logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Jaloliddin Rumiy

Jaloliddin Rumiy

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

388.8935546875 KB
Ko'chirib olish
Jaloliddin Rumiy J aloliddin Rumiy — jahon adabiy ot ining muazzam siy molaridan biri. U o‘zidan k ey ingi Sharq va G’arb so‘z san’at iga k at t a t a’sir o‘t k azdi. Hofi z She roziy, A bdurahmon J omiy, A lishe r Navoiy, Mirzo A bdulqodir Be dil k abi buy uk so‘z ust alari Mav lononi o‘zlariga ust oz de b bilishgan. Buy uk Hy ot e A bulqosim F irdav siy, Shay x Sa’diy, X o‘ja Hofi zlar qat orida J aloliddin Rumiy ijodini ham « X izr chashmasi» de b at agan. Mashhurlik da F irdavsiy ning « Shohnoma» si, Sa’diy ning « Gulist on» i, Hofi zning « Devon» i bilan bir qat orda t urgan, f orsiy Qur ’on nomi bilan shuhrat qozongan « Masnaviy i ma’naviy » ni inson ma’naviy hay ot ining qomusi sif at ida naf aqat Sharqda, balk i G’arbda ham ix los bilan o‘rganishgan. « De k ame ron» asaridagi ko‘plab syuje t va mot ivlarni Sharq og‘zak i va y ozma adabiy ot idan olgan J ovani Bok k achcho « Masnaviyi ma’naviy» dagi qat or hikoy at lar asosida ham nove llalar y arat ganligi ma’lum. Mavlono 1207 yilda qadimiy Balx shahrida o‘z davrining mashhur mut asavvuf donishmandi,yirik xat ib va voizi bo‘lgan Bahovuddin Valad oilasida dunyoga ke ladi. Bahovuddin Valad aslida Shay x Najmiddin Kubro (1135 - 1221) ning Majdiddin Bag‘dodiy, Sa’duddin Hamaviy, Raziuddin A liyi Lolo, Sayf uddin Boxarziy, Bobo K amol J andiy k abi 300 ga yaqin zabardast shogirdlaridan biri hisoblanardi . J aloliddin 12 y oshida uning ot a-onasi ham mo‘g‘ul bosqini x at aridan qochish, ham haj f ar ш zasini ado e t ish niy at ida Balx ni t ark e t adilar. 1230 y ildan bu oila Kuniy ada qo‘nim t opadi. Yosh J aloliddin Shom, Halab, Damashq, Qay sariy a va boshqa y irik ilm mark azlarida 7 y il t a’lim oladi, o‘z davrining e t uk donishmandi bo‘lib e t ishadi. Taniqli rumiyshunos Zarrinkub ta’biri bilan aytganda, "Mavlononing 68 yillik ajoyib umri boshdan oyoq bir she’r, go‘zal, betakror, tug‘yonli ash’or jarayoni, sadosi va bongi bilan yo‘g‘rilib o‘tdi". Mavlono Rumiy o‘zidan keyingi avlodlariga 5 muhum va qimmatbaho asar qoldirdi: "Devoni kabir" "Masnavi yi ma’naviy" "Fiyhi ma fiyhi" "Mavoizi majolisi sab’a" "Maktubo t" 1. " Devoni k abir " , " Devoni shamsi t abriziy " , " Devoni shamsul haqoy iq" de gan nomlar bilan mashhur dev on. devon g‘azal va ruboiy lardan iborat . 2. " Masnaviy i ma’naviy " - 25700 bay t dan iborat be baho t asavv ufi y - ishqiy asar. So’nggi y illarda t aniqli o‘zbe k shoiri J amol Kamol t omonidam I -I I - jildlari, shoir A sqar Mahk am t omonidan I -jildi o‘zbe k t ilida nashr e t ildi. 3. " Fiyhi ma fi yhi" (" I chingdagi ichingdadir " ) - Mavlononing suhbat laridan iborat falsafi y k it ob. 1998 yilda Toshke nt da o‘zbe k t ilida nashr e t ildi. 4. "Mavoizi majolisi sab’a" - bu asar Rumiyning yetti o‘git va pand-nasihatlaridan iborat. 