muayyan odamlarning hayot faoliyatiga ta’sir ko’rsatadi](/data/documents/8f00ba48-7bce-480e-a1d2-876980e8e894/page_6.png)
![Oziq-ovqat xavfsizligiga
ta’sir etuvchi omilla
Doimiy Davriy
Shartli
doimiy](/data/documents/8f00ba48-7bce-480e-a1d2-876980e8e894/page_7.png)
![Doimiy omillarga quyidagilarni kiritish mumkin: muayyan
hududning tabiiyg’iqlim sharoiti;
mamlakat yoki hududlardagi agrar ishlab chiarishning
tabiiy salohiyatining seking’asta susayib borishi va buning
oqibatida xo’jalik yurituvchi subyektlar tomondan
qo’shimcha ta’sir o’tkazilmagan holda oziq-ovqat ta’minoti
darajasining pasayib ketishi.](/data/documents/8f00ba48-7bce-480e-a1d2-876980e8e894/page_8.png)
![Ma’lum bir davr uchun shartli-doimiy omillarga quyidagilar
misol bo’ladi:
kambag’allik chegarasidan pastda joylashgan va zarur oziq-
ovqat mahsulotlari to’plamini sotib olish uchun yetarli
miqdordagi daromadga ega bo’lmagan aholi guruhlari;
alohida aholi guruhlari ovqatlanishining
muvozanatlashmaganligi, bu ularning salomatligiga
tahdid solishi mumkin;
muayyan omillarning ta’siri tufayli faqat bozor mexanizmidan
foydalangan holda oziq-ovqat bilan ta’minlashning imkoni
bo’lmagan hududlar aholisi;
oziq-ovqat xavfsizligini nazorat qilish darajasining pastligi, bu
holat kishilar salomatligiga tahdilarni vujudga keltirishi
mumkin;
jahon bozorlari kon’yunkturasining nobarqarorligi va
importdan keladigan valyuta tushumlari tufayli.](/data/documents/8f00ba48-7bce-480e-a1d2-876980e8e894/page_9.png)
![Mamlakatning oziq-ovqat bilan ta’minlovchi tashqi manbalarga
ahamiyatli darajada bog’lanib qolganligi.
Mamlakatning oziq-ovqat xavfsizligiga ta’sir ko’rsatuvchi davriy
omilarga quyidagilar kiritiladi:
ayrim davrlar (qurg’oqchilik, yong’in, chigirtka a boshqalar) da
oziq-ovqat xavfsizligini pasayiruvchi tabiiy ofatlarning yuz
berishi ehtimoli;
mamlakatning nobarqaror tashqi iqtisodiy holati, bu embargo
va boshqa sanksiyalarni keltirib chiqarishi mumkin.
Oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashni aholi oziq-ovqat
mahsulotlarini olishidagi tegshli tahlikalarga sabab bo’luvchi
tahdidlarning ta’siri bilan ham bog’lash zarur.
Shunday qilib, oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashga ko’pgina
omil va ahlikalar ta’sir ko’rsatadiki, mamlakat, viloyat, har bir
kishi va umuman jahon hamjamiyatining oziq-ovqat
xavfsizligini oshirish ichki va tashqi tahdidlarni pasaytirish
muhim ahamiyatga ega.](/data/documents/8f00ba48-7bce-480e-a1d2-876980e8e894/page_10.png)
![Agrar soxani rivojlantirish masalalari
Hozirgi vaqtda biz umumiy qiymati qariyb 5 milliard dollar
bo’lgan oziq-ovqat, birinchi navbatda, meva-sabzavot
mahsulotlarini eksport qilmoqdamiz. So’nggi uch yilda eksport
qilinayotgan qishloq xo’jaligi mahsulotlari hajmi 3 barobardan
ziyod oshdi.
Mamlakatimizning mahsulot yetkazib beradigan
korxonalari xalqaro ko’rgazma va ixtisoslashtirilgan
yarmarkalarda faol ishtirok etmoqda. Dunyoning 80 ta davlatiga
180 turdan ortiq sarxil meva-sabzavot va ularni qayta ishlash
asosida tayyorlangan mahsulotlarni eksport qilinmoqda.
O’zbekiston o’rik, olxo’ri, uzum, yong’oq, karam va boshqa
ko’plab meva va sabzavot mahsulotlarini eksport qilish hajmi
bo’yicha dunyoda shunday mahsulotlarni yetkazib beradigan
o’nta yetakchi davlat qatoriga kirad. 2020 yilda meva va sabzavot, uzum va poliz mahsulotlari
yetishtirishni 2015 yilga nisbatan kamida 1,3 , sutni 1,5,
tuxumni 1,7, balini 2,5 marta ko’paytirish mo’ljallanmoqda.](/data/documents/8f00ba48-7bce-480e-a1d2-876980e8e894/page_11.png)
![Bugungi kunda jami 190 ming tonnadan ziyod meva va
sabzavotlar saqlanadigan 274 ta zamonaviy sovutgichli
kamera va omborlarni qurish va to’liq rekonstruksiya qilish
ishlari nihoyasiga yetkazildi.
