logo

Ma’ruza va seminar mashg‘ulotlariga tayyorgarlik ko’rish

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4437.314453125 KB
Ma’ruza v a seminar mashg‘ulot lari ga 
t ay y orgarlik  k o’rish Reja
O’quv jarayonida ma'ruzani tutgan o’rni va ma'ruzaga qo’yiladigan talablar.
Ma'ruzani bayon qilish.
An'anaviy ma'ruza o’qish va muammoli ma'ruza.
Jadallashgan (jalb qiluvchi, chuqurlashtirilgan) ma'ruza
Ma'ruza matni.
Seminar va amaliy mashg’ulotlarini tashkil etish va o’tkazish metodikasi.1
2
3
4
5
6 Ma` ruza. 
Ma` ruza t urlari Ma'ruza  (lot.  Lectio   dan  -  o'qish)  bu  ma'lum  ilmiy 
bilimlarni  talabalarga  mantiqiy  izchil  taqdim  etishdir.  Bu 
o'quv  jarayonining  asosiy  shakllaridan  biri  va    -ОТМ da 
o'qitishning asosiy usuli.
Ma'ruzalar  Qadimgi  Yunoniston  va  boshqa  qadimgi 
davlatlarda  o'qitish  amaliyotida  paydo  bo'lgan,  so'ngra  o'rta  asr 
universitetlarida  keng  tarqalgan  va  hozirgi  kunga  qadar  oliy 
ta'limdagi etakchi rolini saqlab qolgan.
Ma'ruzachi  fan  va  talabalar  o'rtasida  o'ziga  xos  vositachi  
vazifasini bajaradi. MA`RUZA - 
o'quv  jarayonini  tashkil  etishning  asosiy 
shakllaridan  biri,  bu  o'qituvchi  tomonidan 
slaydlar  va  filmlar  namoyishi  bilan  o'quv 
materialining  og'zaki,  monologik,  tizimli, 
ketma-ket taqdim etilishi. o'quv  jarayonini  tashkil 
etishning  asosiy  shakllaridan 
biri,  bu  o'qituvchi  tomonidan 
slaydlar  va  filmlar  namoyishi 
bilan  o'quv  materialining 
og'zaki,  monologik,  tizimli, 
ketma-ket taqdim etilishi. Ma`ruza  - 
Ma`ruza e ng muhimi - t alabani qiziqt irishi k e rak Ma'ruza  o'quv   jaray onining  shak li 
sifat ida  bir  qat or  o'ziga  xos 
xususiy at larga ega:
1. O'quv  intizomining  asosiy  qoidalarini  yaxlit  va 
mantiqiy yoritib beradi;
2. Talabalarni  ushbu  fanni  o'rganish  metodikasi 
bilan qurollantiradi;
3. Boshqa  shakllarga  qaraganda  yaxshiroq  va  to'liq, 
u  zamonaviy  darsliklar  va  o'quv  qo'llanmalarning 
eskirganligi  yoki  yo'qligini  qoplaydi,  talabalarni 
zudlik  bilan  fanlarning  so'nggi  ma'lumotlari  bilan 
tanishtiradi;
4. O'qitishni  ta'lim  bilan  organik  ravishda 
birlashtiradi;
5. Talabalarni mustaqil ishlarga yo'naltiradi va uning 
asosiy yo'nalishlarini belgilaydi. •
1. Bu ilmiy ma'lumot uzatishning 
tezkor usuli, o'qitishning eng 
tejamkor va samarali usuli bo'lib, 
talabalardan kelib chiqadigan 
savollarni joyida qoplash 
imkoniyatini beradi. •
3. Shaxsiy muloqot hech qanday 
darslikni o'rnini bosa olmaydi, u 
tinglovchilarni o'ziga jalb qilishi 
va chinakam qiziqishini 
uyg'otishi mumkin
2. Ma'ruzani konkret ma'lumot 
berishdan muammoli 
konstruktsiyaga qadar 
materialni taqdim etish 
usullarini xilma-xil qilish 
mumkin, shu bilan talabalarda 
bilim tafakkur madaniyatini 
shakllantirishga yordam beradi. 4. Ma'ruzachi talabalar uchun 
o'quv intizomi materialini 
mustaqil o'rganish yo'llarini 