5. "Maktubot" - Mavlononing turli davrlarda zamondoshlariga yozgan maktublaridan tashkil topgan to‘plam. Jaloliddin Rumiy ijodi yuksak badiiyati bilangina emas, balki mantiq kuchi, falsafiy fikrlarga boyligi bilan ham katta ta’sir quvvatiga ega. Taniqli olim va adib Radiy Fish so‘zlari bilan aytganda, shoirning «mavhum mantiqiy kategoriyalarda emas, balki otashin shoirona timsollar vositasida» talqin etilgan tabiat va jamiyat hodisalarining doimiy o‘sish, o‘zgarishda ekani, eskining yo‘qolib, yangining paydo bo‘lishi — «dunyoning ziddiyatlar birligidagi ziddiyatlar jangi»dan iboratligi to‘g‘risidagi qarashlari buyuk nemis faylasufi Gegelyushg e’tiroficha, unda dialektik metod yaratishga yordam bergan. Ruboiylar Yashnab, ochilib, me nga qarab ke ldingmi? Mak ringni t abassumga o‘rab k e ldingmi? Ul k un k e t ib e rding-k u olib qalbimni, Bul k un yana jonimni so‘rab k e ldingmi? I shq ul — t ok i x alq uchun saodat bo‘lsin! I shq ul — bu saodat t o qiyomat bo‘lsin! Ul ishq me ni t ug‘di aslida — ona e mas, Ul onaga ming t ahsinu rahmat bo‘lsin! Biz oshiqi ishqmiz-u, musulmon boshqa, Biz zaif chumolimiz, Sulaymon boshqa. Bizdan so‘ra k uygan dilu somon y uzni, Kim savdo qilar mol bila — do‘k on boshqa. O’t gan k e cha me n e rdim-u, jon mahrami boz, Me ndan hama zor e rdi-y u, undan hama noz. Tun o‘t di-y u, y e t madi biroq so‘nggiga so‘z, Tunda ne gunoh, bo‘lsa uzun dildagi roz? Ul y or havasida dil rubobdir, rubob, I shq o‘t ida qov rilib k abobdir, k abob. Dardim e shit ib, e t sa suk ut dildorim, Shul jimligi me nga ming javobdir, jav ob. I shqing o‘t idan jo‘shgusi y oshlik qoni, Ko‘k simda jamoli jonlanar Lay loni. O’ldirsang agar o‘ldir — haloling bo‘lsin, Yor qo‘lida o‘lsa, boqiy oshiq joni!Qil y ax shilik — y ax shilik ni bilgay duny o, Poy dordir u y ax shilik t uf ay li t anho. Mol qoldi-k u hammadan, qolar se ndan ham, Qoldirdi bax il — mol, y ax shilik ni — dono. I shqingda g‘am ichra ushladim k o‘ngilni, Har lahza izingga boshladim k o‘ngilni. Ye l me nga olib k e ldi bugun bo‘y ingni, Shuk r e t dim-u, y e lga t ashladim k o‘ngilniOlamda vaf osi y o‘q k ishi k am bo‘lsin! Har bir k uni bev af oni(ng) mot am bo‘lsin! Yod e t madi g‘amdan o‘zga he ch k imsa me ni, Ming t ahsinu rahmat se nga, ey g‘am, bo‘lsin! DEHQON VA SHER . Bir k uni t unda sher dehqonning og’il xonasiga k i rib, sigirini y ebdi-da, o’sha y erning o’zi da dam ol gani cho’zilibdi. Dehqon esa t unda uy g’onib, shamni ham y oqmasdan sigirdan xabar olish uchun og’ilxonaga y o’l ol ibdi . U og’i lxonaga k iri bdi- da,pay paslani b sherning y elk asini silabdi. Shunda sherning hay oli dan shunday so’zlar o’t ibdi : “ Eh, ik k i oy oqli nodon-a! U meni si gir deb o’y ladi. Kunduz k uni bo’lganda meni k o’rib, t anamga qo’l t ek k izish u y oqda t ursin,qo’rqqanidan o’t ak asi y orilardi! “ Ey dono odam, sen eng av v al o narsalarni ng mohi y at ini bi l,ularning aldamchi shak li ga ishonma ! E’t iboringiz uchun raxmat !

