logo

Ko’phadlar ustida to’rt arifmetik amallarni yechish

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

87.2412109375 KB
Ko’phadlar ustida to’rt 
arifmetik amallarni yechish                    
Bir nechta birhadning algebraik yig’indisi 
ko’phad  deyiladi. Ko’phadni tashkil etuvchi 
birhadlar shu ko’phadning  hadlari  deyiladi. Bir 
nechta ko’phadlarni qo’shish va ayirish 
natijasida yana  ko’phad  hosil bo’ladi. Bir nechta 
ko’phadning algebraik yig’indisini standart 
shakldagi ko’phad ko’rinishida yozish uchun 
qavslarni ochish va o’xshash hadlarni 
ixchamlash kerak. Ba’zi ko’phadlarning 
yig’indisi yoki ayirmasini sonlarni qo’shish va 
ayirishga  “ustun”  usulida topish qulay bo’ladi. 
Bunda o’xshash hadlar  birining ostiga ikkinchisi 
turadigan qilib yoziladi, masalan      
                              1- misol

a) (2 n ² - m²) – (n²-m²+3q²)=2n²-m²-n²+m²-
3q²=n²-3q².

b) (3ab-4bc) +(bc-ab)-(ac-3bc)=3ab-4bc+bc-ab-
ac+3bc=2ab-ac.

                              2- misol

a)     5a-4bc+3ac                    b)          5abc-2ab+4ac-bc  

    +     3bc-7ac                            -  3abc-3ab-ac+3bc

_____________                        __________________

      5a - bc-4ac                                2abc+ab+5ac-4bc     
Ko’phadni  ko’phadga  ko’paytirish  uchun 
ko’phadning  har  bir  hadini  shu  bir  hadga 
ko’paytirish  va  hosil  bo’lgan  ko’paytmalarni 
qo’shish  kerak.  Ko’phadni  birhadga 
ko’paytirish  natijasida  yana  ko’phad  hosil 
bo’ladi.  Hosil  bo’lgan  ko’phadni  uning  barcha 
hadlarini  standart  shaklda  yozib 
soddalashtirish kerak.

         3-misol.

(-3ab+2a ²-4b²)(-½ab)=3/2a²b²-
a³b+2ab³     
Ko’phadni  ko’phadga  ko’paytirish 
uchun  birinchi  ko’phadning  har  bir 
hadini  ikkinchi  ko’phadning  har  bir 
hadiga  ko’paytirish  va  hosil  bo’lgan 
ko’paytmalarni qo’shish kerak.

                   4-misol.

(2a-4b+3c)(5b-c)=10ab-2ac-
20b ²+4bc+15bc-3c²=10ab-2ac-
20b²+19bc-3c     
Ko’phadni  birhadga  bo’lish  uchun 
ko’phadning  har  bir  hadini  shu  birhadga 
bo’lish  va  hosil  bo’lgan  natijalarni  qo’shish 
kerak.  Ko’phadni  birhadga  bo’lishda  harflar 
bo’luvchi  nolga  teng  bo’lmaydigan 
qiymatlarni qabul qiladi, deb faraz qilinadi.

                        5-misol.

(9a ³b²-3a²b³+a²b²)÷(3a²b²)=(9a³b²)÷(3a²b²)+(-
3a²b³)   ÷(3a²b²)+(a²b²)÷(3a²b²)=3a-b+1/3.     K
o
’p
h
a
d	
8	
a	
+	
(-3	
b	
+	
5	
a	
)	
3	
x	
²-(4	
x	
²+	
2	
y	
)	
(7	
m	
²-n	²)-(2	m	
²+	
n	²)	
(3	
a	
-2	
b	
)*	
(3	
a	
+	
2	
b	
)_	
(3	a²b-4ab³)÷	
(5ab)	
1	
3	
a	
-3	
b	
-x	
²-2	
y	
5	
m	
²-2	
n	
²	
9	
a	
²-4	
b	
²	
3	
/5	
a	
-4	
/5	
b	
²	
A
rifm
e
tik
 	
a
m
a
lla
r                      
               
                                
Darsga  yakun  yasash  va 
baholash:
                            Topshiriq:
Testni  yeching  va  kalit  so’zni 
toping!      
                              TEST:

1. Ifodani qiymatini toping: (3a-4b)+(2a+5b) bunda a=5;    b=15;

A) 10     B) 20      S) -10     D)-20

2. ko’paytmani toping: 5*(4a+5b)-3*(5a+8b) bunda a=6;  b=-5; 

