logo

Konduktometriya

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

319 KB
Mavzu : Konduktometriya
Reja:
1. Konduktometriya
2. Past chastotali 
konduktometriya
3. Konduktometrik titrlash
4. Yuqori chastotali 
konduktometriya           Konduktometriya
Konduktometrik analiz usullari  elektrolitlar 
eritmalarining elektr o‘tkazuvchanligini o‘lchashga 
asoslangan bo‘lib, tokning ishchi chastotasiga ko‘ra 
past  va  yuqori chastotali  usullarga bo‘linadi. 
Konduktometriya usullari elektrodlarning 
tekshiriladigan eritma bilan tutashganligiga qarab 
tutashgan  va  tutashmagan  usullarga bo‘linadi. Past 
(10 3
  Gs ) chastotali usullar  konduktometriya  deb, 
yuqori (10 6
 10 7
  Gs ) chastotali usullar esa  yuqori 
chastotali konduktometriya  (usul ko‘pincha 
titrlashning oxirgi nuqtasini topish maqsadida 
ishlatilgani uchun  yuqori   chastotali titrlash ) deb 
yuritiladi           Konduktometriya
Tu tashgan usullar yordamida o‘lchash jarayonida 
elektrodlar tekshiriladigan elektrolit eritmasiga bevosita 
tushirilgan bo‘ladi. Bu usullar o‘lchash aniqligini oshirish 
imkonini bersa-da, ular elektrodlarning polyarizatsiyasi 
bilan bog‘liq bo‘lgan tegishli xatolardan xoli emas. 
Tu tashmagan usullarda elektrodlar bilan tekshiriladigan 
elektrolit eritmasi orasida bevosita tutashuv bo‘lmaydi, 
ya’ni elektrodlar eritmaga tushirilmagan bo‘ladi. Bu 
usullarda elektrodlar o‘lchash zanjiri bilan sig‘im yoki 
induktivlik orqali bog‘lanadi. Bunday usullarda 
polyarizatsiya hodisasi uchramaydi. Tu tashmagan usullar 
konsentratsiyalari yuqori bo‘lgan, agressiv,  yopishqoq va 
uchuvchan moddalarni tekshirish uchun qulaydir.  
Elektrod bilan eritma tutashmagan bo‘lganligi uchun ular 
orasida o‘zaro ta’sir bo‘lmaydi, elektrod ham, eritma 
ham ifloslanmaydi.           Konduktometriya
Eng muhimi qimmatbaho platina elektrodini 
arzon metallarga almashtirish mumkin. 
Tu tashmagan usullarda bevosita elektr 
o‘tkazuvchanlik o‘lchanmasdan, uning hosilasi 
tok kuchi o‘lchanadi. Konduktometrik usullarning 
rangli va loyqa eritmalarni tekshirish, 
sezuvchanligining yuqoriligi, avtomatlashtirish 
imkoniyati, titrlashning oxirgi nuqtasini aniq 
topish, aralashmalarni titrlash va sh.k. qator 
afzalliklari  bilan bir qatorda, selektiv emasligi, 
konsentratsiyasi yuqori bo‘lgan eritmalarni 
aniqlashda chetga chiqishlarning uchrashi kabi 
kamchiliklari  ham mavjud.           Past chastotali konduktometriya

Past chastotali konduktometriya da 
eritmalarning elektr o‘tkazuvchanligi bilan 
konsentratsiyasi orasidagi bog‘liqlik o‘rganiladi. 
Bunda o‘lchash bevosita va bilvosita usullar 
yordamida amalga oshiriladi. 