belgilash imkoniyatiga egaMa'ruzaning bir qator afzalliklari bor: •
1. Mavzu bo'yicha ma'ruzalar kursi 
uning asosiy mazmunini ochib 
beradi; •
3. Ta'lim jarayonining boshqa 
shakllarining yo'nalishi, 
mazmuni va samaradorligi 
ma'ruzaga bog'liq;TA'LIM JARAYONIDAGI MA`RUZANING O'RNI
2. Ma'ruzalar nafaqat mazmunini, 
balki butun o'quv jarayonining 
g'oyaviy-nazariy kontseptual va 
kasbiy yo'nalishini belgilaydi;
4. ma'ruzachining shaxsiy hissiy 
ta'siri o'rganish motivlari, bilim 
faoliyati rivojlanadi, 
dunyoqarashni shakllantiradi. Ma'ruzaning vazifalari:
1.  Axborot  (yangi  ma'lumotlar,  o'quv  materiallari,  ilmiy 
bilimlarni uzatish);
  2. Yo'naltirish  (fanga kirish va kelajak kasbiga kirish, o'quv 
intizomi  bilan  tanishish,  keyingi  rivojlanishni  talab 
qiladigan ilmiy va amaliy muammolarni shakllantirish);
3.  Metodik  (fan  metodologiyasi,  metodlari  va  tadqiqot 
usullari haqida tushuncha beradi);
4.  Motivatsion  va  rag'batlantiruvchi  (mavzuni  mustaqil 
o'rganish,  tadqiqot  ishlari,  o'z-o'zini  tarbiyalash  va 
kasbiy rivojlanish motivatsiyasi);
5.  Ta'lim  (qadriyatlarni  anglash  va  qabul  qilish; 
o'rganilayotgan  material  mazmuni  orqali  dunyoqarashni, 
munosabatlarni  shakllantirish,  ma'ruzachi-o'qituvchi 
bilan muloqot);
6.  Rivojlanayotgan  (fikrlash,  nutq,  xotira,  maxsus 
qobiliyatlarni rivojlantirish va boshqalar). •
1 .  Ketma-ket berilgan savollarni 
ochib berishning aniq tuzimi va 
mantig'iga ega bo'lish (ma'ruzaning 
kontseptual yo'nalishi); •
5.  Dalillarga asoslangan va asosli 
bo'lishi, etarli miqdordagi jonli va 
ishonchli misollarni, dalillarni, 
asoslarni o'z ichiga oling, amaliyot 
bilan aniq aloqada bo'lishi;
2 .  Qat`iy nazariy va uslubiy yadro, 
muhim muammoga ega bo'lish; 6 .  Muammoli bo'lishi, qarama-
qarshiliklarni ochish va ularni hal 
qilish yo'llarini ko'rsatish, talabaga 
mulohaza uchun savollar berishiMA`RUZA TALABLARI:
3.   Muayyan mavzuni (muammoni) 
to'liq qamrab olish, oldingi 
material bilan yaqin aloqada 
bo'lish; 7 .  Tushunarli va aniq tilda taqdim 
etilishi, barcha yangi kiritilgan 
atamalar va tushunchalarni 
tushuntirib bering va ushbu 
auditoriya tomonidan qabul qilinishi 
mumkin.4.   Vizual bo'lishi, iloji bo'lsa, 
audiovizual materiallar, modellar, 
modellar va namunalarni 
namoyish qilish bilan 
birlashtirishi; •
1.  Kirish  -  mavzuni  o'rganish  uchun 
kirish,  unda  darsning  asosiy 
maqsadlari  ko'rsatiladi,  uning 
mazmunini  qisqacha  tavsiflaydi, 
ushbu  fanning  hozirgi  rivojlanish 
darajasini  ochib  beradi,  asosiy  va 
qo'shimcha adabiyotlarni taklif etadi. •
So'rovnoma  -  davlat  oldida  yakuniy 
kurslarda  intizomni  o'rgangandan  so'ng 
o'qiladi,  olingan  bilimlarni  tizimlash-tirish, 
materialni umumlashtirish, muammoni chuqur 
ko'rib  chiqish,  tematik  ma'ruzalarni  o'qish 
jarayonida  oshkor  qilinmagan  masalalarni 
ishlab chiqish maqsadida.