Jaloliddin Rumiy

J aloliddin Rumiy — jahon adabiy ot ining muazzam siy molaridan biri. U o‘zidan k ey ingi Sharq va G’arb so‘z san’at iga k at t a t a’sir o‘t k azdi. Hofi z She roziy, A bdurahmon J omiy, A lishe r Navoiy, Mirzo A bdulqodir Be dil k abi buy uk so‘z ust alari Mav lononi o‘zlariga ust oz de b bilishgan. Buy uk Hy ot e A bulqosim F irdav siy, Shay x Sa’diy, X o‘ja Hofi zlar qat orida J aloliddin Rumiy ijodini ham « X izr chashmasi» de b at agan. Mashhurlik da F irdavsiy ning « Shohnoma» si, Sa’diy ning « Gulist on» i, Hofi zning « Devon» i bilan bir qat orda t urgan, f orsiy Qur ’on nomi bilan shuhrat qozongan « Masnaviy i ma’naviy » ni inson ma’naviy hay ot ining qomusi sif at ida naf aqat Sharqda, balk i G’arbda ham ix los bilan o‘rganishgan.

« De k ame ron» asaridagi ko‘plab syuje t va mot ivlarni Sharq og‘zak i va y ozma adabiy ot idan olgan J ovani Bok k achcho « Masnaviyi ma’naviy» dagi qat or hikoy at lar asosida ham nove llalar y arat ganligi ma’lum. Mavlono 1207 yilda qadimiy Balx shahrida o‘z davrining mashhur mut asavvuf donishmandi,yirik xat ib va voizi bo‘lgan Bahovuddin Valad oilasida dunyoga ke ladi. Bahovuddin Valad aslida Shay x Najmiddin Kubro (1135 - 1221) ning Majdiddin Bag‘dodiy, Sa’duddin Hamaviy, Raziuddin A liyi Lolo, Sayf uddin Boxarziy, Bobo K amol J andiy k abi 300 ga yaqin zabardast shogirdlaridan biri hisoblanardi .

J aloliddin 12 y oshida uning ot a-onasi ham mo‘g‘ul bosqini x at aridan qochish, ham haj f ar ш zasini ado e t ish niy at ida Balx ni t ark e t adilar. 1230 y ildan bu oila Kuniy ada qo‘nim t opadi. Yosh J aloliddin Shom, Halab, Damashq, Qay sariy a va boshqa y irik ilm mark azlarida 7 y il t a’lim oladi, o‘z davrining e t uk donishmandi bo‘lib e t ishadi.

Taniqli rumiyshunos Zarrinkub ta’biri bilan aytganda, "Mavlononing 68 yillik ajoyib umri boshdan oyoq bir she’r, go‘zal, betakror, tug‘yonli ash’or jarayoni, sadosi va bongi bilan yo‘g‘rilib o‘tdi".

O'xshashlar

Jaloliddin Manguberdi mohir sarkarda
Maqsud Shayxzoda “Jaloliddin Manguberdi” dramasi
7-SINF O‘QUVCHILARIDA JALOLIDDIN MANGUBERDINING VATANPARVARLIK XISLATLARINI YORITISHDA TARIXIY METODLARNING O‘RNI
Nasoyim-ul muhabbat asarida turkiy mutasavvuflar sharhi
LISON UT-TAYR ASARIDA QUSHLAR TASVIRI