“ Kattaqo‘rg‘on suv ombori qorinoyoqli va ikkipallali mollyuskalari ekologiyasi ”

M AVZUNING DOLZARBLIGI • M ol lyuskalar umurtqasiz organizmlarning eng katta tipidir.Ular sonining ko‘pligi jihatdan hashorotlar sinifidan so‘ng ikkinchi o‘rinda turadi M ol lyuskalar ning har tomonlama urganish ham nazariy ham amaliy ahamiyatga ega ularning qattiq chig‘onoq qoldiqlari 1) Birinchidan qadimiy yer qatlamlarida ko‘p saqlanib, bizga yerning rivojlantirishi tarixidan darak beradi.2)Ikkinchidan ko‘p organizmlar baliqlar suv osti kemiruvchilari suduralib yuruvchilar suv va suv osti qushlari uchun ozuqa manbayidir.3)Uchunchidan ulardan ikkipallali turlari iflos suvlarni filtirlashda ishtirok etib yani biologik indikator organizmlar xisoblanadi.Bu organizmlarning soni suv osti biyosenozlariga suv tipi uning sofligi kabi ekologik muammolarga bog‘liq.4)To‘rtinchidan ularning bir necha o‘nlab turlari nafaqat o‘simliklar zararkunandalaridir balki og‘ir gilmintoz kasalliklarini yuqturuvchilar xamdir.Bunday omillarni malum hududda o‘rganish m ol lyuskalarning suv biyotsenozlardagi urinni yanada mukammalroq taxlil qilinishga o‘z hissasini qo‘shadi.

MUAMMONING O‘RGANILGANLIK DARAJASI Dunyoning bir qator suv tiplari: daryolar, ko‘llar, Suv omborlar, kanallar kabilarda ikki pallali mollyuskalar faunasi, sistematikasi, ularni muhofaza qilish bo‘yicha ilmiy ishlar xorijlik olimlar James H.Thorp., Alanp Covich (1991), Aldridge D.C (1999), Bouchet P (2017), Huber Markus (2010), Bogan A.F (2010), Annabelle Cuttelod lar tomonidan olib borilgan. MDH mamlakatlarida ikki pallali mollyuskalarning hududiy xilma-xilligi, taksonomik tuzilishi va ulardagi o‘zgaruvchanlik belgilarini aniqlash bo‘yicha Bogatov V.V., Starobogatov Ya.I. (2004), Bogatov V.V. (2014), Andreev N.I va boshq. (2009) populyatsiyalari holatini baholash va global invazion turlarining tarqalishi va ekologiyasini Alyoxina G.P. va boshq.(2007), Panov V.F., et. al. (2009), Son M.O (2009), Yanovich L.N. (2013); ikki pallali mollyuskalarni suvni ifloslanganlik darajasini aniqlashdagi ahamiyati bo‘yicha ayrim tadqiqotlar Rijinashvili A.L. (2009), Sintyurina A.V., Bigaliyev A.B. (2009), Kuzmenkin D.V. (2015) ishlarida keltirilgan Respublikamizda ikki pallali mollyuskalarning turli suv ekotizimlarida tarqalishi, morfologiyasi va resurlariga oid ma’lumotlar yetarli emasligini qayd etish lozim. Bu haqidagi ma’lumotlar faqatgina Z.I Izzatullayev (1992), Z.I Izzatullayev, X.T.Boymurodov (2009) tadqiqotlarida o‘z aksini topgan. •  

Kattaqo‘rg‘on suvombori ( Bivalvia, Unionidae, Corbiculidae) ikkipallali mollyuskalari faunasi va ekologiyasini baholash va istiqbolli turlaridan samarador foydalanishni o‘rganishdan iborat. TADQIQOTNING VAZIFALARI Kattaqo‘rg‘on suvombori ikkipallali va qorinoyoqli m ol lyuskalar ning ekologik faunistik tarkibini aniqlash, biotoplararo va ekologik xususyatlarini va komponentlarini birga tarqalishini o‘rganish. TADQIQOTNING MAQSADI

Tatqiqot natijalarining yoritilganligi 1. Izzatullayev Z., Xayitov E., Nomozov A., Kattaqo‘rg‘on suvombori gidrabiyontlari faunasining tarkibi va ayrim turlarning transchegaraviy hududlarda tarqalishi xuxusida //Markaziy osiyo va qo‘shni mamlakatlardagi transchegaraviy hududlar:xamkorlik imkoniyatlari va muommolari Haqida ilmiy amaliy konferensiya materiallari. Samarqand :SamDu, 2022.B.150-152. 2.Izzatullayev Z.Nomozov A. Kattaqo‘rg‘on suvombori m ol lyuskalarining suv chuqurliklari.biyotoplararo va ekologik komplikslari bosmaga tayyorlangan.Bitiruv malakaviy ishining tuzilishi va xatmi.Shu betdan iborat bo‘lib Kirish, 3 bob, 8 bo‘lim, xulosa va tavsiyalar, foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.Bitiruv malakaviy ishi natijasida jadval va rasmlar, mavjud. 3.Kattaqo‘rg‘on suvombori m oll yuskalarining ekologik faunistik tarkibi:ikkipallalilar va qorinoyoqlilar suv chuqurliklari, biyotoplararo va ekologik komplikslari bo‘yicha tarqalishi.