logo

Rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarda oziq-ovqat xavfsizligi

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1330.5712890625 KB
Riv ojlangan v a riv ojlanay ot gan 
mamlak at larda oziq-ov qat  xav fsizligi 
                              1.Riv ojlangan mamlak at larda 
agrar siy osat
2. Riv ojlanay ot gan 
mamlak at larda agrar siy osat  v a 
islohat larning xususiy at lari  RE J A                                                 

  maml ak at da  agrar  sohani   oʻrni  mav jud.  CChunk i  agrar  t armoq 
mamlak at   aholisini  muhim  oziq-ov qat   bilan  t a ʼ minlay di.  Riv ojlangan 
mamlak at l arda  agrar  t armoqlarini   oʼrganish  shuni   k oʻrsat adik i      bu 
mamlak at l ar  qishloq  xoʻjal igi  umumiy   iqt isodiy ot   t armoqlarida    k am 
ulushni  t ashk il  qi ladi  ammo   bu   bil an  qishl oq xoʻjaligidagi  o ʼ rni  y oʻqolib 
qolmay di.  Umuman  olganda  ri v pjlangan  mamlak at lar  agrar  siy osat ni 
oʻrganishni  3  guruhga  boʻlib  oʻrganish  lozi m  deb  hisoblay di.Ular 
quy idagicha oʻrganiladi

1.Biri nchi  guruhga  Yev ropa  It t i foqi   k iradi.Bu  dav lat lar  agrar 
si y osat l arining  shunday   nozik   v a  must ahk am  t uzilgank i   hali  agrar 
si y osat i   amaly ot ida ul ardan oʻt adigan muk ammal  t izim y arat ilmagan.

2.Ik k inchi  guruhga  AQSH  v a  Kanada  qishl oq  xoʻjaligini   k i rit ish 
mumk in,ular  agrar  siy osat i  xususiy at lari  bir-biriga  oʻxshash  boʻl ganli gi 
uchun  AQSH  agrar  siy osat i  mi solida  uning  mohiy at ini  ochib  berishga 
harak at  qilami z.

3.Yaponiy a  agrar  siy osat i.Bu  mamlak at   qishloq  xoʻjal igining  ham  oʻziga 
hos  jihat lari   bork i  ularni   oʻrgani sh  ham  oʻrganuv chilarni       ancha 
mushohada qil ishi ga chorlashiga shubha y oʻq.                Rivojlangan mamlakatlar agrar siyosatlariga baho berishni 
alohida-alohida ko’rib chiqishni lozim topdik, bu savolda 
esa umumiy o’xshash jihatlariga e’tibor qaratamiz. 
Rivojlangan mamlakatlar agrar tarmog’ini o’rganish 
ularning quyidagi o’ziga xos umumiy tomonlari borligini 
ko’rsatadi: 
  agrar iqtisodiyot rivojlanishi asosan yuqori unumdorlikka 
ega qishloq xo’jalik ishlab chiqarishi, yuqori sifatli qayta 
ishlash va oziq-ovqat sanoati ishlab chiqarishiga 
asoslanadi;
  
 agrar iqtisodiyot yuqori darajada takomillashgan 
agrosanoat integrasiyasiga birlashgan; 
 
 agrar iqtisodiyot rivojlanishi ilmiy hajm yuqori bo’lgan 
texnologiyalar, biotexnologiya va informatika kabi yuqori 
unumli va ekologik toza texnologiyalarga asoslangan;
  
 ishlab chiqaruvchilar kapital quyilmalari unumdorligini 
oshirishda ishlab chiqarishdagi moddiy-texnik 
elementlarning roli pasay adi.              Keyingi yillarda rivojlangan mamlakatlar 
iqtisodiyotida agrar tarmoqning ulushi ancha 
pasayganligini ko’rishimiz mumkin. Masalan, 2012 
yilda AQShda bu ko’rsatkich 2% ni tashkil qilgan 
bo’lsa (1960 yilda 20% bo’lgan), Yevropa Ittifoqi 
davlatlarida o’rtacha 3-4% ni tashkil qilgan. 
Bu mamlakatlar agrar iqtisodiyotining mustahkam 
rivojlanishini ta’minlagan agrar siyosat shartlari 
quyidagilar hisoblanadi:
   agrar iqtisodiyotda rivojlangan ASM tizimining 
mavjudligi; 
 