A) 16   B) 25  S)24   D)15

3. Ifodani soddalashtiring va qiymatini toping: (a+1)*(a-1) bunda a=4; 

A) 1   B) 16   S)15   D)-1

4. Bo’lishni bajaring va qiymatini toping: (a²-b²)÷(a+b) bunda a=9;  b=2;

A) 7   B)9  S)11     D)-7

5. Ifodani qiymatini toping: (2a+b)+(3b-a) bunda a= -15;    b=4;

A) -1     B)-30    S)1    D)16

6. Ko’paytirishni bajaring va qiymatini toping:  4a*1/16*a ²b²c bunda a=4;    
b=1/4;    c=3;

A)-3      B) 3    S) 1/3    D) -1/3     
  TEST:

1. Ifodani qiymatini toping: (3a-4b)+(2a+5b) bunda a=5;    b=15;

A) 10     B) 20      S) -10     D)-20

2. ko’paytmani toping: 5*(4a+5b)-3*(5a+8b) bunda a=6;  b=-5; 

A) 16   B) 25  S)24   D)15

3. Ifodani soddalashtiring va qiymatini toping: (a+1)*(a-1) bunda a=4; 

A) 1   B) 16   S)15   D)-1

4. Bo’lishni bajaring va qiymatini toping: (a²-b²)÷(a+b) bunda a=9;  b=2;

A) 7   B)9  S)11     D)-7

5. Ifodani qiymatini toping: (2a+b)+(3b-a) bunda a= -15;    b=4;

A) -1     B)-30    S)1    D)16

6. Ko’paytirishni bajaring va qiymatini toping:  4a*1/16*a ²b²c bunda a=4;    b=1/4;    
c=3;

A)-3      B) 3    S) 1/3    D) -1/3
K O’
P H A D     
                            
Uyga 
vazifa : 
Mavzuga doir 
misollar 
yechish.      E’ TI BORI N G
IZ UCHUN 
RA X MAT!

Ko’phadlar ustida to’rt arifmetik amallarni yechish

 Bir nechta birhadning algebraik yig’indisi ko’phad deyiladi. Ko’phadni tashkil etuvchi birhadlar shu ko’phadning hadlari deyiladi. Bir nechta ko’phadlarni qo’shish va ayirish natijasida yana ko’phad hosil bo’ladi. Bir nechta ko’phadning algebraik yig’indisini standart shakldagi ko’phad ko’rinishida yozish uchun qavslarni ochish va o’xshash hadlarni ixchamlash kerak. Ba’zi ko’phadlarning yig’indisi yoki ayirmasini sonlarni qo’shish va ayirishga “ustun” usulida topish qulay bo’ladi. Bunda o’xshash hadlar birining ostiga ikkinchisi turadigan qilib yoziladi, masalan

 1- misol  a) (2 n ² - m²) – (n²-m²+3q²)=2n²-m²-n²+m²- 3q²=n²-3q².  b) (3ab-4bc) +(bc-ab)-(ac-3bc)=3ab-4bc+bc-ab- ac+3bc=2ab-ac.  2- misol  a) 5a-4bc+3ac b) 5abc-2ab+4ac-bc  + 3bc-7ac - 3abc-3ab-ac+3bc  _____________ __________________  5a - bc-4ac 2abc+ab+5ac-4bc

 Ko’phadni ko’phadga ko’paytirish uchun ko’phadning har bir hadini shu bir hadga ko’paytirish va hosil bo’lgan ko’paytmalarni qo’shish kerak. Ko’phadni birhadga ko’paytirish natijasida yana ko’phad hosil bo’ladi. Hosil bo’lgan ko’phadni uning barcha hadlarini standart shaklda yozib soddalashtirish kerak.  3-misol.  (-3ab+2a ²-4b²)(-½ab)=3/2a²b²- a³b+2ab³

 Ko’phadni ko’phadga ko’paytirish uchun birinchi ko’phadning har bir hadini ikkinchi ko’phadning har bir hadiga ko’paytirish va hosil bo’lgan ko’paytmalarni qo’shish kerak.  4-misol.  (2a-4b+3c)(5b-c)=10ab-2ac- 20b ²+4bc+15bc-3c²=10ab-2ac- 20b²+19bc-3c