Kimyoviy bоg`lаnish hаqidа

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1387.115234375 KB

Ko'chirib olish

Kimyoviy elementlarning tashqi qobig’idagi
elektronlar o’rtasida vujudga kelgan
bog’lanish kimyoviy bog’lanish deyiladi. K imyoviy b о g`l а nish
h а qid а t ushunch а.

Donor-
ak sept or
Molekula
lararoIon
Kovalent KIMYOVIY
BOG’LANISH
Ichki
molekulyarQutbsiz Qutbli Vodorod Metall2.Kimyoviy bog’lanish turlari

Kovale nt bog’lanish
Umumiy elektron juft hisobiga vujudga kelgan bog’lanish
kovalent bog’lanish deyiladi.
Qut bsiz Qut bli
elek t romanfi y lik
qiy mat lari t eng y ok i biroz
farq qiladigan element lar
orasida
(0 dan 0,4 gacha) elek t romanfi y lik
qiy mat lari farq qiladigan
element lar orasida
(0,4 dan 1,8 gacha)
Met almas + met almas Met almas + met almas
F
2 , Cl
2 , Br
2 , J
2 , H
2 , O
2 , N
2 , O
3 ,
P
4 , S
8 , PH
3 , CS
2 , CH
3 SH, N Cl
3 H
2 O, HCl, HBr, HJ , N H
3 , H
2 S,
H
2 SO
4 , SF
6 , SO
2 , SO
3 , N
2 H
4 ,
PCl
5 , PCl
3
Must ahk am Must ahk am

Kovale nt bog’lanish xususiyat lari
•
Qay nash v a suy uqlanish t emperat uralari past
1
•
To’y inuv chanlik , y o’naluv chanlik , k arralilik ,
qut blanuv chanlik xususiy at lariga ega2
Bog’lanish energiy asi y uqori
3

Bog’ning to’yinuvchanligi – atomlarning cheklangan
miqdordagi bog’lar hosil qilish xususiyati. Element
atomlarining valent pog’onasidagi hamma elektronlari bog’
hosil qilishda qatnashgandan so’ng element o’zining
to’yinuvchanlik xususiyatini namoyon etgan bo’ladi.
тетраэдрик пирамидал бурчаклиBog’larning yo’naluvchanligi – bog’larni fazoning ma’lum
yo’nalishida joylashganligi.

N NH H O OBOG’NING KARRALIGI Н
О
Н 104˚BOG’ ORASIDAGI BURCHAK
SUV MOLEKULASI

Bog’ uzunligi ikki yadro oralig’idagi masofa bo’lib,
nanometer yoki angestrumlarda o’lchanadi: 1 nm = 1 · 10 –9

metr, 1A o
= 1 · 10 –10
metr. Bog’ uzunligi:
H-F H---Cl H-----Br H-------J
moddalarida bog’ uzunligi ortib boradi. Chunki
galogenlarning atom radiuslari ortib boradi
M: C–––C, C = C, C≡C larda bog’ uzunligi kamayadi.
Bog’ energiyasi – atomlar orasidagi bog’ni uzish uchun kerak
bo’ladigan energiya. kJ/mol. Bog’ energiyasi bog’ uzunligiga
teskari proporsional, bog’ qancha uzun bo’lsa uning bog’lanish
energiyasi shuncha kichik bo’ladi.

I on bog’lanish
Qarama-qarshi zaryadli ionlar orasidagi o’zaro elektrostatik tortishuv
kuchlari hisobiga vujudga kelgan bog’lanish.
Elektromanfiylik qiymati keskin farq qiladi. (1,8 dan katta.)
•
Qat t iqligi y uqori
1
•
Suy uqlanish v a qay nash t emperat uralari y uqori
2
•
Bog’lanish energiy asi y uqori
3
•
Suv da y axshi eriy di v a dissot silanadi
4

ION BOG’LANISH
Mettal + Metalmas
Na + 11 )
2 )
8 )
1 Cl + 17 )
2 )
8 )
78+ –

ELEKTRO STATIK
TORTISHISH
Na +
Cl -
ionlar

Me t all bog’lanish
Nisbatan erkin elektronlarning metal ionlari bilan o’zaro
ta’sirlashuvi natijasida hosil bo’ladigan bog’lanish.
•
Plast ik v a bolg’alanuv chan
1
•
Suy uqlanish v a qay nash t emperat uralari y uqori
2
•
Elek t r t ok ini juda y ax shi o’t k azadi
3
•
Issiqlik ni y axshi o’t k azadi
4
•
Met all y alt iroqlik k a ega
5

+
+
++ + +
++
++ +++
+ +
+METALL BOG’LANISH
ION ATOM
ERKIN ELEKTRON

Vodorod bog’lanish
Elektromanfiyligi katta bo’lgan (F, O, N, Cl, S, Br)
elementlarning qisman musbat zaryadlangan vodorod
atomi bilan hosil qilgan bog’lanish.
•
Bog’lanish energiyasi eng past.
1
•
Oddiy kovalent bog’dan 10 marta zaif.
2
•
Bog’lanish elektronlar ishtirokisiz
3
•
Bu bog’ tufayli moddalarning suyuqlanish va qaynash
temperaturalari vodorod bog’lanish yo’q
birikmalarnikiga nisbatan yuqori bo’ladi4

VODOROD BOG’LA NI SH
( MOLEK ULA LA RA RO)
- -
- -
-+
++ +
++ +
+ +
++
+
-

Vodorod bog’lanish
Ichk i
molek uly ar
•
Ik k i v a uch
at omli spirt lar,
k o’p at om li
spirt lar, salit sil
k islot a, o-
nit rofenol, o-
xlorfenol,
pirok at exin, DN K,
RN K, oqsillar
aminok islot alar. Molek ulalararo
•
H
2 O, DNK,
amidlar, nuk lein
k islot alar,
aminok islot alar,
bir at om li
spirt lar, organik
k islot alar,
gluk oza.