3.  Asosiy  kurslar  va  maxsus 
kurslar  uchun  mavzuli  yoki 
dolzarb  bo'lib,  bu  erda  tizimli  va 
batafsil  ravishda  akademik 
fanlarning alohida mavzulari ko'rib 
chiqiladi; 6.  Xulosaviy  (yakuniy)  -  butun  kursni 
o'rganish  natijalarini  umumlashtiradi, 
ilgari  olingan  bilimlarni 
chuqurlashtiradi  va  umumlashtiradi, 
barcha  o'quv  materiallarini  mantiqiy 
tizimlashtiradi,  uning  professional 
ahamiyatini ochib beradi.Ma'ruza turlari
2.  Tasdiqlangan  -   o'quv  nizomini, 
mavzusini,  darsning  asosiy  toifalari 
va  muammolarini,  uning 
xususiyatlarini,  ahamiyatini 
mustaqil  ravishda  o'zlashtirishga 
yordam beradi. 4.  Umumlashtirish  fanning  ma'lum 
bir  bo'limini  (mavzusini)  o'rganishni 
yakunlaydi,  ilgari  ko'rib  chiqilgan 
material  yuqori  ilmiy  va  nazariy 
darajada  umumlashtirilib 
tizimlashtiriladi  va  talabalar  mustaqil 
ish  jarayonida  olgan  bilimlari  bilan 
birlashtiriladi. •
  O'quv dasturli 
ma'ruzalari
•
Tasdiqlangan ma'ruzalarO'QISH JARAYONIDAGI ROL HAQIDA DARSLAR
Muammoli ma'ruzalar O'quv-dasturiy  ma'ruzalar  o'quv 
materiallarini  dastur  talablariga 
muvofiq  ravishda  tizimli,  yaxlit  va 
to'liq  takrorlashni,  fanning  asosiy 
masalalarini  taqdim  etishni  o'z 
ichiga  oladi.  Ular  o'quv  materialini 
o'rganish  uchun  asos  bo'lib  xizmat 
qiladi. 6. 4.  O'quv dasturi ma'ruzalari •
Hali  ham  ilm-fanda  yechim 
topmagan  dolzarb  masalalarni 
ko'rib chiqish yoki ularni hal qilish 
mantig'ini  takrorlash  orqali  hal 
qilingan  muammolarni  ko'rib 
chiqish  va  ko'rib  chiqish  va  ularni 
hal  qilish.  Bunday  ma'ruzada 
talabalar  ma'ruzachi  bilan  doimiy 
ravishda  "fikrlash"  jarayonida 
bo'lib,  muammoli  masalalarni 
echishda hammuallif bo'lishadi. 6. Muammoli ma'ruzalar •
Tasdiqlangan  ma'ruzalari  kursga 
kirish  darsi  sifatida  ishlatiladi, 
talabalarga  fanning  mohiyati, 
mavzusi,  mazmuni,  dars  tarkibi  va 
uni  o'rganishning  asosiy  vazifalari 
va  o'quv-uslubiy  ta'minoti 
to'g'risida tushuncha beradi.
4.  Tasdiqlangan ma'ruzalar •
ma'ruza-maslahat •
ma'ruza-matbuot anjumaniMa'ruza materiallarini taqdim etishning yangi turlari
birgalikdagi ma'ruza
ma'ruza-targ`ibot ma'ruza-suhbatma'ruza-munozara
ma'ruza-tadqiqot teskari aloqa 
texnikasidan 
foydalangan holda 
ma'ruza
vizual ma'ruza •
Ma'ruza  -  konsultatsiya  Mashg'ulotlar 
shakli aniq ifoda etilgan amaliy yo'nalishdagi 
mavzularni o'rganishda afzalroq.
•
Darsning  birinchi  qismi  ma'ruza  shaklida 
o'tkaziladi,  ikkinchi  qismida  ma'ruzachi 
ilgari  tayyorlangan  yoki  tinglovchilar 
tomonidan  paydo  bo'lgan  savollarga  javob 
beradi.
Ma'ruza-suhbat  -  soxta  dialog,  dialog  va 
polilogdan  mohirona  foydalanish  orqali 
talabalarni  ma'ruzachi  bilan  intensiv  suhbatga 
maksimal  darajada  jalb  qilishni  o'z  ichiga  oladi. 
