Mavzu: Sutemizuvchi hayvonlar ekologiyasi ■ Reja ■ Kirish ■ Sutemizuvchilar haqidagi maʼlumotlar ■ Asosiy qism ■ Tashqi muhitda tarqalishi ■ Ekologiyasi haqida maʼlumot ■ Xulosa ■ Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati

SUT EMIZUVCHI HAYVONLAR EKOLOGIYASI ■ Yerda hayot paydo bo‘lgandan buyon tirik organizmlar tashqi muhitdagi har xil o‘zgarishlar ta’siriga duch keladi. Bizning ona planetamizda mavjud bo‘lgan hayvonlar, o‘simliklar hamda hayot kechirayotgan boshqa organizmlar yoki jonzotlar sonining serobligi va geografik tarqalishiga bevosita yoki bavosita ta’sir ko‘rsatuvchi har qanday tashqi omillar ekologik omillar deb ataladi. Ma’lumki, yer yuzida uchraydigan turli organizmlarning hammasi o‘z-o‘zidan yashamaydi, ularning ko‘payishi, rivojlanishi va tarqalishi atrof-muhit omillari ta’sirida boradi. Tirik organizmlar o‘rab turgan, ularga turli xil yo‘nalishda ta’sir qiladigan jonli va jonsiz tabiat kuchlari, komponentlari oddiy bir tabiiy manzara emas, balki bir-biri bilan bog‘langan tabiiy ekologik omillar bo‘lib, ularga organizmlar moslashadi

Tirik organizmlar ma’lum muhitda va uning omillari ta’siri ostida yashaydi, rivojlanadi, ko‘payadi, ekologik omillar bilan muloqotda bo‘ladi, o‘zgaradi, doimiy harakatda bo‘lib nasl qoldiradi. Tirik organizmlarga ko‘rsatadigan ta’siri bo‘yicha ekologik omillar juda xilma-xildir. Muhitning barcha omili shartli ravishda uchta katta guruhga ajratiladi. Bular: abiotik, biotik va antropogen omillardir. 1. Abiotik omillar – bu notirik tabiat omillaridir, organizmlarga ta’sir qiladigan anorganik muhitning kompleks omillaridir. Bu kimyoviy (atmosfera, suv, tuproq va loyiqa), fizik yoki iqlim (harorat, bosim, yorug‘lik, namlik, yong‘in, shamol) omillariga bo‘lishi mumkin. ■ 2. Biotik omillar – muhitga uchraydigan tirik organizmlarning hayot faoliyatida bir-birlariga qiladigan ta’siri va ular o‘rtasidagi munosabatlardan iborat bo‘lib, ular tirik organizmga, uni o‘rab turgan boshqa tirik jonzotlarga har xil ta’sir qiladi. Biotik omillar – tirik organizmlarning bir-biriga o‘zaro ta’siri majmui. Bu ta’sir turlicha bo‘lishi mumkin. Masalan: 1) tirik organizmlar bir-birlari uchun oziqa manbai (o‘simliklar turli hayvonlarga oziqa); 2) bir tirik organizm tanasi boshqa organizmga (xo‘jayin-parazit) yashash muhiti; 3) bir organizm ikkinchi organizmning ko‘payishiga, tarqalishiga sabab bo‘ladi.