Bevosita konduktometriya da solishtirma elektr 
o‘tkazuvchanlikning konsentratsiyaga bog‘liqligi 
(43-chizma) asosida tahliliy xulosa qilinadi. 
Solishtirma elektr o‘tkazuvchanlik  deganda, sirt 
yuzasi 1 sm 2 
bo‘lgan ikkita bir-biridan 1 sm 
masofada joylashgan inert elektrodlar orasidagi 
elektrolit eritmasining elektr o‘tkazuvchanligi 
tushuniladi.           Past chastotali konduktometriya
Bevosita konduktometriya  usulida modda 
konsentratsiyasi eritmaning elektr o‘tkazuvchanligi 
bo‘yicha aniqlanadi. 43- va 44-chizmalarda 
ko‘rsatilganiday,  ma’lum sharoitda konsentratsiya 
bilan elektr o‘tkazuvchanlik muayyan mutanosiblikda 
bog‘langan. Elektr o‘tkazuvchanlik ionlarning 
konsentratsiyalari, harakatchanligi, harorat, 
erituvchining qovushoqligi va dielektrik 
o‘tkazuvchanligi bilan bog‘liq bo‘lganligi uchun 
konsentratsiya o‘zgarganda boshqa qiymatlar 
o‘zgarmas bo‘lishi zarur,  aks holda, olinadigan 
natijalar muayyan xatolardan xoli bo‘lmaydi. 
Xatolarning qiymati yuqoridagi omillarning qanchalik 
farqlanishiga bog‘liq.           Konduktometrik titrlash
Elektrolit eritmasining elektr o‘tkazuvchanligini 
o‘lchash asosida titrlashning oxirgi nuqtasini topish 
mumkin. Odatda, konduktometrik titrlashda titrlash 
qaydnomasiga qo‘shilgan titrant hajmi bilan qarshilik 
(yoki elektr o‘tkazuvchanlik) orasidagi bog‘liqlik yozib 
boriladi. Titrlash egri chiziqlari ikki yoki undan ortiq 
to‘g‘ri chiziqli o‘zaro kesishgan siniq chiziqlardan iborat 
bo‘ladi. Chiziqlarning kesishish nuqtalari titrlashning 
oxiriga to‘g‘ri keladi. Shuni ham aytish kerakki, 
ko‘pchilik hollarda ekvivalentlik nuqtasi yaqinida elektr 
o‘tkazuvchanlik egri chiziqli bog‘lanishga ega. Bundan 
tashqari, titrlash egri chizig‘ining ayrim sohalari egilgan 
bo‘lishi ham mumkin. Bunday hol, reaksiya miqdoriy 
jihatdan oxirigacha bormasa yoki titrlash jarayonida 
reaksiyada qatnashayotgan moddalarning dissotsiatsiya 
yoki gidroliz (solvoliz) darajasi o‘zgarganida kuzatiladi.           Konduktometrik titrlash
Konduktometrik titrlashning qo‘llanilishi . Kislota-
asosli reaksiyalarda muvozanatning holati kislota, asos va 
amfolitlarning dissotsiatsiya kontantalari, cho‘ktirish 
reaksiyalarida cho‘kmalarning eruvchanlik 
ko‘paytmalari, komplekslanish reaksiyalarida 
komplekslarning barqarorlik konstantalari va oksidlanish-
qaytarilish reaksiyalarida oksred juftlarning potensiallari 
bilan belgilanadi. Ko‘pgina hollarda muvozanatga 
erituvchining avtoprotoliz konstantasi ta’sir ko‘rsatadi. 
Shuni ham aytish kerakki, oksidlanish-qaytarilish va 
komplekslanish reaksiyalari muayyan  pH  qiymatida 
o‘tkazilganligi uchun eritmaga kislota, asos yoki bufer 
aralashmalar qo‘shiladi. Bu moddalar eritmaning elektr 
o‘tkazuvchanligiga katta ta’sir ko‘rsatganligi uchun ular 
konduktometrik titrlashda ishlatilmaydi yoki juda 
cheklangan hollardagina qo‘llanilishi mumkin .           Yuqori chastotali 
konduktometriya
Yuqori chastotali usul bo’yicha dastlabki tajribalarni 
J.Blek (1933) o’tkazgan edi.  Usulning nazariy masalalari 
Reyli va boshqalar (1953 y. ) tomonidan ishlab chiqilgan. 
Yuqori chastotali konduktometriya usuli eritmalarning 
elektr va dielektrik o’tkazuvchanligini o’lchash uchun 
qo’llaniladi. Bu usul klassik konduktometriya va 
dielkometriya usullarining oraliq ko’rinishi sanaladi. 
Yuqori chastotali usulning konduktometriya usulidan 
tub farqi dielektrik o’tkazuvchanlikning o’lchash 
bo’g’ini kattaliklariga keskin ta’siri va bo’g’inda tok 
zichligining notekis taqsimlanishidir.  Uning 
dielkometriyadan tub farqi esa yaxshi o’tkazuvchi 
sistemalarni o’rganishga ham imkon beradi.           Yuqori chastotali 
konduktometriya
Yuqori chastotali konduktometriya usuli past chastotali 
konduktometriyadan va dielkometriyadan ko’ra ancha 
umumiyroqdir,  ya’ni agar elektr o’tkazuvchanlikni o’lchash 
tekshirilayotgan modda to’g’risida zaruriy ma’lumotlarni 
berolmasa, dielektrik o’tkazuvchanlikni o’lchash asosida 
bunday ma’lumot olish mumkin va aksincha. Yuqori 
chastotali konduktometriya usuli titrlash, eritmalarni 
tekshirish, namlikni o’lchash, fazaviy o’zgarishlarni 
o’rganish, sanoatni nazorat qilishni avtomatlashtirish va 
boshqa masalalarni hal qilish uchun ishlatiladi. Bu usulda 
elektrodlar eritma bilan bevosita tutashmaganligi uchun 
elektrod sirtida sodir bo’lishi mumkin bo’lgan hodisalar 
kuzatilmaydi. Shuning uchun ham uni elektrod materiali 
bilan eritma tutashmasligi kerak bo’lgan barcha hollarda 
qo’llash maqsadga muvofiqdir.           E’TIBORINGIZ 
UCHUN RAHMAT