Aktivizatsiya  vositalari  -  tinglovchilarga 
individual  savollar,  munozaraga  ketma-ket  o'tish 
bilan  munozarani  tashkil  etish,  muqobil 
hukmlarning  paydo  bo'lishi  uchun  sharoit 
yaratish. Uning bir necha turlari mavjud: ma'ruza-
dialog,  ma'ruza-munozara,  ma'ruza-munozara, 
ma'ruza-seminar (polilog). MA`RUZA
•
Ma'ruza-matbuot  anjumani  bo'shliqlarni  to'ldirish 
va  ularning  tayyorgarlik  darajasini  aniqlash  uchun 
mo'ljallangan.  U  talabalar  tomonidan  berilgan 
savollarga  ketma-ket  javoblar  to'plami  yoki  taqdim 
etilgan  jarayonda  bayon  etilgan  savollarga  javoblar 
shakllangan tegishli matn sifatida taqdim etiladi. •
Ma'ruza  -  "birgalikda"  ilgari  ishlab 
chiqilgan  stsenariyga  binoan  intellektual  va 
psixologik  jihatdan  mos  keladigan  ikki  yoki 
undan  ortiq  o'qituvchi  tomonidan  o'tkazilishi 
mumkin.  Ma'ruzaning  muammoli  masalalari 
bo'yicha  turli  xil  qarashlarga  ega  bo'lgan 
o'qituvchilar  muhokamada  ishtirok  etishadi, 
ularni  faollashtiradi  va  ilmiy  polemikaga 
namuna bo'lishadi.Ma'ruza-munozara,  materialni 
taqdim  etishda  mantiqiy  bo'limlar 
oralig'ida  erkin  fikr  almashish 
tashkil  etiladi.  Bu  o'quv  jarayonini 
jonlantiradi,  tinglovchilarning  bilim 
faoliyatini faollashtiradi. MA`RUZA  
•
Ma'ruza-targ`ibot.  Kirish  qismida 
ma'ruza  mavzusi  e'lon  qilinadi  va  taqdim 
etilgan  materialda  xatolar  mavjudligi 
haqida  xabar  beriladi  (raqam 
nomlanmagan). Xatolar turli xil: mantiqiy, 
xulq-atvorli,  tushunchalar,  toifalarning 
ta'riflarida.  Ma'ruza  davomida  barcha 
rejalashtirilgan xatolarni aniqlab, keyinroq 
e'lon qilish kerak •
Ma'ruza  -  bu  tadqiqot ,  umumiy  bilim 
vazifasi  ta'lim  muammosini  bir  butun 
sifatida  namoyish  etish  va  ularni  o'qituvchi 
bilan  birgalikda  yanada  oshkor  qilishni  va 
izlanishni talab qiladigan asosiy masalalarni, 
mavzu  qoidalarini  aniqlashga  yo'naltirilgan 
tarzda  qo'yiladi.  Yakuniy  qismda  nazorat 
savollari,  mantiqiy  va  amaliy  vazifalardan 
foydalanish maqsadga muvofiqdirTeskari  aloqa  texnikasidan  foydalangan  holda 
ma'ruza,  bunday  ma'ruza  paytida  har  bir  talabada 
o'qituvchi  kompyuteriga  ulangan  shaxsiy  kompyuter 
bor  deb  faraz  qilinib,  dasturlashtirilgan  o'qitish  uchun 
maxsus  jihozlangan  o'quv  xonalaridan  foydalaniladi. 
Shunday  qilib,  u  texnik  vositalar  yordamida  barcha 
tinglovchilar  guruhidan  o'ziga  berilgan  savolga  javob 
olish imkoniyatini qo'lga kiritadi. MA`RUZA   
•
Vizual  ma'ruza  o'qilmaydi,  aksincha 
ko'rsatiladi.  Bu  holda  o'qitishning  asosiy 
usuli  ravshanlikni  namoyish  etishdir. 
Disklardagi  film,  televidenie  va 
videofilmlar,  slaydlar,  ma'lumotlar 
bloklari ma'ruzachi tomonidan izohlanadi Ma'ruza tayyorlashning xususiyatlari:  
1. Ma'ruzani tayyorlash .
2. Tayyorgarlik  algoritmi  bu  ijodkorlik  bosqichlari:  dars 
kontseptsiyasi,  ushbu  kontseptsiyani  ishlab  chiqish,  uni 
amalga oshirish
3. Ma'ruza  mavzusi  va  maqsadi ,  mashg'ulot  mazmunini 
aniqlash  o'quv  materialini  tanlash,  uni  tahlil  qilish  va 
tuzish
4.   Taqdimot  metodologiyasi ni  yaratish,  ya'ni  o'qitish 
usullari  va  uslublarini,  ko'rgazmali  vositalarni  tanlash, 
muammoli masalalarni hal qilish usullarini aniqlash
5. Namoyish  materiallari ni  tayyorlash  va  ularni  darsda 
qanday ishlatish.