 ishlab chiqarishning fermerlik tizimida tashkil 
qilinganligi;              Rivojlangan mamlakatlar va ularning hamkorlari iqtisodiy 
hamkorligini ta’minlovchi asosiy iqtisodiy bloklari sirasiga 
quyidagilarni kiritish mumkin: 1. Yevropa Ittifoqi; 
2. Shimoliy Amerika erkin savdo kelishuvi (NAFTA); 
3. Yevropa ochiq savdo assosiasiyasi (YeAST); 
4. Osiyo-Tinch okeani iqtisodiy hamkorligi (AIES); 
5. Merkosur (Braziliya, Argentina, Paragvay, Urugvay); 
6. Janubiy Afrika rivojlanish qo’mitasi (SARK); 
7. G’arbiy Afrika iqtisodiy va valyuta ittifoqi (YuEMOA);
  8. And paketi; 
9. Jahon Savdo Tashkiloti (WTO). 
Bunday iqtisodiy bloklarning rivojlanishi mamlakatlar va 
ular bilan hamkorlik qiluvchilar iqtisodiyotini, shu 
jumladan agrar sektorini globallashuv jarayonlarini 
tezlashtirmoqda.               Mamlakat agrar siyosatining asosiy yo’nalishlariga 
quyidagilar kiradi: 
  qishloq xo’jalik ishlab chiqaruvchilari daromadlarini 
kafolatlangan baholar orqali qo’llabquvvatlab turish; 
 
 qishloq xo’jalik ishlab chiqarish infrastrukturasini qurish va 
rivojlantirib borish (yo’l qurilishi, meliorativ obyektlar, 
 
 elektrlashtirish va telefonlashtirish, ombor binolari); 
 
 fermerlarga kredit xizmatini ko’rsatish;  qishloq xo’jaligi 	
o’qishi, ilmiy tadqiqotlar natijalarini amaliyotga tadbiq 
qilishni tashkil qilish va moliyalashtirish; 
 	
 yer va suv resurslarini muhofaza qilish;
  
 oziq-ovqatlar sifati va atrof-muhitning holati bo’yicha 
nazoratni amalga oshirish; 
 