Mavzu : Konduktometriya Reja: 1. Konduktometriya 2. Past chastotali konduktometriya 3. Konduktometrik titrlash 4. Yuqori chastotali konduktometriya

Konduktometriya Konduktometrik analiz usullari elektrolitlar eritmalarining elektr o‘tkazuvchanligini o‘lchashga asoslangan bo‘lib, tokning ishchi chastotasiga ko‘ra past va yuqori chastotali usullarga bo‘linadi. Konduktometriya usullari elektrodlarning tekshiriladigan eritma bilan tutashganligiga qarab tutashgan va tutashmagan usullarga bo‘linadi. Past (10 3 Gs ) chastotali usullar konduktometriya deb, yuqori (10 6  10 7 Gs ) chastotali usullar esa yuqori chastotali konduktometriya (usul ko‘pincha titrlashning oxirgi nuqtasini topish maqsadida ishlatilgani uchun yuqori chastotali titrlash ) deb yuritiladi

Konduktometriya Tu tashgan usullar yordamida o‘lchash jarayonida elektrodlar tekshiriladigan elektrolit eritmasiga bevosita tushirilgan bo‘ladi. Bu usullar o‘lchash aniqligini oshirish imkonini bersa-da, ular elektrodlarning polyarizatsiyasi bilan bog‘liq bo‘lgan tegishli xatolardan xoli emas. Tu tashmagan usullarda elektrodlar bilan tekshiriladigan elektrolit eritmasi orasida bevosita tutashuv bo‘lmaydi, ya’ni elektrodlar eritmaga tushirilmagan bo‘ladi. Bu usullarda elektrodlar o‘lchash zanjiri bilan sig‘im yoki induktivlik orqali bog‘lanadi. Bunday usullarda polyarizatsiya hodisasi uchramaydi. Tu tashmagan usullar konsentratsiyalari yuqori bo‘lgan, agressiv, yopishqoq va uchuvchan moddalarni tekshirish uchun qulaydir. Elektrod bilan eritma tutashmagan bo‘lganligi uchun ular orasida o‘zaro ta’sir bo‘lmaydi, elektrod ham, eritma ham ifloslanmaydi.

Konduktometriya Eng muhimi qimmatbaho platina elektrodini arzon metallarga almashtirish mumkin. Tu tashmagan usullarda bevosita elektr o‘tkazuvchanlik o‘lchanmasdan, uning hosilasi tok kuchi o‘lchanadi. Konduktometrik usullarning rangli va loyqa eritmalarni tekshirish, sezuvchanligining yuqoriligi, avtomatlashtirish imkoniyati, titrlashning oxirgi nuqtasini aniq topish, aralashmalarni titrlash va sh.k. qator afzalliklari bilan bir qatorda, selektiv emasligi, konsentratsiyasi yuqori bo‘lgan eritmalarni aniqlashda chetga chiqishlarning uchrashi kabi kamchiliklari ham mavjud.

Past chastotali konduktometriya  Past chastotali konduktometriya da eritmalarning elektr o‘tkazuvchanligi bilan konsentratsiyasi orasidagi bog‘liqlik o‘rganiladi. Bunda o‘lchash bevosita va bilvosita usullar yordamida amalga oshiriladi.  Bevosita konduktometriya da solishtirma elektr o‘tkazuvchanlikning konsentratsiyaga bog‘liqligi (43-chizma) asosida tahliliy xulosa qilinadi. Solishtirma elektr o‘tkazuvchanlik deganda, sirt yuzasi 1 sm 2 bo‘lgan ikkita bir-biridan 1 sm masofada joylashgan inert elektrodlar orasidagi elektrolit eritmasining elektr o‘tkazuvchanligi tushuniladi.