Donor - ak se pt or bog’lanish
Bir elementning xususiy elektron jufti hamda ikkinchi
elementning bo’sh orbitali hisobiga vujudga kelgan bog’lanish.
Donor ––– 5,6,7 –
bosh guruhcha
elementlari Ak sept or –––
1,2,3 – bosh
guruhcha
elementlari va “d”
elementlar Ham donor, ham
ak sept or ––– 4 –
bosh guruhcha
elementlari
CO, N
2 O
5 , PH
4 Cl, H
3 O +
, DNK, RNK, N
2 O,
N
2 H
5 Cl,
Kompleks birikmalar,
kristallogidratlar,
NH
4 +
ioni va uning tuzlari, HNO
3 va
uning tuzlari

Gibridlanishc
Kimyoviy bog’ hosil bo’lishida shakli va
energiyasi bilan farq qiluvchi (s, p va d)
atom orbitallarining bir–birini qoplab
energiyasi va shakli bir xil bo’lgan yangi
gibrid (chatishgan) orbitallar hosil qilishi
gibridlanish deyiladi. Gibridlanish
tushunchasi fanga
1931 – yilda L.
Poling tomonidan
kiritilgan.
σ bog’lar soni
+
taqsimlanmagan
elektron juftlar

Gibridlanish
Gibrid-
lani sh Fazov iy
t uzili shi Burchagi Misollar
sp Chiziql i 180 0
BeGal
2 , BaGal
2 , CO
2 , aset ilen (C
2 H
2 ), al k in, all en
(CH
2 =C=CH
2 ), C
k a rbin , CS
2 , N
2 , MgH
2 , CO, KrF
2 …
sp 2
Teng t omonli
uchburchak 120 0
BGal
3 , A lGal
3 , SO
2 , SO
3 , C
gra fi t (gek sanal), alk en,
benzol, st irol, H
3 PO
3 , H
2 SO
3 , HN O
3 , HNO
2 , KrOF
2 ,
X eOF
2 , COF
2 , O
2 , O
3 , H
2 CO
3 , al degid v a k et on,
HCOOH, CO
3 2–
, SO
3 2–
, BO
3 2–
…
sp 3
Tet raedr
y ok i t ri gonal
pirami da 109 0
, 28’
CH
4 , SiO
2 , Na
2 SO
4 , galogenl arning hosi l qilgan
k isl ot alari v a ularning t uzlari, NH
3 , N H
4 +
, H
3 PO
4 ,
alk an, sik loalk an, P
4 , HMnO
4 , H
2 MnO
4 , KrO
2 F
2 , C
olmos ,
H
2 O, H
3 O +
, F
2 O, P
4 O
10 , POCl
3 , CCl
4 …

sp 3
d Uchburchak l
i bi piram ida 120 o
v a
90 o PGal
5 , SbGal
5 , SF
4 , ClF
3 , X eF
2 ,
sp 3
d 2
Ok t aedr –––
SF
6 , SCl
6 , Ba
2 [X eO
6 ], K4[FeCN
6 ], K
3 [FeCN
6 ],
[Cr(N H
3 )
6 ]Cl
3 , [Cu(H
2 O)
6 ]Cl
2 …

Kimyoviy elementlarning tashqi qobig’idagi elektronlar o’rtasida vujudga kelgan bog’lanish kimyoviy bog’lanish deyiladi. K imyoviy b о g`l а nish h а qid а t ushunch а.

Donor- ak sept or Molekula lararoIon Kovalent KIMYOVIY BOG’LANISH Ichki molekulyarQutbsiz Qutbli Vodorod Metall2.Kimyoviy bog’lanish turlari

Kovale nt bog’lanish Umumiy elektron juft hisobiga vujudga kelgan bog’lanish kovalent bog’lanish deyiladi. Qut bsiz Qut bli elek t romanfi y lik qiy mat lari t eng y ok i biroz farq qiladigan element lar orasida (0 dan 0,4 gacha) elek t romanfi y lik qiy mat lari farq qiladigan element lar orasida (0,4 dan 1,8 gacha) Met almas + met almas Met almas + met almas F 2 , Cl 2 , Br 2 , J 2 , H 2 , O 2 , N 2 , O 3 , P 4 , S 8 , PH 3 , CS 2 , CH 3 SH, N Cl 3 H 2 O, HCl, HBr, HJ , N H 3 , H 2 S, H 2 SO 4 , SF 6 , SO 2 , SO 3 , N 2 H 4 , PCl 5 , PCl 3 Must ahk am Must ahk am

Kovale nt bog’lanish xususiyat lari • Qay nash v a suy uqlanish t emperat uralari past 1 • To’y inuv chanlik , y o’naluv chanlik , k arralilik , qut blanuv chanlik xususiy at lariga ega2 Bog’lanish energiy asi y uqori 3

Bog’ning to’yinuvchanligi – atomlarning cheklangan miqdordagi bog’lar hosil qilish xususiyati. Element atomlarining valent pog’onasidagi hamma elektronlari bog’ hosil qilishda qatnashgandan so’ng element o’zining to’yinuvchanlik xususiyatini namoyon etgan bo’ladi. тетраэдрик пирамидал бурчаклиBog’larning yo’naluvchanligi – bog’larni fazoning ma’lum yo’nalishida joylashganligi.

O'xshashlar

Kimyoviy reaksiyasi energetikasi

POLIMERLARNING KIMYOVIY O’ZGARISHLARI

Noorganik moddalar kimyoviy texnologiyasi

Bor moddasi haqida

Kimyoviy reaksiyalar kinetikasi va muvozanat