2010 yilda “Navoiy” erkin industrial-iqtisodiy zonasi
hududida 3 ming tonnadan ortiq sarxil meva-sabzavotni
neytral gazli muhitda saqlash bo’yicha zamonaviy quvvatlar
foydalanishga topshirildi. Ushbu mahsulotlar xalqaro
aviatransport yordamida Yevropa va Osiyo mamlakatlari
bozorlariga yetkazib berilmoqda.
Mamlakatimizda tashkil etilgan, Navoiy shahri xalqaro
aeroportini o’z ichiga olgan, dunyodagi yirik yuk tashish
kompaniyalaridan biri – “Korean Eyr” kompaniyasi
boshqaruvida faoliyat ko’rsatayotgan intermodal logistika
markazi quvvatlaridan keng foydalanilmoqda](/data/documents/8f00ba48-7bce-480e-a1d2-876980e8e894/page_12.png)
![](/data/documents/8f00ba48-7bce-480e-a1d2-876980e8e894/page_13.png)
![Hozirgi vaqtda mamlakatimizda jami 630 ming tonna
mahsulotni saqlash quvvatiga ega bo’lgan 1300 dan
ziyod ombor mavjud. Ularda har yili meva-sabzavot
mahsulotlarining asosiy turlari saqlanmoqda. Bu esa
ichki bozorda narx-navoni barqaror ushlab turish va
kuzgi-qishki mavsumda ushbu mahsulotlarni eksport
qilishni kafolatli ta’minlash imkonini bermoqda.
O’zbekiston kompaniyalari Boltiq dengizi bo’yidagi
Liyepay portida bir kecha-kunduzda 1,5 ming tonna
mahsulotni saqlash quvvatiga ega bo’lgan transport-
logistika markazini tashkil etilib, ushbu markaz orqali
meva-sabzavot mahsulotlari Shimoliy va G’arbiy Yevropa
mamlakatlariga to’g’ridan-to’g’ri yetkazib beriladi.](/data/documents/8f00ba48-7bce-480e-a1d2-876980e8e894/page_14.png)
![](/data/documents/8f00ba48-7bce-480e-a1d2-876980e8e894/page_15.png)
Mavzu Organik dehqonchilikda oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashda siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy omillar
Reja: 1.Oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashda siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy omillar 2 Agrar soxani rivojlantirish masalalari
Oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashda siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy omillar Oziq-ovqat mavjudligi: zarur sifatli oziq-ovqat mahsulotlarining kerakli miqdorda ichki ishlab chiqarish yoki import orqali (shu qatori oziqaviy ko’mak) ta’minoti. Oziq-ovqat mavjudligining eng ko’p qo’llaniluvchi vositasi kaloriyalarda hisoblanuvchi jon boshiga kundalik energiya sarfidir (KES). FAO uslublariga ko’ra KES ko’rsatkichi oziq-ovqat balansiga asoslangan oziqa iste’moli turiga binoan hisoblanadi. FAO muayyan tovarlarni oziq-ovqat ta’minotining turli manbalari (ishlab chiqarish, jamg’armalar, savdo) va mahsulotlardan turli maqsadlarda foydalanishga (yem, urug’lik, sanoatda foydalanish, chiqitlar) oid ma’lumotlardan foydalanib, oziq-ovqat balanslarini hisoblaydi.
Oziq-ovqat xavfsizligiga ta’sir etuvchi yana bir omilni ajratib ko’rsatish mumkinki, bu savdodagi to’siqlar bo’lib, udarga eng ahamiyatli qishloq xo’jaligi va oziq- ovqat mahsulotlarini olib kirish va chetga chiqarishni ta’qiqlash, hududlararo g’irrom raqobatni kiritish mumkin. Oziq-ovqat xavfsizligi jahon bozorining narxlari, qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishdagi tebranishlar, mahalliy, jumladan harbiy nizolar mavjudligi kabi omillarning ta’siriga ham uchraydi. Oziq-ovqat xavfsizligiga agrar sektorning holati ham, mamlakatdagi ijtimoiy-iqtisodiy vaziyat ham ta’sir ko’rsatadi.Oziq-ovqat xavfsizligi jahon bozorining narxlari, qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishdagi tebranishlar, mahalliy, jumladan harbiy nizolar mavjudligi kabi omillarning ta’siriga ham uchraydi
Shunday qilib oziq-ovqat xavfsizligini ishlab chiqarish va iste’molning teng ahamiyatli ochiq quyi tizimlardan tashkil topgan tizim sifatida tasvirlash mumkin. Chunki ular bir-birisiz yuqorida aytib o’tilgan muammolarning hal qilinishini ta’minlay olmaydi. Shuningdek, oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash omillarini pirovard oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi asosiy bo’g’in bo’lmish ASM ning rivojlanishiga va aholining ushbu mahsulotlarni iste’mol qilish imkoniyatlariga ko’rsatadigan ichki va tashqi omillarga tasniflangan holda ko’rib chiqish lozim. Ichki omillar qishloq xo’jaligining, ASM ning oziq-ovqat va qayta ishlash sanoatining, bevosita qishloq xo’jaligi tovar ishlab chiqaruvchilarining va oziq-ovqat tovarlarini ishlab chiqaruvchilarning rivojlanish darajasiga, uy xo’jaliklariga va muayyan odamlarning hayot faoliyatiga ta’sir ko’rsatadi