6. Nazariy  qoidalar ni  aks  ettiradigan  yoki  o'rganilayotgan 
qonunlar,  hodisalar,  jarayonlar  va  hokazolarning  tez-tez 
namoyon  bo'lish  holatlarini  namoyish  etadigan 
misollarni tanlash. Zamonaviy ma'ruzaga qo'yiladigan asosiy talablar:
1. ilmiy xarakter,
2. mavjudligi,
3. shakl va mazmun birligi,
4.   taqdimotning hissiyligi,
5. boshqa  mashg'ulotlar  turlari 
bilan uzviy bog'liqlik,
6. kundalik hayot amaliyoti. 1. Amaldagi ma'ruza turining didaktik asosliligi va materialni taqdim etishning 
tegishli shakllari va usullari;
2.   Ma'ruzaning  tarkibiy  tuzilgan  tarkibi:  reja,  tavsiya  etilgan  adabiyotlar 
ro'yxati,  lekoning  kirish,  asosiy  va  yakuniy  qismlari  mavjudligi; 
tinglovchilar  e'tiborini  ma'ruzaning  asosiy  nuqtalari  va  suvlariga  qaratish; 
an'anaviy pedagogikaning metodik metodikasi va yangi o'qitish usullarining 
oqilona kombinatsiyasi (muammo, dastur, kontekstli faoliyat va hk).
3.   Taqdimotning izchilligi, dalili va asosliligi;  
4. Stajyorlarning  tayyorligini  hisobga  olgan  holda  materialning  ravshanligi  va 
qulayligi;
5. Taqdim  etish  tezligining  talabalar  tomonidan  uni  idrok  etish  va  yozib  olish 
imkoniyatlariga mosligi; Ma'ruza metodikasini baholash mezonlari •
6. Talabalar fikrini faollashtirish usullaridan foydalanish;
•
7.  Axborotni  konsolidatsiya  qilish  usullaridan  foydalanish  (takrorlash, 
tushunishni tekshirish uchun savollarni kiritish, assimilyatsiya qilish va hk., Har 
bir savol oxirida, butun ma'ruza oxirida xulosa qilish);
•
8. Doskadagi yozuvlardan, ko`rgazmali qurollardan foydalanish;
•
9. Ma'ruza paytida tarqatma materiallardan foydalanish;
•
10. Texnik o'quv qo'llanmalaridan foydalanish Ma'ruza metodikasini baholash 
mezonlari E't iboringiz uchun rahm at

Ma’ruza v a seminar mashg‘ulot lari ga t ay y orgarlik k o’rish

Reja O’quv jarayonida ma'ruzani tutgan o’rni va ma'ruzaga qo’yiladigan talablar. Ma'ruzani bayon qilish. An'anaviy ma'ruza o’qish va muammoli ma'ruza. Jadallashgan (jalb qiluvchi, chuqurlashtirilgan) ma'ruza Ma'ruza matni. Seminar va amaliy mashg’ulotlarini tashkil etish va o’tkazish metodikasi.1 2 3 4 5 6

Ma` ruza. Ma` ruza t urlari

Ma'ruza (lot. Lectio dan - o'qish) bu ma'lum ilmiy bilimlarni talabalarga mantiqiy izchil taqdim etishdir. Bu o'quv jarayonining asosiy shakllaridan biri va -ОТМ da o'qitishning asosiy usuli. Ma'ruzalar Qadimgi Yunoniston va boshqa qadimgi davlatlarda o'qitish amaliyotida paydo bo'lgan, so'ngra o'rta asr universitetlarida keng tarqalgan va hozirgi kunga qadar oliy ta'limdagi etakchi rolini saqlab qolgan. Ma'ruzachi fan va talabalar o'rtasida o'ziga xos vositachi vazifasini bajaradi.

MA`RUZA - o'quv jarayonini tashkil etishning asosiy shakllaridan biri, bu o'qituvchi tomonidan slaydlar va filmlar namoyishi bilan o'quv materialining og'zaki, monologik, tizimli, ketma-ket taqdim etilishi.