 oziq-ovqat mahsulotlari eksporti va importini tartibga 
solish. Qishloq xo’jaligining mamlakat iqtisodiyotida ulushi 
ancha  past              Yaponiya agrar siyosatining xususiyatlari. Agrar siyosatlarni 
tahlil qilganda Yaponiya agrar siyosatining o’ziga xos 
jihatlarini ko’rish mumkin. Yaponiya agrar siyosatining faqat 
ungagina xos bo’lgan xususiyatlaridan biri shundaki, unda 
hyech qachon asosiy masala sifatida eksport masalasi 
qo’yilmaydi. Agrar tarmoq rivojlanishi vataraqqiyotiga nazar 
tashlaydigan bo’lsak, Yaponiyada boshqa tarmoqlar singari 
qishloq xo’jaligida ham hamma vaqt resurslar tanqisligi bosh 
masala bo’lib kelgan. 
Shuning uchun ham Yaponiya agrar siyosati oldiga hamma 
vaqt mamlakat iqtisodiy salohiyatiga samaradorlik nuqtai 
nazaridan emas, balki mamlakat oziq-ovqat xavfsizligi 
masalasini hal qilish vazifasi bosh masala sifatida qo’yilgan. 
Yaponiya agrar tarmog’i mahsulotining mamlakat yalpi milliy 
mahsulot ishlab chiqarishdagi salmog’i 2% dan kamni tashkil 
qiladi. Uning tarkibi asosan oziq – ovqat mahsulotlari va 
qayta ishlash sanoati mahsulotlaridan tarkib topgan.              , Yaponiya agrar siyosatining asosiy vazifalari 
quyidagilardan iborat: 
1. Oziq-ovqat mahsulotlariga bo’lgan talabni imkon qadar 
milliy ishlab chiqarish hisobiga qondirish. 
2. Oziq-ovqat mahsulotlarini barqaror miqdorda va sifatda 
yetkazib berish bo’yicha eksportyor mamlakatlar bilan 
samarali kelishuvlar olib borish va shartnomalar tuzish.
3. Oziq-ovqat xavfsizligi muammosini hal qilish va xavfni 
imkon qadar kamaytirish maqsadida maxsus oziq-ovqat 
zahiralarini tashkil qilish. 
4. Kelgusida samarali shartnomalar tuzish va hamkorlik 
olib borish imkoniyati mavjud bo’lgan rivojlanayotgan 
mamlakatlarning qishloq xo’jaligini rivojlantirishga yordam 
qilish.                 Bu vazifalarning samarali amalga oshirilishi natijasida 
Yaponiya oziq-ovqat mahsulotlariga bo’lgan talablarini 
to’la qondirishga erishdi.
  Yuqoridagilardan ham xulosa qilish mumkinki, Yaponiya 
agrar siyosati xorijiy hamkorlar bilan ish olib borishga 
qaratilgan va bunga majbur hamdir. Yaponiyanig qishloq 
xo’jalik mahsulotlari bo’yicha asosiy hamkorlari 
rivojlangan mamlakatlardan AQSh va Kanada, 
shuningdek, Lotin Amerikasi va Sharqiy Osiyo davlatlari 
hisoblanadi. Yaponiya agrar siyosatida ham boshqa 
rivojlangan mamlakatlar singari davlatning roli katta o’rin 
tutadi. Agrar tarmoq davlat tomonidan tartibga solinadi va 
qo’llab-quvvatlab turiladi. Ichki ishlab chiqarishni 
rag’batlantirish maqsadida qishloq xo’jalik mahsulotlari 
bahosini rag’batlantirish davlat yordamlarining asosiy 
qismini tashkil qiladi.               Yevropa Ittifoqi mamlakatlari agrar siyosatining 
xususiyatlari Yevropa Ittifoqi tashkil qilinganidan keyin 
qishloq xo’jaligini yagona asosda rivojlantirish siyosati eng 
qiyin amalga oshirilgan siyosatlardan biri hisoblanadi. 
Umumiy agrar siyosat o’zining paydo bo’lish maqsadiga 
ko’ra Yevropa Ittifoqiga kirgan dastlabki 6 ta 
mamlakatning qishloq xo’jaligi sohasidagi iqtisodiy 
manfaatlarini hal qilishi lozim edi.               Yevropa Ittifoqi zamonaviy ko’rinishini shakllantiradigan 
integrasion jarayonlar ikki asosiy yo’nalishda 
rivojlanmoqda:
  1. Ekstensiv - Yevropa Ittifoqiga yangi a’zo mamlakatlarini 
qo’shib olish asosida integrasiyani kuchaytirish; 
2. Intensiv - hamkorlikning ancha oddiy usullaridan 
murakkabroq shakllarga o’tish orqali integrasiyani 
kuchaytirish.               Yevropa Ittifoqi integrasiyalashuvi jarayonining boshqa 
integrasion ittifoqlardan farqli tomonlarini quyidagi 
xususiyatlar tashkil qiladi: 
1. Bosqichma-bosqich rivojlanish: bojxona ittifoqi orqali 
orqali erkin savdo zonalarini tashkil qilish; yagona ichki 
bozor; iqtisodiy va valyuta ittifoqi. 
2. Unikal millatlararo institutlarni tashkil qilish; Yevropa 
kengashi, YeI ministrlar kengashi, YeI qo’mitasi, Yevropa 
parlamenti, Yevropa sudi.  
3. Millatlararo darajada moliyaviy, tarkibiy va ilmiy-
texnikaviy siyosatni yuritish.  Yevropa Ittifoqini 
rivojlantirish bosqichlari asosan quyidagilardan iborat: 
Birinchi bosqich (1957-1971 yy.) – «Bojxona ittifoqi» 
siyosatini yuritish orqali erkin savdo zonalarini yaratish, 
bunda Yevropa Ittifoqi ramkasida boj poshlinalari bekor 
qilin di.              Yevro	pa I	ttifo	qi in	stitu	sion	al tar	kibin	i sh	aklla	ntiru	vch	i 	
instit	utla	r tak	omil	 iqtis	odiy	 rivo	jlani	shni	 ta’m	inlay	di v	a 	
mam	laka	tlar 	o’rta	sidag	i ba	rcha	 aloq	alar	ni sh	aroi	tga 	
mosl	asht	irish	 imk	oniy	atlar	ini y	arata	di.	
 Bu ta	rkib	ni sh	aklla	ntir	uvch	i ins	titutl	arga	 aso	san 	
quyid	agil	ar ki	radi:	 	
1. Ye	vrop	a Ke	ngas	hi – 	Yevr	opa 	Ittifo	qi si	yosiy	 	
strat	egiy	asini	 aniq	lovc	hi Ye	vrop	a Itt	ifoqi	ning	 oliy	 	
siyos	iy or	gan	i; 	
2. Mi	nistr	lar K	eng	ashi 	- qar	or q	abul	 qilu	vchi 	bosh	 	
instit	ut h	isob	lanad	i. 	
3. Ye	vrop	a Itt	ifoqi	 Kom	issiy	asi -	 mill	atlar	aro i	jroiy	a 	
instit	uti, 	mavj	ud q	onu	nlarn	i ha	yotg	a tad	biq 	etish	dan	 	
tashq	ari,	 Yevr	opa 	Ittifo	qi q	onun	chil	igini	 tash	kil e	tadi,	    	
    	4. Ye	vrop	a Pa	rlam	enti 	- Yev	ropa	 Itti	foqi 	kom	issiy	asi 	
ishin	i naz	orat	 qila	di, ya	ngi 	qonu	nla	rni is	hlab	 chiq	ish 	
va qa	bul 	qilish	 jar	ayon	ida i	shtir	ok e	tadi,	 mol	iyavi	y 	
mab	lag’la	rni s	arfla	sh, 	byud	jetn	i qab	ul q	ilish 	va u	ni 	
bajar	ish i	shla	rini n	azo	rat q	iladi	. 	
5. Ye	vrop	a Su	di - Y	evro	pa I	ttifoq	i xu	quql	arini	 a’zo	 	
mam	laka	tlarn	ing 	milli	y dav	lat x	uqu	qlari	dan 	
ustu	nligin	i ta’	minl	aydi	, Yev	ropa	 Ittif	oqi j	oriy 	faoli	yati 	
ama	liyoti                Yevropa Ittifoqi moliyaviy mexanizmiga quyidagilar 
kiritiladi:
   Qishloq xo’jaligini yo’naltirish va kafolatlash fondi – 
Yevropa Ittifoqi yagona agrar siyosatini 
moliyalashtirish manbai; 
 
 Yevropa ijtimoiy fondi – surunkali ishsizlik qamrab 
olgan turg’un hududlarga yordam berish 
dasturlarini moliyalashtirish manbai;
  
 Yevropa hududiy rivojlantirish fondi - Ittifoq turli 
hududlarini iqtisodiy rivojlantirish darajasini 
tenglashtirish dasturlarini moliyalashtirish manbasi; 
 
 Yevropa rivojlantirish fondi – integrasiyaning 
dastlabki bosqichini o’tayotgan mamlakatlarga 
yordam ko’rsatish manbasi; 
 
 Yevropa investisiya banki – o’zoq muddatli kreditlar 
va kafolatlar hisobiga korxonalarni 
modernizasiyalash              E’ TIBORIN GIZ UCHUN  RAX MAT!

Riv ojlangan v a riv ojlanay ot gan mamlak at larda oziq-ov qat xav fsizligi

1.Riv ojlangan mamlak at larda agrar siy osat 2. Riv ojlanay ot gan mamlak at larda agrar siy osat v a islohat larning xususiy at lari RE J A

 maml ak at da agrar sohani oʻrni mav jud. CChunk i agrar t armoq mamlak at aholisini muhim oziq-ov qat bilan t a ʼ minlay di. Riv ojlangan mamlak at l arda agrar t armoqlarini oʼrganish shuni k oʻrsat adik i bu mamlak at l ar qishloq xoʻjal igi umumiy iqt isodiy ot t armoqlarida k am ulushni t ashk il qi ladi ammo bu bil an qishl oq xoʻjaligidagi o ʼ rni y oʻqolib qolmay di. Umuman olganda ri v pjlangan mamlak at lar agrar siy osat ni oʻrganishni 3 guruhga boʻlib oʻrganish lozi m deb hisoblay di.Ular quy idagicha oʻrganiladi  1.Biri nchi guruhga Yev ropa It t i foqi k iradi.Bu dav lat lar agrar si y osat l arining shunday nozik v a must ahk am t uzilgank i hali agrar si y osat i amaly ot ida ul ardan oʻt adigan muk ammal t izim y arat ilmagan.  2.Ik k inchi guruhga AQSH v a Kanada qishl oq xoʻjaligini k i rit ish mumk in,ular agrar siy osat i xususiy at lari bir-biriga oʻxshash boʻl ganli gi uchun AQSH agrar siy osat i mi solida uning mohiy at ini ochib berishga harak at qilami z.  3.Yaponiy a agrar siy osat i.Bu mamlak at qishloq xoʻjal igining ham oʻziga hos jihat lari bork i ularni oʻrgani sh ham oʻrganuv chilarni ancha mushohada qil ishi ga chorlashiga shubha y oʻq.

Rivojlangan mamlakatlar agrar siyosatlariga baho berishni alohida-alohida ko’rib chiqishni lozim topdik, bu savolda esa umumiy o’xshash jihatlariga e’tibor qaratamiz. Rivojlangan mamlakatlar agrar tarmog’ini o’rganish ularning quyidagi o’ziga xos umumiy tomonlari borligini ko’rsatadi:  agrar iqtisodiyot rivojlanishi asosan yuqori unumdorlikka ega qishloq xo’jalik ishlab chiqarishi, yuqori sifatli qayta ishlash va oziq-ovqat sanoati ishlab chiqarishiga asoslanadi;  agrar iqtisodiyot yuqori darajada takomillashgan agrosanoat integrasiyasiga birlashgan;  agrar iqtisodiyot rivojlanishi ilmiy hajm yuqori bo’lgan texnologiyalar, biotexnologiya va informatika kabi yuqori unumli va ekologik toza texnologiyalarga asoslangan;  ishlab chiqaruvchilar kapital quyilmalari unumdorligini oshirishda ishlab chiqarishdagi moddiy-texnik elementlarning roli pasay adi.